حجاب در تربیت اسلامی اختیاری است

در حالی که این روزها اظهارنظرات متفاوتی از سوی کارشناسان مذهبی و روشنفکران دینی درباره اجباری بودن «حجاب» مطرح می‌شود، جمیله علم‌الهدی فرزند امام جمعه مشهد در گفت‌وگویی، مقوله حجاب در تربیت اسلامی را اختیاری دانست و تاکید کرد: بر اساس تربیت دینی ارزش‌ها به صورت فطری در افراد وجود دارند و افراد بر اساس انتخاب و اراده شخصی خود به آنها معتقد و پایبند می‌مانند که در این امر وظیفه خانواده و جامعه تنها صیانت از آنهاست. وی با بیان اینکه «هدف تربیتی در جامعه مدرن جامعه‌پذیر و قانون‌پذیر کردن افراد است»، گفت: برای نمونه کودکان بر اساس قوانین مدرسه نظم‌پذیر می‌شوند؛ این نظم‌پذیری موجب قانونمندی کودک شده و از بیرون به او تحمیل می‌شود. دانشيار دانشکده علوم تربيتي و روان‌شناسي دانشگاه شهید بهشتی، افزود: یکی از اشتباهات ما در زمینه صیانت از ارزش‌های دینی، مانند عفاف و حجاب، این است که تلاش می‌کنیم به‌ صورت تحمیلی و اجباری افراد جامعه را به سمت آن سوق دهیم، اما مبنا در تربیت و جامعه مدرن، نظم است، زیرا در یک اقتصاد انبوه صنعتی باید همه‌چیز را بر اساس نظم تولید و توزیع کرد، در حالی که در جامعه سنتی قدیم خبری از نظم نیست و افراد به‌ صورت آزاد ساعات کاری و فعالیت‌های خود را تنظیم می‌کنند. علم‌الهدی، ارزش نهایی در تمدن جدید را نظم عنوان کرد و گفت: بر این اساس افراد در نظام آموزشی برای پذیرش این نظم آماده می‌شوند که در قالب آن قدرت خلاقیت و ابتکار افراد نیز از بین می‌رود و مهم‌ترین دغدغه کودکان و نوجوانان در سیستم آموزشی مدرن بدون هیچ‌آزادی عملی، رعایت نظم و قانون می‌شود. وی با بیان اینکه «در نظام تربیتی اسلامی ارزش نهایی به‌جای نظم، مسئولیت‌پذیری افراد است به این معنا که افراد نتیجه و بازخورد اعمال خود را که به‌ صورت ارادی و از روی انتخاب شخصی انجام می‌دهند، می‌پذیرند»، گفت: زمانی که شما به دنبال ترویج فرهنگ عفاف و حجاب با تربیت مدرن هستید در واقع این ارزش درونی را به یک ارزش بیرونی و قانونی تبدیل کرده‌اید که دیگر پذیرش آن امری اختیاری برای فرد نیست.
رشد ناهنجاری
رئیس پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی افزود: ارزش در تربیت مدرن، نظم بوده و هر نظمی به دنبال خود مفهوم کنترل و نظارت پلیسی را به همراه دارد و در ادامه این نظارت گریز از قانون شکل می‌گیرد. به میزانی که شما این نظارت و کنترل بیرونی و اجتماعی را افزایش دهید نابهنجاری‌های اجتماعی نیز رشد پیدا می‌کند. وی گفت: در مقابل تربیت مدرن، ارزش نهایی در تربیت اسلامی آزادی عمل است؛ به این صورت که فرد با رعایت عفاف و حجاب به دنبال پاداش الهی است و از روی ترس یا اجبار حجاب را رعایت نمی‌کند. برای نمونه ما خیلی بانوان محجبه را داریم که به خاطر پوشش مورد تمسخر و استهزای برخی شهروندان قرار می‌گیرند، اما همچنان به حجاب و پوشش خود پایبند هستند. علم‌الهدی با بیان اینکه «عمل اخلاقی مبتنی بر آزادی و عمل قانونی مبتنی بر اجبار است»، ابراز کرد: زمانی که صحبت از اجبار می‌شود ناخودآگاه حضور پلیس یا مامور تداعی می‌شود. وی تصریح کرد: همان‌طور که والدین و نهادهای اجتماعی مرتبط در خصوص مسائل بهداشتی تلاش می‌کنند محیط ایمن و پاکیزه‌ای را برای فرزندان و افراد جامعه فراهم کنند باید در زمینه ارزش‌های اخلاقی همانند عفاف و حجاب نیز محیط‌های ایمن فراهم شود که در اینجا خانواده و اجتماع نقش تذهیبی دارند؛ از جمله اقدامات خانواده برای سانسورهای محیطی می‌توان به حذف ماهواره از محیط منزل و کنترل رفت‌وآمدهای خانوادگی اشاره کرد. علم‌الهدی افزود: در تربیت اسلامی خانواده می‌تواند موضوعات آموزشی و آزادی فرزندان خود را طبقه‌بندی کند؛ برای نمونه زمانی که فرزند رفتارهای پرخطری داشت باید به ‌صورت جدی با او برخورد شود، اما در مورد برخی از رفتارها که خطوط قرمز خانواده نیستند، می‌توانند آزادی و اختیار بیشتری برای فرزندان در نظر بگیرند. یکی از محیط‌های امن برای تربیت فرزندان خانواده‌های مذهبی و مومن زیارتگاه‌ها و حرم‌های متبرکه است که افراد می‌توانند به ‌جای مکان‌های تفریحی ناسالم و غیر قابل‌کنترل از این محل‌ها استفاده کنند. البته لازم نیست که والدین فرزند خود را مجبور به رعایت برخی آداب زیارت مانند خواندن زیارتنامه کنند. همین‌که کودک در این فضا قرار بگیرد و با محیط مانوس شود کافی است.