شوراي نگهبان در قلمرو مراجع ورود نكند

آرمان: «شركت‌هاي هرمي» موضوعي است كه اين روزها سبب تذکر مراجع شده است، البته موضوع اصلي درباره ماهيت يا عوامل شرعي مرتبط با آن نيست بلكه ورود شوراي نگهبان به اين موضوع است كه سبب نارضايتي مراجع شده است، چرا كه معتقدند پاسخ به سوالات شرعي درباره فعاليت اين شركت‌هاي هرمي در حوزه اختيارات نهادهايي مانند شوراي نگهبان نيست. بازاريابي شبكه‌اي يا نت‌ورك ماركتينگ نوعي شيوه فروش است كه در آن كمپاني‌ها محصولات خود را بدون تبليغات و بدون واسطه به فروش مي‌رسانند و مشتريان پس از خريد در صورت تمايل مي‌توانند محصولات كمپاني را بازاريابي كنند و سود بگيرند. درآمد بازاريابي شبكه‌اي هم در ازاي فروش مستقيم كالا و هم در ازاي فروش از طريق زيرمجموعه كسب مي‌شود كه مجلس بازاريابي به اين شكل را بدون اشكال عنوان كرده و وزارت صنايع هم بر همين اساس مجوزهايي را صادر كرده است، اما اكنون تاييد اين شركت‌ها از سوي شوراي نگهبان محل بحث است.
شركت‌هاي هرمي باطل و غيرشرعي هستند
۵ بهمن بود كه آيت‌ا... ناصر مكارم شيرازي در درس خارج فقه خود در مسجد اعظم در جمع‌بندي‌ نهايي در خصوص شبكه‌هاي بازاريابي اظهار كرد: اساس تمام بازاريابي‌هاي شبكه‌اي و هرمي يكي است، همگي از خاصيت اعداد تصاعدي و اشكال هرمي استفاده مي‌كنند، اگر تفاوتي وجود دارد در مسائل حاشيه‌اي و غيرمرتبط با ماهيت آنهاست. وي بيان كرد: مشتري‌هاي اين بازار، غالبا كالا را براي نياز نمي‌خرند، بلكه براي اينكه در صف بازارياب‌ها قرار گيرند، اين متاع را مي‌خرند تا سود‌هاي كلان ببرند. اكثرا فروشنده هستند نه خريدار و اين بازاريابي‌ها، هزاران هزار نيروي جوان را از كارهاي توليدي و حتي تحصيل به بيراهه مي‌كشاند و تبديل به واسطه حقير و مصرف‌گرا مي‌كند. اين مرجع تقليد ادامه دادند: متاسفانه اخيرا اطلاعات نادرستي به شوراي نگهبان داده‌اند و فتوا بر جواز گرفته‌اند و وزارت صنعت و معدن به دلايلي كه روشن است و مخفي نيست به آن دامن مي‌زند. وي با بيان اينكه به شوراي نگهبان به دليل اشكال مصوبه تاييد شركت‌هاي هرمي نامه نوشته‌ام، تصريح كرد: شركت‌هاي هرمي باطل و غير شرعي هستند، به تصديق محققان اداره‌كنندگان بازاريابي شبكه‌اي، غالبا همان هرمي‌ها و گلدكوئيستی‌ها هستند كه لباس عوض كرده‌اند. استاد حوزه علميه قم اظهار كرد: آمارهاي منابع معروف خارجي و داخلي نشان مي‌دهد كه تنها عدد كمي از اعضا، سود كلاني برده و اكثريت قاطع كه گاه تا ۹۹ درصد پيش مي‌رود، محروم‌ها و ناكام‌ها هستند. آيت‌ا... مكارم شيرازي بيان كرد: اين كار قطعا مصداق اكل مال به باطل است و توجيهاتي كه براي آن مي‌كنند، واقعيت نداشته و شبيه توجيهات حيله‌هاي رباخواران است. وي با بيان اينكه برخي آن را شبيه نوعي بخت‌ آزمايي و قمار مي‌دانند، خاطرنشان كرد: ما مي‌گوييم شركت‌هاي هرمي، قماري است كه در آن چند قمارباز حرفه‌اي در برابر عده كثيري قمارباز ناشي قرار دارند. اين استاد حوزه تصريح كرد: اگر دليلي هم بر حرمت آن نباشد، جز اينكه سبب ضرر و زيان گروه زيادي شود، حكومت اسلامي بايد جلوي آن را بگيرد.
تذكر به شوراي نگهبان


پس از ۲۱ روز يعني در ۲۶ بهمن بار ديگر آيت‌ا... مكارم شيرازي به موضوع شركت‌هاي هرمي پرداخت. اين مرجع تقليد در تذكري بي‌سابقه كه البته آن را «خيرخواهانه» خوانده است، از شوراي نگهبان خواسته كه «در قلمرو مراجع ورود نكند». اين تذكر در قالب پاسخ اين مرجع تقليد به يك استفتا درباره شركت‌هاي هرمي داده شده است كه متن سوال جمعي از طلاب در اين زمينه و پاسخ آيت‌ا... مكارم شيرازي را در ادامه مي‌خوانيد: سوال:« اخيرا موسسات بازاریابي هرمي تغيير نام داده و با همان اهداف به نام شبكه بازاريابي وارد ميدان شده و مشغول تخريب جوانان هستند. متاسفانه اطلاعات نادرستي به شوراي محترم نگهبان در اين زمينه داده شده و آنها فتوا به جواز آن داده‌اند. وزارت صنعت و معدن به گمان اينكه از اين طريق شغلي براي جمعي از جوانان پيدا مي‌شود و آمار بيكاري پايين مي‌آيد، متاسفانه مجوزهاي متعددي صادر كرده و گروهي از جوانان را گرفتار اين شغل كاذب زيانبار كرده است. آيا شركت در اين شبكه‌ها شرعا براي ما جايز است؟ ادام‌ا... ظلكم. جمعي از طلاب حوزه علميه» پاسخ: اولا با پيگيري‌هاي ريشه‌اي و دقيقي كه در اين زمينه كرده‌ايم ثابت شده كه اين كار به يقين شرعا حرام است و«اكثر مراجع محترم تقليد» نيز به حرمت آن فتوا داده‌اند. ثانيا جای تعجب است چگونه شوراي محترم نگهبان در اين مساله كه وظيفه او نيست وارد شده و فتوا داده و وزارت صنعت سوءاستفاده كرده و براساس آن مجوزها را صادر كرده است. انتظار مي‌رود شوراي محترم نگهبان در محدوده‌اي كه قانون اساسي براي آنها معين كرده و ما آن را محترم مي‌شمريم، گام بردارد و در قلمرو مراجع ورود نكند. مردم مقلد آنها نيستند، مقلد مراجع خويش هستند و اگر اين رويه ادامه يابد، مرجعيت كه از اركان مذهب ماست، به خطر مي‌افتد. اميدواريم اين تذكر خيرخواهانه را فراموش نفرمايند.»