روزنامه آفتاب یزد
1396/06/14
درآمد پایدار شهری
وجود چالش‌های سیاسی میان شهرداری تهران و دولت‌های وقت در سالیان گذشته یکی از عواملی بود که منتج به‌ایجاد فضایی نامطلوب برای یک بررسی دقیق و در عین حالارائه راهکارهایی تخصصی جهت تامین منابع درآمدی شهر تهران گشت به گونه‌ای که طرفین با گرایشات سیاسی مشخص، همواره یکدیگر را به عدم پایبندی به تعهدات خود متهم کرده اند. در چنین فضایی که نظرات کارشناسی بعضاً رنگ و بوی سیاسی گرفته و محلی برای تسویه حساب‌های جناحی می شد، نه تنها برای شهر
آورده‌ای نداشت، بلکه هم مدیریت شهری تهران و هم دولت، هزینه‌های‌این عدم ناهماهنگی و اختلافات را به گونه‌ای دیگر پرداخت می کردند. تا آنجا که در سال 95 شهردار و در سال 96 رئیس شورای وقت شهر تهران، دولت را بابت بدهی بیش از
14 هزار میلیارد تومانی به شهرداری تهران مورد نقد
قرار دادند. از طرفی در همان زمان، معاونت نظارت مالی و خزانه داری کل کشور، شهرداری
تهران را سی و دو هزار میلیارد تومان به دولت بدهکار اعلام کرد. با‌اینکه طرفین در‌این خصوص استدلالات منطقی خود را بیان می کردند، اما چنین چالش‌هایی هیچگاه به سود شهر و شهروندانش نبوده است.
رشد فزاینده جمعیت شهری در جهان و بالطبع در کشور ما، سبب شده تا اقتصاد شهری جایگاه بسیار ویژه تری را پیدا کند. همچنین با گذر زمان و افزایش انتظارات شهروندان برای دریافت خدمات بهینه و نیز گسترش دامنه فعالیت‌های شهرداری‌ها از یک سازمان صرفاً خدماتی به نهادی اجتماعی و چند وجهی، نیاز به گسترش و پایداری منابع درآمدی را برای مدیریت شهری بیش از پیش نمایان می سازد.
در قوانین ابتدایی تشکیل بلدیه در اوایل سده سیزدهم شمسی، درآمدهای شهرداری‌ها بسیار متکی به کمکهای بالا دستی بود و کسب درآمد خاصی برای مجموعه شهرداری قائل نبود. در اوایل دهه 60، طرح خودکفایی و خود اتکایی شهرداری‌ها بدون در نظر گرفتن بسیاری از الزامات اولیه که آن زمان با رشد جمعیت شهر نشینی و رشد تقاضا برای دریافت خدمات شهری مواجه بود، مدیریت شهری را به سمت اتکا به درآمدهای ناپایدار رهنمون کرد و هر چه گذشت‌این مسئله گسترش بیشتری یافت.
بنا بر‌این مسئله تامین منابع مالی شهرداری‌ها در برهه کنونی مهمترین مسئله‌ای
است که مدیریت شهری می بایست استراتژی خود را برای مواجهه با آن مشخص نماید. بگذارید نگاه دقیق تری به‌این موضوع داشته باشیم.
منابع درآمدی شهرداری‌ها از لحاظ نحوه وصول به دو بخش تقسیم می شود:
الف) درآمدهای داخلی: شامل دریافت‌های مستقیم شهرداری‌ها بابت اجاره اموال و مستغلات و عوارض مختلف.
ب) درآمدهای خارجی: که به جهت ارائه خدمت مستقیماً توسط شهرداری‌ها وصول نمی شود. از جمله درآمدهای ناشی از مشارکت بخش خصوصی در پروژه‌های مختلف، فروش اوراق مشارکت و کمکهای دولتی.
اما منابع مالی شهرداری‌های جهان را از دیدگاه نوع منابع درآمدی می توان به
4 گروه تقسیم کرد:
1- عوارض و مالیات‌های محلی
2- فروش خدمات
3- کمکهای دولتی
4- استقراض از بانک و دولت
نقش و سهم هر یک از‌این منابع بسته به نوع سیستم حکومتی متفاوت است و در کشور‌های دارای حکومت مرکزی مقتدر، کمکهای دولتی و در کشور‌های دارای حکومت غیر متمرکز مالیات‌های محلی و هزینه‌های خدمات بیشترین سهم را دارند.
اما در‌ایران بر اساس آیین نامه مالی شهرداری‌ها، در آمد شهرداری‌ها به شش طبقه تقسیم می شوند:
1- درآمدهای ناشی از عوارض عمومی (درآمدهای مستمر)
2- درآمدهای ناشی از عوارض اختصاصی
3- بهای خدمات و درآمدهای موسسات انتفاعی شهرداری
4- درآمدهای حاصله از وجوه اموال شهرداری
5- کمکهای دولت و سازمانهای دولتی
6- اعانات و کمکهای اهدایی اشخاص و سازمانهای خصوصی و امول
که از نظر پایداری برخی از‌این منابع درآمدی پایدار و برخی ناپایدارند. واضح است که آنچه مطلوب شهر‌هاست منابع درآمدی پایدار است که‌این منابع باید چند خصوصیت ویژه داشته باشند:
الف) تداوم پذیری یعنی مستمر و تحت تاثیر شوک بازار قرار نگیرند
ب) مطلوبیت یعنی‌این درآمد نباید شرایط کیفی شهر را تحت تاثیر منفی قرار دهد.
ج) انعطاف پذیری یعنی همزمان با گسترش مخارج، افزایش یابد
د) مشارکت پذیری یعنی باعث مشارکت مردم و نماد‌های ملی شود
هـ) محله پذیری یعنی باعث افزایش نقش شوراهای محله‌ای شود
با‌این اوصاف برخی از زیرگروه‌های شش طبقه درآمدی یاد شده پایدار و بخشی ناپایدارند. منابع پایدار مانند عوارض نوسازی، مالیات بر زمین و مستغلات، درآمدهای حاصل از فروش خدمات و کمکهای دولتی و درآمدهای ناپایدار مانند درآمدهای ناشی از فروش تراکم و جریمه تخلفات ساختمانی که حتی شرایط آب و هوایی شهر نیز بر میزان آن‌ها تاثیر گذار است.
متاسفانه به دلایل مختلفی، درآمدهای ناپایدار، بخش عمده‌ای از درآمدهای کلانشهری چون تهران را تشکیل می‌دهد که بنا بر اظهار نظر کارشناسان، عمده درآمد شهرداری تهران از محل فروش تراکم ساختمانی است و نیز دولت آنچنان که باید و شاید به تعهدات خود در تامین منابعی که ملزم به آن است پایبند نبوده. شاید فرصت آن رسیده که مدیران شهری تهران
بیش از پیش به‌این نکته توجه کنند که درآمد شهرداری تابعی از اقتصاد شهر است و به هر میزان در‌این اقتصاد رونق بیشتری وجود داشته باشد و شهر به سمت توسعه پایدار قدم بردارد، به همان میزان درآمدهای پایدار شهرداری‌ها افزایش خواهد یافت.
آنچه در برهه کنونی ضروری به نظر می رسد لزوم همدلی بیش از پیش مدیریت شهری کلانشهری چون تهران و دولت است که شاید بتواند پس از سال‌ها مهمترین چالش پیش روی شهرداری که همان تامین درآمدهای پایدار است را به بهترین شکل و به گونه‌ای نظام مند و عاقلانه برطرف نماید.
* مهندس عمران و دکترای شهرسازی
سایر اخبار این روزنامه
رکب نخوریم
این تازه از نتایج سحر است
این تازه از نتایج سحر است
جنجال در اسرائیل بر سر تصویب بودجه هنگفت برای توسعه شهرک‌های کرانه باختری
درآمد پایدار شهری
تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت درباره کره‌شمالی
با سریال‌های تکراری نمی‌توان جنگ فرهنگی کرد
ارتباط اظهارات کدخدایی با عدم معرفی وزیر زن
حمایت بغداد از بازسازی عراق از سوی ایران
حضور دیپلمات‌ها‌ی دولت روحانی در مراسم ترحیم یزدی
تحلیل غلط روزنامه دلواپس از ترجمه غلط
فقر مطلق طی چهار سال ریشه کن نمی‌شود
آب را قربانی یوزپلنگ نمی‌کنیم!
کلاه گذاشتن سر شرکت نفت به خاطر اعتماد بی جا
نامه موسوی خوئینی‌ها را نجفی ندید بگیرد
