ایران، عربستان و تحرکات آمریکا

تماس ترامپ با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و تلاش او برای تحریک و تغییر رفتار عربستان علیه ایران این ابهام را به وجود آورد که آیا عربستان تحت تاثیر متحد سنتی خود آمریکا نسبت به ایران تغییر رفتار می‌دهد، یا از همان ابتدا اساسا قرار نبود تغییری در رویکرد ریاض در قبال تهران حاصل شود؟ به هر روی، نوسانات در موضع عربستان نسبت به ایران نشان می‌دهد که هنوز ریاض به تصمیم روشنی درباره اوضاع منطقه و روابط با تهران نرسیده است. بنابراین اندکی عجولانه است که از هم‌اکنون مقامات کشورمان به این اظهارات پاسخ دهند. به نظر می‌رسد رهبران عربستان و امارات برای گریز از پاسخگویی نسبت به شرایطی که پیش آورده‌اند، در تلاشند تا مسائل منطقه‌ای دیگری مانند ایران را مطرح کنند و از این طریق بتوانند از پاسخ‌دادن به ابهامات جامعه جهانی نسبت به خود و تحریم‌های تحمیلی به قطر طفره بروند. به هر روی مساله روشن این است که کشورهای منطقه و جهان به‌ویژه آمریکا مشکلات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی خاص خودشان را دارند و به همین دلیل بود که ترامپ در سفر اخیر امیر کویت به آمریکا، تسلیحات دیگری به کشورهای عربی منطقه از جمله کویت فروخت. بنابراین تا زمانی که ترامپ در راس قدرت است، همچنان واشنگتن به تجارت اسلحه ادامه خواهد داد. ایالات متحده برای فروش اسحله به کشورهای منطقه نیاز به یک دشمن فرضی و تخیلی دارد؛ به همین دلیل ایران را به‌عنوان دشمن فرضی خود معرفی می‌کند و حول این محور تلاش می‌کند. ایالات متحده می‌کوشد با ایجاد فضای نگرانی، ترس و وسواس تسلیحات بیشتری به کشورهای منطقه بفروشد، اما این مساله که فروش تسلیحات تا چه اندازه می‌تواند کسری بودجه عظیم دولت آمریکا را بپوشاند، بیکاری در این کشور را کاهش دهد و مخالفت‌های حزب دموکرات و‌جمهوریخواه را با سیاست‌های خود تحت‌الشعاع قرار دهد، جای بسی تردید دارد! از سوی دیگر، عربستان طی سال‌های اخیر از همه روش‌های خشونت‌بار علیه کشورهای درگیر جنگ و بحران استفاده کرده و در نهایت در یمن و سوریه و... به ناکامی رسیده و حالا به نظر می‌رسد برای جلب حمایت آمریکا از خود در منطقه باز هم باید پول بیشتری به ترامپ دهد تا رئیس‌جمهور آمریکا را از نظر مالی اشباع کند، اما عربستان باید به این نکته مهم توجه کند که ادامه سیاست‌های گذشته این کشور در منطقه به زیانش بوده و نتیجه‌ای جز ناکامی و شکست برای آن در برنداشته است. حاکمان سعودی این نکته را باید در نظر بگیرند که امروز شرایط برای کشورشان در منطقه آن‌قدرها مساعد نیست که بخواهند خود را درگیر جبهه‌ای جدید کنند. بنابراین حتی اگر عربستان تحت تاثیر متحد سنتی خود بخواهد همان رویکرد گذشته را نسبت به ایران دنبال کند، ایران همچنان با متانت و با درک منطقی از وضعیت موجود در منطقه و جهان به‌ویژه آمریکا باید به سیاست‌های عقلایی و اعتدالی خود ادامه دهد. اوضاع در سوریه عملا به یک وضعیت مناسب‌تری می‌رسد و عراق در شرف برگزاری انتخابات است. براین اساس ایجاد تنش در منطقه بر این روند اثر منفی می‌گذرد و آغازگر تنش جدید خواهد بود. بنابراین ‌جمهوری اسلامی باید همچنان به تلاش منطقی برای توسعه روابط، اظهار کردن حسن نیت و تلاش‌های خود برای تنش‌زدایی و اعتمادسازی ادامه دهد. به هر روی ملت‌های منطقه، مردم این منطقه هستند و کشورهای منطقه به مردم منطقه تعلق دارند. دیر یا زود عوامل دخالت‌های خارجی باید از منطقه کوچ کنند.
* تحلیلگر مسائل خاورمیانه