مشکل منتقدان دولت، فقط توتال نیست

امام جمعه اهواز در خطبه‌های نمازجمعه اخیر این شهر گفته: شرکت توتال در قراردادهای نفتی ۲۰ سال گذشته به ایران خیانت کرد. وقتی که در کشور شرکت‌های دانش بنیان و انسان‌های خلاق داریم نیازی نیست که ناز شرکت توتال را بکشیم و خداوند در این زمینه یار و یاور ما خواهد بود.
ماجرای بازگشت توتال به ایران که از همان بدو امر، از منظر منتقدان دولت، بیش از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی بود، با سخنان اخیر پاتریک پویانه مدیر توتال، سیاسی‌تر هم شده است. منتقدان دولت که تمایل زیادی برای به تاخیر انداختن امضای قراردادهای نفتی داشتند و از هیچ تلاشی برای جلوگیری از بازگشت شرکت‌های خارجی به کشور فروگذار نمی‌کردند، پس از مواضع اخیر توتال، به گونه‌ای سخن می‌گویند که گویی ذوق‌زده شده‌اند و خوشحال می‌شوند توتال و شرکتهای خارجی به ایران بازنگردند. این درحالیست که مواضع اخیر مدیر توتال، چندان هم عجیب نبود.
طبیعی است که شرکتهای تجاری، بر مبنای واقعیتهای اقتصادی موضوع‌گیری می‌کنند و آنگونه که سیاستمداران، اسیر نگاه سیاسی به مسایل اقتصادی هستند، فعالان اقتصادی، درگیر این نگرش نیستند. اما نمی‌توانند بدون توجه به منافع اقتصادی خود موضع‌گیری کنند. چه له و چه علیه ایران یا آمریکا. طبیعتا نمی‌توان از توتال انتظار داشت به گونه‌ای موضع‌گیری کند که برای سیاستمداران آمریکایی، آن هم در دولت جمهوری‌خواه دونالد ترامپ که در ضدیت با ایران، کاتولیک‌تر از پاپ – بخوانید کاتولیک‌تر از سایر جمهوری‌خواهان - است حساسیت ایجاد کند. هیچ شرکت یا کشور تاثیرگذاری در اقتصاد دنیا نمی‌تواند به روابط خود با آمریکا پشت کند. اما این بدین معنا نیست که شرکت‌ها، قراردادهای خود را با ایران، فدا می‌کنند. لااقل در شرایط معمول این اتفاق نمی‌افتد. 
اتحادیه اروپا همچنان پشتیبان روابط با ایران است و از شرکت‌های اروپایی حمایت می‌کند. توتال هم از این حمایت آگاه است. توتال در زمانی که هنوز چند ماه به انعقاد قرارداد رسمی‌با ایران باقی مانده بود، توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را یکی از ۴ هدف اصلی خود در منطقه خاورمیانه اعلام کرده بود و سرانجام هم قرارداد را امضا کرد. توتال تاکنون خود را در مسیر اجرای قرارداد، پایبند نشان داده است و اتحادیه اروپا هم از آن حمایت می‌کند. طبیعتا شرایط امروز را هم نمی‌توان با دوره‌ای که توتال از فاز ۱۱ خارج شد مقایسه کرد چراکه آن زمان شاهد تحریم‌های یکپارچه شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران بودیم و در این دوره آمریکا حتی اروپا را هم همراه خود 


نمی‌بیند.
در چنین شرایطی برخی مواضع رسمی‌در ایران بر ضد توتال، در حالیکه هنوز هیچ اتفاق منفی در قرارداد نیفتاده، صرفا ابراز خوشحالی از به سرانجام نرسیدن اتفاقی است که می‌توانست به سود اقتصاد ایران باشد و این به هیچ وجه مثبت نیست. گزارش‌های صداوسیما بر ضد توتال طی روزهای اخیر و حتی موضع امام جمعه اهواز در این زمینه را در همین راستا می‌توان ارزیابی کرد. اما آیا مشکل، فقط توتال است؟
مخالفتهای اخیر با بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران نشان می‌دهد مشکل منتقدان دولت، توتال نیست. آنها با کل اروپا و آمریکا مشکل دارند. جنجال‌ها علیه اروپا، پس از ابراز آمادگی اتحادیه اروپا برای بازگشایی دفتر خود در تهران موید این امر است. این بار هم نه یک کارشناس اقتصادی، بلکه محمدجواد لاریجانی بود که نخستین موضع‌گیری را در مخالفت با بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران ابراز کرد و پس از او، سایر اصولگرایان به ابراز مخالفت با افتتاح دفتر اتحادیه اروپا در تهران پرداختند. آنها در تبیین مواضع خود، آدرس غلط هم می‌دهند و از خلاقیت ایرانی و ضرورت حمایت از توان نیروهای داخلی سخن می‌گویند اما اصل موضوع را که نیاز کشور به سرمایه گذاری است سهوا یا تعمدا فراموش می‌کنند. 
تا زمانی که منتقدان اقتصادی دولت، خاستگاه سیاسی دارند و با نگرش سیاسی ضد غرب به مسایل اقتصادی می‌نگرند نمی‌توان امید داشت که جذب سرمایه‌های خارجی با سهولت صورت گیرد. اقتصاد کشور برای رشد، نیاز به جذب سرمایه‌های خارجی دارد و این یک اصل کلی است که چه دولت حسن روحانی روی کار باشد و چه نباشد، در اصل این نیاز تغییری ایجاد نمی‌شود و چه دولت روحانی در جذب سرمایه‌ها ناتوان باشد و چه دولت دیگری، باید مورد انتقاد قرار گیرد.