آغاز کشاورزی در مناطق جنگ‌زده شلمچه در بهار 97

بهناز قاسمی

اسفند امسال فاز نخست پروژه ۵۵۰ هزار هكتاري طرح احياي اراضي دشتستان‌هاي ايلام و خوزستان توسط مؤسسه جهاد نصر به پايان مي‌رسد و به اين ترتيب براي نخستين‌بار پس از ٣٦ سال از آزادسازي خرمشهر كشاورزان جنگ‌زده شلمچه‌اي در بهار سال ٩٧ زمين‌هايشان را به زیر کشت می‌برند و نخلداران آبادان و اهواز بار ديگر به روستاهايشان بازگشته‌اند. تك و توك خانه‌هاي ساخته و نيمه‌ساخته از دو،سه ‌كيلومتري آبادان و شلمچه به چشم مي‌خورد، اما نزديك‌تر كه مي‌شويم، هيچ نشاني از زندگي نمي‌بينيم. تا چشم كار مي‌كند زمين‌هاي بي‌آب و علف است . ٣٥ سال است كه خرمشهر آزاد شده، اما زندگي تازه دارد در مناطق جنگ‌زده مرزي جوانه مي‌زند. راننده مي‌گويد: تمام اين بيابان‌هاي وسيع نخلستان‌هاي سرسبز بود و لابه‌لاي آن سبزيجات و صيفي‌جات كشت مي‌شد. در نهرهاي كوچكي كه از زير درختان بلندقامت خرما رد مي‌شد، سروصداي مرغابي‌ها به گوش مي‌رسيد و انواع درخت‌هاي ميوه به چشم مي‌خورد؛ ترنج، پرتقال، نارنج، موز و حتي انار، اما جنگ شلمچه را با خاك يكسان كرد و تمام مردم منطقه مهاجرت كردند. بعد از آزادي خرمشهر، شلمچه سال‌هاي طولاني بي‌سكنه ماند و تنها نظامي‌ها اجازه داشتند كه در منطقه بمانند. حالا زمين‌هايي كه روي آن حتي يك بوته علف به چشم نمي‌خورد، با فرم‌هاي ذوزنقه‌اي تقسيم‌بندي و به عمق چند سانتيمتري آب روي آنها روان شده‌ است. فرخ توكليان، مدير اجرايي پروژه ٥٥٠‌هزار هكتاري احياي دشت‌هاي ايلام و خوزستان در آبادان و خرمشهر  توضيح مي‌دهد كه زمين‌ها «ليچينگ» مي‌شوند و البته تأكيد مي‌كند كه قبل از ليچينگ، زمين‌ها مين‌زدايي و پاكسازي شده‌اند و حالا بعد از چند نوبت ليچينگ كه به معناي آب‌شويي است، زمين‌ها آماده كشت مي‌شود. به گفته توكليان، تمام اين زمين‌ها مالك دارند و بهار امسال نخستين گروه از كشاورزان به شلمچه آمده و كشت بهاره را در زمين‌هايشان شروع مي‌كنند و اين آغاز زندگي دوباره شلمچه و برگشت به شهر است. سال ۷۵ همزمان با سفر مقام معظم رهبري به استان خوزستان دستور احياي اراضي دشتستان‌هاي ايلام و خوزستان صادر شد و قرار شد در دو استان و ۱۸‌شهرستان اين اراضي توسط دولت احيا شده و با تأمين آب منطقه توسط وزارت نيرو، كشاورزي در اين مناطق بار ديگر رونق گيرد. در سال ۹۲ نيز در اولين سفر استاني رئيس‌جمهور به استان خوزستان وعده داده شد كه ۵۵۰ هزار هكتار از اراضي منطقه احيا شود و به اين ترتيب با اجازه رهبري مبلغ ۵/۱ ميليارد دلار در سال ۹۳ براي شروع پروژه از صندوق توسعه ملي اختصاص داده شد. اين پروژه عظيم كه مورد رضايت كشاورزان منطقه است، توسط مؤسسه جهاد نصر به‌عنوان مدير پروژه آغاز شد. در فاز نخست ۳۱۲‌هزار هكتار زمين تسطيح و قطعات آن مهندسي و شبكه‌هاي آبياري و زهكشي در آن انجام شده است.  پروژه‌اي كه شاخه‌اي از آب كارون را به سمت شلمچه منحرف مي‌كند تا كشاورزي را زنده كند. حالا حدود 2‌هزار هكتار از زمين‌هاي كشاورزي شلمچه احيا شده است و كشاورزان آماده مي‌شوند كه مزارعشان را در بهار ٩٧ تحويل بگيرند. اين كشاورزان مي‌گويند  قرار است با كشت گندم و جو شروع كنند. بعضي‌ها هم مي‌گويند از دو ‌سال قبل و در فاصله دو، سه‌كيلومتري شلمچه بازگشت را كليد زده‌اند و نهال‌هاي خرما را در اين منطقه كاشته‌اند. مي‌گويند، نهال‌هاي خرما بعد از هشت ‌سال به بار مي‌نشيند و مقدمه زندگي از حاشيه شلمچه شروع شده است.   ترديد کشاورزان براي بازگشت
آماده‌سازي مزارع براي كشت و كار حدود ٣٤‌ميليارد تومان براي دولت آب خورده است. توكليان، مدير اجرايي خرمشهر و آبادان پروژه ٥٥٠ هكتاري احياي دشت‌هاي ايلام و خوزستان مي‌گويد: هر هكتار زمين حدود ١٧‌ميليون تومان هزينه آماده‌سازي داشته و وزارت جهاد‌كشاورزي و وزارت نيرو تعهد داده‌اند كه آب مورد‌نياز كشت و كار در اين منطقه را به صورت دائمي تأمين كنند و در صورت توقف آبرساني بار ديگر كشاورزي در اين منطقه با بحران بزرگ‌تري مواجه خواهد شد. با اين حال، روستاييان هنوز نگران هستند، نگران خوزستاني كه به گفته خودشان با احداث بي‌رويه سدها و انتقال آب خشك شده است،  نگران كشاورزي غيراقتصادي و حتي خاكي كه هنوز نمي‌دانند براي كشت مرغوب مانده است يا خير‌؟   ۳ هزار هكتار در طرح خود‌اجرايي 


گفته می‌شود جنگ ١٨ روستاي شلمچه را با خاك يكسان كرد و ٦٠٠‌هزار درخت نخل را از بين برد. هركدام از اين روستاها جمعيتي بين ٢٠ تا ١٢٠خانوار داشتند و مساحت زمين‌هاي كشاورزي شلمچه كه روزگاري از  پررونق‌ترين مزارع خوزستان به شمار مي‌آمدند، چيزي حدود 2 ‌هزار و ٣٠٠ هكتار بود. از بهمن ‌سال ٩٣ حريم امنيتي شلمچه اصلاح شد و ممنوعيت رفت‌‌وآمد شلمچه‌اي‌ها به زادگاهشان برداشته شد، اما حالا روستاييان براي بازگشت زندگي به مناطق جنگ‌زده پيشقدم شده‌اند. با تبليغات فراواني كه از سوي مؤسسه نصر صورت گرفته و در جلساتي كه با نخلداران و بزرگان طوايف مختلف برگزار شده، سرانجام كشاورزان منطقه به تسطيح زمين‌هاي كشاورزي‌شان رضايت دادند و اكنون ۳هزار هكتار از اراضي توسط خود كشاورزان با حضور مروجين محصولات كشاورزي كشت مي‌شود. گفته مي‌شود، مؤسسه جهاد نصر علاوه بر تكميل پروژه كار تبليغاتي، فرهنگي و اجتماعي نيز در اين منطقه انجام داده و توانسته است كشاورزان و بومي‌هاي منطقه را با خود همراه كند.    زهكشي در خوزستان و ايلام معادل ۵ برابر فاصله ايران تا فرانسه است
همچنين معاون وزير جهاد‌كشاورزي از اجراي ۱۹‌ميليون متر شبكه آبرساني معادل 1/5 برابر فاصله ايران تا استراليا و ۲۸ميليون متر زهكش زيرزميني معادل پنج ‌برابر فاصله ايران تا فرانسه در پروژه ۵۵۰هزار هكتاري احياي اراضي خوزستان و ايلام خبر داد. علي‌مراد اكبري در جمع خبرنگاران اعزامي به آبادان و اهواز مي‌گويد: اجراي شبكه‌هاي آبياري در كشور در دو سال گذشته با اين پروژه شكسته شد. آبياري انجام شده در سطحي بالغ بر 287هزار هكتار انجام شده كه به اين منظور 19ميليون متر شبكه آبرساني انجام شده كه به اندازه 1/5 برابر فاصله ايران تا استراليا است. اكبري مي‌افزايد:  28 ميليون متر زهكش زيرزميني در اين پروژه انجام شده است (28 هزار كيلومتر) كه معادل پنج برابر ايران تا كشور فرانسه است. معاون وزير جهاد‌كشاورزي در امور آب و خاك اظهار مي‌دارد: از دو سال گذشته با وزارت نيرو بر سر فاز دوم اين طرح بحث صورت گرفت و اين وزارتخانه در ابتدا قبول نمي‌كرد كه براي فاز دوم آن آب بدهد، اما با دستور مستقيم رئيس‌جمهور و انجام بحث‌هاي طولاني فني اين آب اختصاص يافت.  اكبري مي‌گويد: وزارت نيرو در ابتداي امر اعلام كرده بود، تنها براي 350هزار هكتار مي‌تواند آب اختصاص دهد، به همين منظور بود كه در ابتداي پروژه با 312‌هزار هكتار كار شروع و آبرساني انجام شد و اقدامات لازم براي اجراي فاز دوم و تكميل پروژه 550‌هزار هكتاری در دست انجام است. معاون وزير جهاد‌كشاورزي مي‌افزايد: اين طرح در قالب 206 پروژه در 40 ناحيه عمراني با مشاركت 70 پيمانكار، 26 مشاور و حدوداً 70 هزار و 800 نفر نيروي انساني در حال انجام است.