پلتفرم شبکه‌های اجتماعی خلاقیت را از کاربر می‌گیرد

زهرا چيذري 
«رسانه‌ها ممكن است در گفتن اينكه مردم چگونه فكر كنند موفق نباشند، اما به طرز خيره‌كننده‌اي در گفتن اينكه خوانندگان راجع به چه فكر كنند به موفقيت مي‌رسند.» اين جمله برنارد كوهن در نظريه برجسته‌سازي رسانه‌ها امروز گسترده‌تر از قبل مصداق مي‌يابد؛ به اين معنا كه رسانه‌ها نه فقط در تعيين اينكه مردم به چه چيزي فكر كنند نقش جدي دارند، بلكه حتي با تزريق قالب‌هاي ذهني معين به جامعه مي‌توانند بر چگونه فكر كردن مردم و مخاطبان هم تأثير بگذارند و اين مسئله درباره رسانه‌هاي جديد و شبكه‌هاي اجتماعي و به‌طور خاص توييتر و فيسبوك نمود جدي‌تري مي‌يابد. اين موضوع آنچنان جدي است كه جورج سوروس، سرمايه‌گذار ميلياردر امريكايي و صاحب بنياد سورس از انحصار شركت‌هاي فناوري مانند فيسبوك و گوگل انتقاد كرده و آنها را تهديدي براي دموكراسي خوانده است. در برابر اين نگاه محمد‌جواد آذري جهرمي، وزير ارتباطات و فناوري ارتباطات درباره عضويت خود در توييتر اينگونه توضيح مي‌دهد: «مبنابر قانون فعاليت توييتر در ايران ممنوع شده است، اما فعاليت ايرانيان در توييتر ممنوع نيست.» همچنانكه وي تأكيد مي‌كند: «هيچ قاضي‌اي نمي‌تواند حكم عمومي براي ممنوعيت شبكه‌هاي اجتماعي بدهد و اين مسئله نيازمند تصويب در مجلس است.»اغتشاشات سال 88 و فتنه‌اي كه در زير پوست شهر شكل گرفت و تا مرحله براندازي نظام طراحي شده بود، نقش برجسته شبكه‌هاي اجتماعي و به‌طور خاص فيسبوك را هدايت و كنترل افكار عمومي به نمايش گذاشت. اين شبكه كانوني براي يارگيري فتنه‌گران و برنامه‌ريزي‌ها و شايعه‌پراكني‌هاي آنها تبديل شده بود و نبض فتنه 88 را در دست گرفته بود، اما اين پايان قدرتنمايي شبكه‌هاي اجتماعي در كشورمان نبود. بعدها تلگرام جايگزين فيسبوك شد و ميدان‌داري پياده‌سازي برنامه‌هاي تدارك ديده شده براي كشورمان را به عهده گرفت. مهندسي و هدايت افكار عمومي در انتخابات مجلس دهم و پس از آن رياست جمهوري يازدهم در شبكه اجتماعي تلگرام اتفاق افتاد، اما ماجرا به اينجا هم ختم نشد و تلگرام هم همچون فيسبوك به بستري براي اجراي برنامه‌هاي براندازانه نظام تبديل شد. از برنامه‌ريزي و هماهنگي در اين شبكه براي اجراي عمليات تروريستي داعش در مجلس شوراي اسلامي و حرم امام و پخش مستقيم اين عمليات از طريق شبكه تلگرام گرفته تا رهبري و ساماندهي اغتشاشات اخير. با وجود تمام اينها اما برخي از افراد و جريان‌هاي مدعي روشنفكري همچنان روي آسيب‌هاي ناشي از شبكه‌هاي اجتماعي چشم مي‌بندند و آنها را انكار مي‌كنند، اين در حالي است كه جورج سوروس، سياستمدار و سرمايه‌دار امريكايي كه به عنوان پدر انقلاب‌هاي رنگي در جهان شناخته مي‌شود هم از قدرت شبكه‌هاي اجتماعي در شكل‌دهي به افكار عمومي ابراز نگراني كرده و فيسبوك و گوگل را تهديدي براي دموكراسي در دنيا خوانده است. 
انحصار قدرت شكل‌دهي به تفكر مردم
سوروس هشدار مي‌دهد: پلتفرم‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي «موانعي براي نوآوري» هستند. وي در عين حال پيش‌بيني مي‌كند كه سياست‌هاي مالياتي و مقرراتي گريبان اين شبكه‌ها را خواهد گرفت و به همين خاطر عمر اين شبكه‌ها رو به پايان است.  سوروس با انتقاد شديد از «تأثيرات بي‌سابقه و تحول‌آفرين» شركت‌هاي بزرگ اينترنتي گفته است: «قدرت شكل‌دهي به توجهات مردم به طور روزافزوني در دست چند شركت معدود است.»وي گفته است: «اين احتمال هست كه وقتي تفكر آزاد از بين رفت، مردمي كه در عصر ديجيتال بزرگ شده‌اند، ديگر نتوانند آن را بازگردانند.» از نگاه اين سياستمدار چنين كاري «عواقب و تبعات سياسي مهمي» به دنبال خواهد داشت و تا‌كنون هم نقش بسيار بزرگي در انتخاب دونالد ترامپ داشته است.  سوروس كيست؟


سوروس كسي است كه با فعاليت‌هايي كه در جهت تغيير حكومت‌ها در كشورهاي مختلف جهان انجام داده، شناخته مي‌شود. وي از دارايي‌ها و نفوذ رسانه‌اي خود در بحث انقلاب‌هاي مخملين با محوريت به اصطلاح دموكراسي در كشورهاي بلوك شرق بسيار بهره گرفت. فعاليت‌هاي سوروس با هدف ايجاد زيربناي اجتماعي و سياسي (جامعه باز) صورت مي‌گيرد؛ بيشتر كارشناسان سياسي معتقدند هدف از طرح‌هاي خيريه سوروس نه حمايت از علم و آموزش، بلكه ايجاد تغييرات تمدني به نفع غرب در كشورها است. وي در ايران نيز در طول فتنه 88 شناخته شد. جورج سوروس در طول فعاليت خود همواره براندازي نظام سياسي ايران را به‌عنوان يك اصل تعريف ‌شده در سياست خارجي ايالات‌ متحده در نظر داشته و تلاش‌هاي فراواني براي ارتباط‌گيري با محافل اصلاح‌طلب به خرج داده است. بنياد سوروس در كنار بنياد رسانه‌اي رابرت مرداك، (امپراطور يهودي رسانه‌هاي خبري)، دومين سازمان رسانه‌اي جهان است كه بيشترين شبكه‌هاي تلويزيوني، خبرگزاري‌ها، سايت‌ها، خبرنامه‌ها و روزنامه‌ها را در سطح جهان مديريت و هدايت مي‌كند، اما تفاوت اين است كه فعاليت رسانه‌اي مرداك آشكار است، اما سوروس بيشتر اصرار دارد مشي نهان را در خريد و هدايت رسانه‌ها ايفا كند. حضور چشمگير در هدايت رسانه‌اي قفقاز، آسياي ميانه، افغانستان، تركيه و ديگر كشورهاي اطراف ايران بديهي است كه ضرورت كار نهاني را بيشتر گوشزد مي‌كند. اعتراف چنين فردي به نقش شبكه‌هاي اجتماعي در از بين بردن دموكراسي در حالي است كه برخي افراد و جريان‌هاي داخلي آن را ناديده مي‌انگارند.  فعاليت توييتر در ايران و فعاليت ايرانيان در توييتر!
توييتر در مقايسه با ديگر شبكه‌هاي اجتماعي دسترسي به مراتب راحت‌تر و سريع‌تري دارد و كاربران توييتر در كوتاه‌ترين زمان ممكن مي‌توانند با ارسال توييت، آن را ميليون‌ها كاربر ديگر در سراسر جهان به اشتراك بگذارند. امروزه رهبران سياسي جهان از شبكه‌هاي اجتماعي به‌عنوان ابزاري براي ديپلماسي عمومي و ارتباط مستقيم با عمده مخاطبان خود استفاده مي‌كنند. قابليت ويژه اين شبكه اجتماعي استفاده از هشتگ و براي راه‌اندازي يك كمپين در جهت يا در خلاف جهت يك بحران سياسي، مناقشه بين‌المللي، مبارزات انتخاباتي، فعاليت‌هاي زيست‌محيطي و... است. در چنين شرايطي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات مي‌گويد: «هيچ قاضي‌اي نمي‌تواند حكم عمومي براي ممنوعيت شبكه‌هاي اجتماعي بدهد و اين مسئله نيازمند تصويب در مجلس است.» وي درباره عضويت خود در توييتر اينگونه توضيح مي‌دهد: «بنا بر قانون فعاليت توييتر در ايران ممنوع شده است، اما فعاليت ايرانيان در توييتر ممنوع نيست.»جهرمي در مورد استفاده از فيلترشكن تصريح مي‌كند: «از فيلترشكن استفاده نمي‌كنم، اما برخي افراد با توجه به مسئوليتي كه دارند مي‌توانند از اينترنت بدون فيلتر استفاده كنند.»