مروری بر جزئیات آمار رسمی درباره اشتغال و بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی

جواد غیاثی - درباره این که نظام آموزشی کشور، معیوب و نامرتبط با بازار کار است، کم سخن گفته نشده است اما بررسی دقیق گزارش های مرکز آمار درباره بیکاری و اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی به تفکیک رشته های تحصیلی و همچنین بر اساس حوزه کاری که بعدا در آن مشغول به کار شده اند، جزئیات جالبی دارد؛ مثلا نشان می دهد که تعداد دانش آموختگان دانشگاهی از سال 84 تا 95 حدود 120 درصد رشد کرده است  اما شاغلان فقط 80 درصد بیشتر شده اند. نرخ بیکاری درس خوانده ها (افراد دارای تحصیلات عالی) از حدود 15.5 درصد در سال 84 به 20 درصد رسیده است.طبق آخرین آمار در سال 95 تعداد تحصیل کردگان بیکار به بیش از یک میلیون و 300 هزار نفر رسیده است. 5.4 میلیون نفر هم شاغل بوده اند اما بررسی دقیق تر همین 5.5 میلیون شاغل هم نکات جالبی دارد؛ بسیاری از افراد در حوزه شغلی کاملا نامرتبط با  رشته تحصیلی خود مشغول به کار شده اند؛ مثلا تعداد افرادی که با مدرک بازرگانی و علوم اداری و همچنین علوم مهندسی در حوزه کشاورزی و شیلات مشغول به کارند، بیشتر از کسانی است که با مدرک کشاورزی در این حوزه کار می کنند! در حوزه «تولید صنعتی»نیز تعدادی افراد تحصیل کرده با مدارک نامرتبط مثل بازرگانی، معماری، علوم فیزیکی و کشاورزی مشغول به کار شده اند. نمودارهای زیر، جزئیات بیشتری را درباره وضعیت اشتغال تحصیل کردگان در کشور نشان می دهد. تمام این اطلاعات از جداول 11 و 20 گزارش های بازار کارِ مرکز آمار ایران استخراج شده است.
 
چقدر از دانشگاه رفته ها، شاغل اند؟
در سال 95 بیش از 12 میلیون نفر دانش آموخته یا فرد در حال تحصیل در دانشگاه داشتیم که از این میزان 45 درصد غیرفعال بوده اند؛ یعنی در جست وجوی شغل نبوده اند. از شش میلیون و 687 هزار نفر جمعیت فعال هم یک میلیون و 340 هزار نفر بیکار و بقیه شاغل بوده اند.
 


 
 
 
 
نرخ بیکاری درس خوانده ها، بیشتر از کل اقتصاد
نمودار به خوبی نشان می دهد که تعداد افراد دارای تحصیلات عالی دانش آموخته یا در حال تحصیل دانشگاهی) در کشور طی 12 سال گذشته، بیش از دو برابر افزایش یافته است اما وضعیت اشتغال این گونه رشد نکرده و نرخ بیکاری از حدود 15 درصد به 20 درصد رسیده است. یعنی در تمام این سال ها، در کمال تعجب، نرخ بیکاری افراد دارای تحصیلات عالی بیشتر از نرخ بیکاری کل اقتصاد بوده است.
 
مهندسانی که کشاورزی می کنند
اما توزیع تحصیل کرده ها در حوزه های شغلی مختلف هم نکات جالبی دارد. مثلا چنان چه نمودار مقابل نشان می دهد، از حدود 177 هزار نفر، تحصیل کردگانی که در بخش کشاورزی، جنگل داری و ماهیگیری مشغول به کار هستند، فقط حدود 27 هزار نفر در رشته مربوطه تحصیل کرده اند. جالب تر آن که تعداد افرادی که با مدرک مهندسی و همچنین علوم بازرگانی و امور اداری در این حوزه یعنی کشاورزی شاغل شده اند، بیشتر از کسانی است که با مدرک کشاورزی در این حوزه شاغل شده اند!

 
کدام رشته ها از همه بیکارترند؟
با وجود این که نرخ بیکاری کل حدود 20 درصد است برخی رشته های دانشگاهی نرخ بیکاری بزرگ تری هم دارند؛ مثلا رشته علوم کامپیوتر در سال 95 با 40 درصد بیشترین نرخ بیکاری را داشته است. رشته های هنر، علوم فیزیکی، معماری و حفاظت محیط زیست هم با بیش از 25 درصد بیکاری جزو رشته های بیکار بوده اند. در سوی دیگر، رشته هایی چون معلمی، دام پزشکی و پزشکی (بهداشت) و خدمات ایمنی و امنیتی (نظامی و انتظامی) با 10 و کمتر از 10 درصد، کمترین نرخ بیکاری را داشته اند.

 
رشته هایی که همیشه بیکارند، اما همیشه متقاضی دارند!
نکته جالب تر این که برخی رشته ها مثل علوم کامپیوتر، نه فقط در سال 95 بلکه در سال های گذشته نیز نرخ بیکاری بالایی داشته اند. اما همچنان ورود به این رشته با افزایش همراه بوده است. این موضوع نشان می دهد که یا دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی دقت کافی ندارند یا این که جریان اطلاعات از بازار کار کشور به بازار آموزش کاملا قطع است!