روزنامه خراسان
1396/11/23
نگوییم سلبریتی، بگوییم چی؟!
الهه توانا- اینروزها یک واژه جدید به دامنه لغات ما اضافه شده‌است؛ «سلبریتی». بزرگ ترها آن اوایل موقع شنیدنش کمی گوش شان تیز و چشم شان گرد میشد و توی دلشان یا به صدای بلند میگفتند: «سروکله این یکی از کجا پیدا شد؟»، حساسترها گشتند توی اینترنت و ذخیره ذهنیشان دنبال واژهای فارسی که همینقدر کوتاه و البته گویا باشد، دقیقترها به وبسایت فرهنگستان زبان و ادب فارسی سر زدند که ببینند تا واژه توی دهان مردم جانیفتاده است، فرهنگستان معادلی برایش درنظر گرفته یا نه، ما هم همه این کارها را کردیم اما به نتیجهای نرسیدیم جز پذیرفتن این واژه. رد پای سلبریتیها همهجا دیده میشد و مخاطب مان توقع داشت توی روزنامه درباره سلبریتیها چیزی بخواند، نمیتوانستیم به تعجب کردن ادامه بدهیم. دنبال معادل گشتن هم راه به جایی نبرد. فرهنگستان نجنبیده و از موج عقب ماندهبود. واژههای موجود هم به کار نمیآمد؛ سلبریتی کسی است که بهواسطه رسانهای (رسمی یا غیررسمی) مشهور شده و سبک زندگیاش برای عده زیادی از مردم جالب و کنجکاوکننده است. او میتواند ورزشکار، موسیقی‌دان، هنرپیشه و مجری تلویزیون باشد یا هیچکدام اینها نباشد! سلبریتیشدن خیلی وقت ها ربط چندانی به هنر و تخصص ندارد، خیلیها با باز کردن صفحهای در فضای مجازی مشهور، محبوب و سلبریتی میشوند. هر آدم «مشهوری» اما سلبریتی نیست. «لوریس چکناواریان»، آهنگ ساز بزرگی است با شهرت جهانی اما در دایره سلبریتیها قرار نمیگیرد. حتی بازیگر شاخصی مثل «فاطمه معتمدآریا» هم برای خیلی از نوجوانان و جوانان مصداق یک سلبریتی نیست. خیلی از نوجوانان امروزی آن قدری که روی زندگی خصوصی یک خواننده زیرزمینی کنجکاو هستند امثال چکناواریان و معتمدآریا برای شان جذاب نیست. پس «مشاهیر» معادل جامع و گویایی برای واژه سلبریتی نیست. سلبریتیها، لزوما «ستاره» هم نیستند. از ستارهها توقع درخشش داریم، درواقع توقع داریم کار شایانی بکنند که به واسطه آن بدرخشند. اگر بخواهیم از واژه «ستاره» بهجای سلبریتی استفاده کنیم باید روی اسم خیلی از سلبریتیها به خصوص درحوزه سینما و موسیقی خط قرمز بکشیم. «چهره» هم واژهای نیست که منظورمان را برساند؛ «پروفسور کَردوانی»، پدر جغرافیای ایران، چهرهای محیطزیستی است و «جواد ظریف»، چهرهای سیاسی اما به کدامشان میتوانیم سلبریتی بگوییم؟ خلاصه آن‌که این واژه وارد زبان ما شده و ما –فعلا- معادل فارسی خوبی برایش نداریم. نمیتوانیم وقتی قرار است درباره سلبریتیها حرف بزنیم یا بنویسیم، «اسم اش را نبر» صدای شان کنیم. زبان، زنده و پویاست؛ تأثیر میگذارد، تأثیر میپذیرد و راه خودش را میرود، به نسخهنویسی و تجویز هم اعتنایی ندارد. ما الان نهتنها از «تلویزیون»، «شارژر»، «تلفن»، «کولر»، «شوفاژ» و «ماشین» نمیترسیم که بدون آنها کارمان هم بدجوری لنگ میزند. با اینهمه طبیعی است اگر مخاطب ما نگران بهکارگیری واژههای غیرفارسی در روزنامه باشد، روزنامه خراسان به پاکیزهنویسی و درستنویسی شهره است. شاهد مثالش هم جایزهها و تقدیرهای فراوانی است که در مراسم و جشنوارههای مختلف بهدلیل رعایت اصول نوشتاری از آن خود کرده. یادکردن از این حسن سابقه البته برای تفاخر و احیانا منتگذاشتن بر سر مخاطب نیست، چون روزنامه باید درست و پاکیزه بنویسد اما معادلسازی برای واژگان غیرفارسی جزو وظایف اش نیست. فارسی را پاس داشتن قطعا برای ما مهم است و پیداست اگر همزمان با ورود فناوری یا مفهومی به کشور، واژه فارسی مناسبی برای آن وضع شود، استفاده از آن برای مان اولویت دارد اما برای ما امکان ندارد به جای فرهنگستان زبان و ادب فارسی واژه کاربردی بسازیم و جا بیندازیم. بماند که فرهنگستان برای خیلی از واژه های وارداتی معادل هایی هم ساخت و به رغم حمایت رسانه ها، باز هم چون غیرکاربردی بودند، مورد استفاده مردم قرار نگرفتند. با اینوجود اما لازم به تکرار است که تعصب داشتن به هر شکلی در زبان بیفایده است. زبان را نمیشود پشت در بسته نگه داشت تا چشم غریبه به آن نیفتد. زبانهای زنده دنیا به هم واژه قرض میدهند، واژههای بهدردبخور دیگری را طوری تغییر میدهند که انگار مال خودشان است و بهدردنخورهایش را هم دور میریزند. زبان انگلیسی که از پرتکلمترین زبانهای دنیاست، در ارتباط با زبانهای دیگر بسیار پذیرنده، خوشرو و البته زیرک است. تعداد واژههای لاتین، فرانسوی، آلمانی و یونانی در انگلیسی بسیارقابل توجه است اما این زبان نه در معرض تهدید است، نه رو به فراموشی.
سایر اخبار این روزنامه
عقب نشینی تل آویو پس از قلدر مآبی
سیمرغ ها بر فراز آسمان «تنگه ابوقریب»
نگاهی روان شناسانه به ویدئویی که والدین حداقل درآمد خواستگار دخترشان را 5 میلیون تومان اعلام می کنند
سفری به کره جنوبی و آشنایی با مردمانی که میانگین کمتر از 6 ساعت می خوابند
نگوییم سلبریتی، بگوییم چی؟!
مصاحبه با نویسنده مجموعه «مکتوبات علمای شیعه در دوره قاجار» اعلامیه های استبدادستیز
دردسر بازنشستگی کارمندان برای برخی دستگاه های دولتی
پایان دوران بزن در رو
زنده و پویا مثل ۵۷
روحانی: هرکس که قانون اساسی را قبول دارد، انقلابی است
مراکز علمی کاربردی وابسته به دستگاه های اجرایی تعطیل می شود
دوازدهمین قهرمانی
زنگ خطر مواد محترقه به صدا درآمد
انتقاد سردار سلیمانی از برخی وزیران کاخ نشین
