مخالفت راهبردی مسکو با آتش‌بس در سوریه

دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - نماینده روسیه در شورای امنیت با پیش‌نویس ارائه شده از سوی سوئد و کویت درباره سوریه موافقت نکرد‌. این پیش‌نویس یک آتش‌بس ۳۰ روزه‌ای را بابت بحران غوطه شرقی پیش‌بینی کرده بود تا امدادگران بتوانند به مناطق گرفتار در محاصره نیروهای دولتی سوریه و حامیان آن کمک‌های بشردوستانه برسانند‌. این مخالفت روسیه باعث تصاعد بحران در غوطه شرقی و پیچیدگی معادلات در سوریه شده است‌.
در یک ارزیابی واقع‌بینانه دلیل مخالفت روسیه با طرح پیشنهادی آتش‌بس غوطه را باید در منافعی دانست که این کشور در سوریه دارد‌. در شرایط حاضر مسکو نمی‌خواهد که دستاورد‌ها و نتایجی را که در سوریه به دست آورده است، با همراه شدن با طرح‌های مخالفان حضور خود در معادلات این کشور از دست بدهد‌. محققا برای روسیه طرح آتش‌بس پیشنهادی سوئد و کویت بیش از آنکه یک فرصت برای صلح در سوریه باشد، بیشتر یک تهدید برای منافع روسیه و به معنای کاهش نقش روسیه در معادلات سوریه و در نهایت کاهش نقش آن در معادلات خاورمیانه است‌. چنین برداشتی از نیات و منویات مقامات کرملین با توجه به مخالفت‌هایی که از سوی سایر بازیگران فرامنطقه‌ای بحران سوریه شنیده می‌شود، به خوبی پیداست‌. در این ارتباط مخالفت‌های آمریکا بابت نقش‌یابی فزاینده مسکو در معادلات سوریه علت‌العلل رفتار‌های مقامات کرملین است‌ چراکه آمریکا ورود مسکو به معادلات سوریه را بیش از آنکه فرصتی برای حل بحران این کشور بداند، چالشی برای منافع خود در معادلات منطقه می‌داند‌. به واقع آمریکا مایل نیست که نقش روسیه از شرایطی که در آن قرار دارد،گسترش یابد‌. به عبارت دیگر آمریکا از حضور سوریه در معادلات خاورمیانه سخت خشمگین و عصبانی است و تلاش می‌کند که در روابط جهانی بزرگ‌ترین رقیب سنتی خود یعنی روسیه همانند رقابت دوران جنگ سرد مقابل شوروی عقب نماند‌.
از سوی دیگر بخشی از ناهمسویی مسکو در طرح‌های صلح را باید در رسالتی دانست که روسیه برای خود در معادلات سوریه قائل است‌. واقعیت آن است که کمک‌های روسیه و همراه شدن این کشور در جبهه هوایی با جریان‌های مقاومت در بقای بشار اسد و آزادی‌سازی مناطق تحت اشغال نیروهای شورشی و معارض نقش فراوان و موثر داشته است‌. حال روسیه تمایل دارد که نقش تاریخ‌ساز خود را در شرایطی که بحران سوریه به پایان خود نزدیک می‌شود، آن هم در جلوگیری از براندازی اسد و همچنین در جلوگیری از بروز دوباره تنش و بازگشت بحران در سوریه ایفا کند‌. آنگونه که شواهد نشان می‌دهند، غوطه شرقی آخرین منطقه بزرگ در خاک سوریه است که زیر کنترل نیروهای شورشی قرار دارد‌. محققا آزادسازی کامل آن باعث امنیت دمشق پایتخت سوریه خواهد شد‌. در این شرایط روسیه همراه شدن با طرح آتش‌بس را فرصتی برای جولان و ترکتازی‌های دوباره گروه‌های تروریستی نظیر داعش و جبهه اسلام‌گرایان النصره سوریه می‌داند‌ لذا مقامات کرملین همسو شدن با طرح‌های صلح را نه تنها موجب تاخر صلح و پیشروی واشنگتن و نیروی‌های ائتلاف تحت امر او در معادلات سوریه می‌دانند بلکه باور دارند که هرگونه همراهی با طرح‌های صلح مخالفان، هزینه نظامی آنها را در معادلات سوریه افزایش می‌دهد‌. محققا چنین مخالفت‌هایی با طرح‌های ابتکاری مخالفان، آنها را به حفظ دستاوردهای صلح سوچی و عقب راندن دستاورد‌های ژنو و آستانه و همچنین تبدیل شدن‌شان به بازیگری فعال در عرصه معادلات سوریه را امیدوار می‌سازد و انگیزه آنها را برای به چالش گرفتن نقش واشنگتن در معادلات سوریه افزایش می‌دهد‌. به همین خاطر است که آنها مخالفت راهبردی و هدفمند خود را بر هرگونه فرصت‌سوزی‌های مخالفان برای صلح و ثبات در سوریه ترجیح می‌دهند‌.
*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com