روزنامه آرمان امروز
1396/12/10
«فرهنگ دستوري» قابل اجرا نيست
نشست «تحلیل سیاستهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» با حضور صادق زیباکلام و ناصر فکوهی در سالن کنفرانس وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد. ناصر فکوهی در این نشست گفت: هر فرهنگ و هر سیاستگذاری فرهنگی میتواند به سراغ سخت کردن به معنای انجماد و عدم انعطاف در جامعه رود. برای این کار باید یکدست سازی کند و این کار را میتواند در حوزههای مختلف نظیر سبک زندگی، مذهبی و سیاسی انجام دهد. در نهایت بدترین چیزی که از این کار بیرون آمده ایدئولوژیزه کردن فرهنگ در طول تاریخ است. وی افزود: ایدئولوژیزه کردن یعنی فرهنگ را از درون مایه دینامیک خود تهی کنیم و به جای آن یکسری باورهای سخت بگذاریم که این باورها نه قابل دست زدن و نه قابل انعطاف است و تنها ابلاغ میشود و همگان باید اجرایشان کنند. فرهنگ ایدئولوژیک ضربه پذیری بسیار بالایی دارد و دیر یا زود تخریب خواهد شد. هیچ شکی هم دراین باره نیست و جزو قوانین تاریخ است. وی گفت: سیستمهایی که ایدئولوژیزه شدند به سوی خود ویرانگری رفتند. اگر فرهنگی به جای ایدئولوژیزه کردن خودش، سیستم تکثر فرهنگی را سر وسامان داد، خود را نسبت به تهاجم بیرونی قویتر میکند و این بدان خاطر است که هسته مرکزی آن قویتر میشود و شکل در اینجا تنها هسته مرکزی را پوشش میدهد. لذا اگر تهاجمی هم اتفاق بیفتد صرفا میتواند شکلها را تخریب کند، نه هسته مرکزی را.نخبهگرایی
این انسان شناس گفت: به جرأت میگویم، یکی از عواملی که هنوز فرهنگ ما را نگه داشته، تربیت و فرهنگی بوده که باقی مانده است. هنوز در کشور ما ادب، شرف و اعتقاد معنا دارد و این نشان میدهد که تنوع و بافت واقعی فرهنگی باقی مانده و شکلها دچار ضربه شدهاند. اما متاسفانه به سمتی میرویم که مرکزیت مورد تهدید است و اگر آن تخریب شود، چارهای وجود ندارد. وی اظهار کرد: پس انتخاب ما بین دوگانهای است که یک طرف ایدئولوژیزه کردن فرهنگ و طرف دیگر آزادسازی فرهنگ است. یا یک طرف سخت و غیرقابل انعطاف کردن فرهنگ قرار دارد و طرف دیگر نرم، پویا و متکثر کردن فرهنگ است. انتخاب ما بعضی اوقات به سمت یک طرف بوده و بعضی وقتها طرف دیگر میرود. ما به میزانی که به انتخاب اشتباه یا همان انتخاب ایدئولوژیک روی آوردیم، ضربه خوردیم. این استاد دانشگاه، با اشاره به دومین بحث در حوزه سیاست فرهنگی گفت: در تمام سیستمهای سیاستگذاری فرهنگی، میتوان به دوگونه سیاستگذاری کرد. یکی سیاستگذاری «داروینیسم اجتماعی» که به معنای، ایجاد رقابت بین کسانی است که در این فرهنگ هستند که قویترها خود را بالا بکشند و ضعیفترها حذف شوند. نام دیگری که این سیاست دارد، سیاستگذاری نخبهگرایی است. وی افزود: نخبهگرایی یعنی افرادی که قویترند را جدا کنیم و روی آنها کار کنیم و آنها را به «نخبه نخبه نخبه» تبدیل کنیم. میتوانیم نام این سیاست را قهرمان پروری یا اشرافیگری فرهنگی بگذاریم. سیاستی که در مقابل این شیوه قرار دارد «مساله تعمیم فرهنگی» است. این انسان شناس گفت: «دموکراتیزه کردن» فرهنگ از اهمیت بالایی برخوردار است. این مهم نیست که درون سیستم جایزههای بیشتری اعطا کنیم؛ بلکه مهم این است که چه میزان در سیستم عمومی ما فرهنگ وجود دارد و ادب اجتماعی تا چه حد در آن گسترش پیدا کرده است. یا مردم عادی چقدر با فرهنگ هستند؟ وی بیان کرد: حال اگر شاخصهای توسعه انسانی سازمان ملل را در نظر بگیریم. سوئد بسیار بالاتر قرار دارد. سیاستهای این قبیل کشورها بر اساس تعمیم فرهنگی است که نخبه گرایی از درون آن بیرون میآید. فکوهی در ادامه با اشاره به کالایی کردن فرهنگ گفت: کالایی کردن در این کشور که نام خصوصی به خود گرفته، سیستمی رانتی و فاسد است. کالایی کردن فساد گسترده به همراه آورده است و دلیل آن هم این است که ما آمادگی لازم برای این کار نداشتیم. باید ابتدا مدنیت و سیستم عمومی ما آمادگی داشته باشد تا خصوصی سازی به ویژه در حوزههایی چون فرهنگ اتفاق بیفتد. وی افزود: امروز اتفاقی که در سیستم آموزش و پرورش و پزشکی ما رخ داده است، نتیجه بیتوجهی به این موضوع است. در حقیقت ما در این عرصهها به کیفیتی بالاتر نرسیدیم بلکه باعث انحراف این سیستمها شدیم.
مهندسی فرهنگی
صادق زیباکلام نیز در این نشست درباره سیاستهای فرهنگی کشور گفت: آیا ما به لحاظ فرهنگی روبه پیشرفت هستیم؟ آیا ما ایرانیان به نسبت سالهای قبل، بیشتر دروغ میگوییم یا کمتر؟ اگر آمارها صحت داشته باشند، اشکالاتی در کار ما هست و باید بررسی کنیم و اشکال را پیدا کنیم. وی افزود: ما واژه مهندسی فرهنگی را تا به حال بارها شنیدهایم و میشنویم که یکسری ناهنجاریهای رفتاری در جامعه وجود دارد که میگویند باید فرهنگسازی شود. این استاد دانشگاه تهران در ادامه اظهار داشت: معمولا واژه فرهنگ سازی برای مقولاتی که منفی هستند و میخواهیم آنها را بهتر کنیم، به کار میرود. این را هم زیاد شنیدهایم که با وجودی که آپارتمان و آپارتمان نشینی آمده، اما فرهنگش نیامده است. هنوز خیلی از ما ایرانیان، فرهنگ رانندگی کردن نداریم. بسیاری از ما ایرانیان قانونپذیر نیستیم یا فرهنگ استفاده از موبایل را نداریم. وی بیان کرد: نظام جمهوری اسلامی، به شدت قائل به فرهنگ سازی است. چه در مورد مسائل اجتماعی چه در مورد مسائلی که هم اجتماعی و هم مذهبی است. مانند «مساله حجاب» یا «نماز» که بسیاری میگویند، جوانان ما در این باره تقصیر ندارند، ما فرهنگ سازی نکردیم. آنها معتقدند که صداوسیما، ائمه جمعه و جماعات و خودشان باید این کار را انجام میدادند. زیباکلام گفت: بحث فرهنگ سازی در ایران بسیار جدی است. به نحوی که شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمیتهای دارد که نام آن مهندسی فرهنگی و فرهنگ سازی است که هر سه ماه یکبار هم یک فصلنامه بیرون میدهند و در آن میآورند که در جهت فرهنگ سازی، چه کارهایی انجام شده است. مهندسی فرهنگی وجود ندارد اما عده زیادی، به آن معتقدند و به دنبالش هستند. بسیاری معتقدند، مهندس فرهنگی وجود دارد و میتوان از طریق آن مشکلات و مسائل را حل کرد.
راه یا سراب؟
زیباکلام با ابراز این عقیده که من دو دلیل اصلی دارم که اثبات میکند مهندسی فرهنگی وجود ندارد، ادعا کرد: دلیل اولم «آفتاب آمد دلیل آفتاب» است. یک مورد به من نشان دهید که در جمهوری اسلامی ایران، یک مساله فرهنگی بوده که از دید نظام نامناسب بوده و نیاز به اصلاح داشته است. برای نمونه حجاب، طلاق یا مواردی دیگر. یک مورد نشان دهید که فرهنگ سازی یا مهندسی فرهنگی در قبال آن موفق بوده باشد. حتی یک مورد موفق نیز در این موضوع وجود ندارد. این استاد دانشگاه با بیان این که دلایل بیشمار میتوان آورد که مهندسی فرهنگی سراب است، اگر چه بودجههای هنگفتی صرف نهادهای فرهنگی میشود، ابراز عقیده کرد: اگر وزارت ارشاد همین امروز هم بسته شود، ما از نظر بودجه هزار میلیارد تومان جلو میافتیم و اتفاق خاصی رخ نمیدهد. وی گفت: این گونه نیست که مملکت با این اتفاق از لحاظ فرهنگی زیرورو شود. منتها فرق وزارت ارشاد با سایر نهادهای فرهنگی این است که هر یک ریال از بودجهای که میگیرد مشخص است که خرج چه شده و سازمانهای بازرسی کننده بر آن نظارت دارند. اما حتی یکی از آن 40 نهاد دیگر، به دولت، مجلس و به ملت پاسخگو نیستند. زیباکلام گفت: در این کشور 8000میلیارد تومان برای فرهنگ هزینه میشود. در حالی که کل بودجه محیط زیست برای سال 97 با 6000محیطبان و پرسنل، چیزی حدود 400میلیارد تومان است. وی گفت:غرب در صد و اندی سال پیش فهمید که فرهنگ سازی وجود ندارد. اما ما دچار عقب ماندگی هستیم و عقب ماندگی تنها در تولید پیکان و پراید خلاصه نمیشود. وی افزود: وجه دیگری از آن، این است که معتبرترین اساتید در ایران و شورای عالی انقلاب فرهنگی در قرن 21، به دنبال چیزی است که غربیها در اواخر قرن 19، متوجه شدند که نمیتواند وجود داشته باشد. البته این واژه با عنوان مهندسی اجتماعی مطرح شده بود. اما ما همچنان زیر عَلم فرهنگ سازی سینه میزنیم و سمینار و همایش برای مهندسی فرهنگی برگزار میکنیم.
سایر اخبار این روزنامه
افشای حسابهاي موهوم
بازتاب استعفاي «رسول كشتي»
تشکیل اتحادیه بزرگ منطقه خلیجفارس
«فرهنگ دستوري» قابل اجرا نيست
دادن منزل در ولنجک به مداح زن
اعتراض دانشجويان به حكم دادگاه
بانوان در آزادي؛ شايد
حذف عضو سابق شورای نگهبان!
شطرنج برانکو و شفر
رسانههااز خشونت كلامي فاصله بگيرند
ما O مثبت هستیم!
توقعات از رئیسجمهور
میخواهیم وضع اقتصادی مردم بهبود پیدا کند
ورزش همسایه سياست
اعتراض دانشجويان به حكم دادگاه
اطلاعی از ممنوعالخروجی احمدینژاد ندارم
بازتاب استعفاي «رسول كشتي»