گفت‌و‌گويي كه هنوز«ملي» نيست

آرمان - مطهره شفیعی: دو کلمه بیشتر نیست: ‌«گفت‌وگو» و «ملی» اما دستاوردهای آن چنان زیاد است که قابل شمارش نیست. «گفت‌وگوی ملی موضوعی نبود که به تازگی مطرح شده باشد بلکه مدت‌هاست از سوی سیاسیون دو گروه بر شکل‌گیری و اجرای آن تاکید می‌شود. شاید برخی با شنیدن عنوان «گفت‌وگوی ملی» آن را نتیجه شکست در پروژه «آشتی ملی» بدانند و این در حالی است که دو پروژه تفاوت‌های ماهوی با هم دارند یعنی نمی‌توان آنها را با شباهت‌های فراوان مورد ارزیابی قرار دادو علاوه بر این هم نباید فراموش شود قهری در میان گروه‌های سیاسی وجود نداشته که اکنون نیاز به برقراری آشتی میان آنها باشد بلکه اکنون پرونده «گفت‌وگوی ملی» برای نیل به اهداف مطلوب، حذف بداخلاقی‌های رقابتی، رقابت مطلوب انتخاباتی، توافق برای حضور بهترین نیروها برای کرسی‌های قدرت و... دانست.
فرمان روحانی؟
بسیاری بر لزوم آغاز گفت‌وگوی ملی در کشور تاکید دارند. اگر تا دیروز میانه‌روهای سیاسی از هر دو جناح بودند اما چند صباحی است که مسئولان خود را متولی انجام این گفت‌وگوها می‌دانند مانند رئیس‌جمهور که البته جلوسش بر کرسی ریاست‌جمهور ماحصل یک توافق بین‌الجناحی بود یعنی اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه‌رو در سال 92 به این نتیجه رسیدند که برای از میان برداشتن خسارات ناشی از انتخابات قبل و حواشی آن باید گزینه‌ای را به عنوان کاندیدا معرفی کنند که مورد رضایت دو جناح سیاسی کشور باشد. فیض‌ا... عرب سرخی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به این سوال که چرا خود آقای روحانی متولی برگزاری گفت‌وگوی ملی نمی‌شوند، چنین خبر داد: «فعلا جلساتی برگزار شده است. پیشنهادات آن هم مطرح شده و حتی با طیف‌های مختلف نشست‌‌ها و گفت‌وگوهایی صورت گرفته است. اما به‌هرحال این موضوع چیزی نیست که فکر کنیم با دستور یا فرمان یک نفر انجام می‌پذیرد».
آغاز جدی گفت‌وگو


آغاز جدی گفت‌وگوی ملی از همان دولتی بود که با حضور نیروهای اصولگرا و اصلاح‌طلب شکل گرفت یعنی دولت حسن روحانی. در دی ماه سال گذشته اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور جمله‌ای را بیان کرد که عزم راسخ مردان پاستور برای کلید زدن گفت‌وگوی ملی را نمایان کرد. او گفت: «راه حل مسائل کشور، وحدت، انسجام و راه‌اندازی گفت‌وگوی ملی است». معاون اول روحانی چنین توضیح داد: ‌«هیچ جریانی قادر نیست جریان دیگر را حذف کند زیرا وقتی که یک فرد حذف شود فرد دیگری از آن جریان جای او می‌‌ایستد. عقل حکم می‌‌کند که همه دست به دست هم دهیم چراکه وقت برای پرداختن به گله‌ها، مشکلات و نقدها زیاد است اما در حال حاضر نیازمند نمایش وحدت و انسجام بزرگ در داخل کشور هستیم.» 22 بهمن سال گذشته رئیس‌جمهور با این عبارات که «انقلاب ما وقتی پیروز شد که همه با هم بودیم و در قطار انقلاب مسافران فراوانی بودند البته برخی زودتر از قطار پیاده شدند و برخی را هم از قطار انقلاب پیاده کردیم که می‌توانستیم پیاده نکنیم و اکنون باید همه را به قطار انقلاب دعوت کنیم» به نوعی همگان را دعوت به با هم بودن و گفت‌وگو کرد. اکنون هم عرب سرخی از اجرایی شدن گفت‌وگوی ملی از سوی رئیس‌جمهور سخن می‌گوید.
تاکید حجاریان
البته این پروژه منتقدانی هم دارد مانند سعید حجاریان که بر برابر نبودن شرایط تاکید می‌کند و می‌گوید: «زمانی می‌توان به عنوان دو فرد آزاد به گفت‌وگو نشست که اولا اختلالی را که در گفتار من پدید آمده است رفع کنید، ثانیا برابر حقوقی را به رسمیت بشناسید و رابطه بازجو و متهم برقرار نکنید و ثالثا تضمین دهید که گفتار من، هرچه بود، عواقبی در پی نخواهد داشت.» از آن سو هم دلواپسان اصولگرا موضوعاتی را مطرح می‌کنند که طرح آنها سدی در برابر شکل‌گیری گفت‌وگوی ملی است. آنها با متهم کردن رقیب سیاسی خود به فتنه‌گری یا موضوعاتی با همین محتوا مانع شکل‌گیری گفت‌وگو می‌شوند. علی اکبر ناطق نوری از جمله شخصیت‌هایی بود که می‌توانست آغاز گر گفت‌وگوی ملی در سال‌های قبل باشد اما طیف تندروی اصولگرا با رفتار خود شرایطی را فراهم کردند که شیخ نور روزه سکوت بگیرد و از دخالت در امور سیاسی و انتخاباتی پرهیز کند.
چالش اصولگرایان
حجت‌الاسلام مصباحی مقدم از اعضای قدیمی جامعه روحانیت از یک واقعیت پرده برداشت و گفت: اصولگرایان یک طیف نیستند، بلکه طیف‌های مختلف دارند که مواضع‌شان چه در گذشته و چه امروز یکی نیست و نسبت به این گفت‌وگوها هم طبعا مواضع متفاوتی را خواهند داشت. در تایید صحبت‌های مصباحی مقدم، کافی بود که قاسم میرزایی نیکو از روند اجرایی شدن این طرح بگوید. او عنوان کرد: پایداری‌ها اصلا این موارد و مسائل را قبول نمی‌کنند و نسبت به آن زاویه دارند. البته این مخالفت مختص به پایداری‌ها نیست. آنچنان که این نماینده اصلاح‌طلب مجلس گفت: افراد خیلی خاص و خیلی تند در هر دو جناح با این طرح همراهی نمی‌کنند.
چه خبر از میزهای گفت‌وگو؟
البته میز و کمیته‌های گفت‌وگوی ملی از سال گذشته تشکیل شده است چنانکه بادامچی از اعضای فراکسیون امید مجلس در سال گذشته گفت‌‌: «در فراکسیون امید کمیته‌ای به نام گفت‌وگوی ملی را ایجاد کرده تا بتوانیم با همه افراد و لیدرهای احزاب در جناح‌های مختلف درباره مسائل مشترک گفت‌وگو کنیم چون ما باوجود داشتن نظرات مختلف در بسیاری از موارد و مشکلات کشور دارای اشتراک نظر هستیم بنابراین معتقدیم که باید از طریق گفت‌وگو راهی برای حل مشکلات پیدا کنیم.» وی با اشاره به اصل ۲۷ قانون اساسی، گفت: «ما باید بتوانیم مشکلات را از طریق گفت‌وگو حل کنیم نه اینکه هر حرف و اعتراض مردم را به یک اغتشاش ربط دهیم. این مقدمه باعث شد که کمیته گفت‌وگوی ملی را در فراکسیون امید راه بیندازیم. محور فعالیت‌های ما سیاست‌های کلی و قانون اساسی و چارچوب نظام است. تاکنون نیز با فراکسیون‌های مختلف مجلس و برخی از دبیران کل احزاب دیدارهایی داشتیم و در برنامه‌مان دیدار با ائمه جماعت هم هست». البته خبر این دیدار منتشر نشد.
گزینه‌های آماده
در بهمن سال گذشته بود که مازنی نماینده اصلاح‌طلب مجلس در پاسخ به اینکه با چه افراد و چهره‌هایی در هر دو جناح دراین‌باره صحبت شده است، بیان کرد: با چهره‌هایی مانند رئیس دولت اصلاحات، سیدمحمد موسوی‌خوئینی‌ها، سیدعبدالواحد موسوی لاری و در طرف دیگر غلامعلی حداد عادل، احمد توکلی، محمدرضا باهنر، علی‌اکبر ناطق نوری و عباسعلی کدخدایی صحبت شده است.