روزنامه شهروند
1397/02/15
چرا كاهش تلفات رانندگي متوقف شد؟
يكي از اهدافي كه براي شاخصهاي بهداشت رفتاري و سلامت و مرگومير تعيين شده، رسيدن به رقم سالانه 10هزار نفر در تلفات رانندگي است. كاهش تلفات رانندگي طي دهه 1380 به نسبت چشمگير بود و از رقم حدود 28هزار نفر تلفات طي يك دهه به حدود 16هزار نفر رسيد كه اندكي بيش از نيمي از تلفات سال 1384 است و اگر رشد سفر و تعداد خودروهاي شخصي را نيز در اين فاصله زماني منظور داريم، متوجه ميشويم كه نسبت تلفات به خودرو يا تلفات به تردد خيليخيلي كمتر شده است، هرچند رقم تلفات موجود نيز همچنان بالاتر از شاخصهاي مطلوب جهاني است. به همين علت نيز رسيدن به رقم 10هزار نفر تلفات سالانه در رانندگي، هدفگذاري شده بود و به مرور درحال نزديك شدن به آن بوديم، بهطوري كه طي 6سال اول دهه 1390، حدود 40درصد از اين راه طي شده بود و ميزان تلفات سالانه رانندگي از حدود 20هزار نفر به حدود 16هزار نفر رسيد. ولي سرعت كاهش مذكور به مرور كم شده و به نظر ميرسد كه در سال 1396 فرآيند مذكور معكوس شده است. بهطوري كه در 9 ماه اول سال 1396، تعداد تلفات رانندگي بيشتر از 9 ماه مشابه سال 1395 و در نوروز امسال نيز تعداد تلفات بيشتر از نوروز سال گذشته بود. اين آمار بدان معناست كه ما نهتنها نخواهیم توانست به هدف تعيينشده برسيم، بلكه درحال ورود به مرحله دور شدن از آن نيز هستيم.چرا چنين وضعي رخ ميدهد؟ چند علت براي آن ميتوان برشمرد. نخست اينكه وضعيت اوليه رانندگي در ايران بهگونهاي بود كه تلفات رانندگي بسيار بالا بود و جزو يكي از پرتلفاتترين كشورها بوديم. در اينگونه موارد، عواملي كه ميتواند به كاهش تلفات منجر شود، بسيار واضح و روشن است و بهسادگي با چشم ديده ميشود. در نتیجه تغيير اين عوامل به نحوي كه به كاهش تلفات منجر شود، كار بهنسبت سادهاي است و كافي است اراده لازم به آن تعلق گيرد تا ميزان تلفات به سرعت كاهش پيدا كند. در توسعه اقتصادي نيز همين منطق حاكم است. كشورهاي توسعهنيافته و در مراحل اولیه رشد، ميتوانند با یک برنامهريزي تا حدی ساده و به سرعت به رشدهاي بالا برسند، ولي در مراحل پيشرفتهتر قضيه بسيار متفاوت خواهد شد. بنابراین در مرحله موجود و براي رسيدن به تلفات كمتر بايد مطالعات مفصل كرد و اثرات متغيرها را به دست آورد. اثراتي كه با چشم عادي ديده نميشوند. بنابراین ما يا اين كارها را انجام ندادهايم يا انجام نميدهيم، لذا شناختي نسبت به عوامل اثرگذار پيدا نميكنيم و نميتوانيم آنها را براي كاهش تلفات تغيير دهيم.
علت بعدي، طبيعي بودن کاهش سرعت بهبود شاخص است. براي فهم مسأله مثالي ميزنيم. اگر ما در شرايط عادي هر 100 متر را در 17 ثانيه بدويم، تبديل اين ركورد به 15 و حتي 14 ثانيه كار خیلی سختي نيست، ولي كاهش آن به 13 و 12 ثانيه خيلي سخت است و براي تبديل به 11 ثانيه كمرشكن است. كاهش تلفات نيز از همين قاعده پيروي ميكند. رساندن از 28هزار تلفات به 21هزار كار بهنسبت سختي نيست، ولي رساندن تلفات 21هزار به 14هزار نفر خيلي نيرو، برنامه، امكانات و... ميخواهد و زمان بیشتری را خواهد گرفت.
ولي علت اصلي كه مورد نظر اين يادداشت است، ضعف و تضاد در برنامهريزيهاست. به اين معنا كه برنامهريزي و سياستگذاري يك كليت يكپارچه و منسجم است و بايد اجزاي آن با يكديگر هماهنگي داشته باشند. اهداف تعيينشده مستقل از يكديگر نيست. اگر ما ميخواهيم به هدف هواي پاك برسيم، در اين صورت نميتوانيم سياستي را در پيش بگيريم كه به تحرك و استفاده بيشتر از خودروهاي شخصي و كمكيفيت منجر شود. در اين حالت ما نميتوانيم حملونقل عمومي و پاك را فداي حملونقل شخصي كنيم. ما نميتوانيم بنابه ملاحظات سياسي، استانداردهاي توليد بنزين را كاهش دهيم. شايد مهمترين علت توقف كاهش مرگومير ناشي از تصادفات رانندگي و حتي رشد آن ناشي از همين ضعف است.
اجازه دهيد با نمونههاي روشن سخن گفته شود. برخي از خودروهاي داخلي به علل گوناگون موجب افزايش تلفات رانندگي ميشوند، ولي هيچ اقدام موثري كه كارخانجات توليدكننده اين خودروها را مجبور به بهبود كيفيت توليد خود كند، نميشود. سياست قيمتگذاري به نام دفاع از رقابت! يا سياست گمركي موجود براي دفاع از اشتغال و توليد داخل حتي اگر خوب هم باشند، مانع از توليد خودرو باكيفيت ميشوند. نمونه ديگر قيمتگذاري بنزين است كه با ثبات و حتي كاهش واقعي قيمت بنزين، سفر با خودرو شخصي مقرون بهصرفه ميشود. ضعف حملونقل عمومي و عدم تجهيز و راهاندازي آنها در حد استانداردهايي كه براي کاهش تلفات مورد نظر مناسب باشد، عامل ديگر ماجراست كه مجموعه اين عوامل موجب افزايش سريع تعداد خودروهاي شخصي و نيز افزايش تصاعدي تعداد سفرهاي تفريحي و زيارتي و غير آن با خودرو شخصی است. اين مشكل، یعنی تناقضات برنامهریزی نه فقط در مسأله تلفات رانندگي بلكه در ساير حوزهها مثل مصرف آب نيز به چشم ديده ميشود. براي كاهش تلفات ناشي از تصادفات نيازمند برنامهای جامع هستیم كه دربرگيرنده ساير حوزههاي ديگر نيز باشد. در غير اينصورت، از اين پس شاهد رشد تلفات مذكور خواهيم بود.
سایر اخبار این روزنامه
بشردوستی و نوعدوستی اسلام در اهداف هلال احمر مشهود است
من چراغها را روشن میکنم
ذخیرهسازی حیرتانگیز طلا در خانههای ایرانی
باران ناتمام عشق
درآمدم به زنان سرطانی سرپرست خانوار میرسد
ماجرای یک عمامهگذاری
پسرها صبح دخترها عصر
جشن زشت
دانتیسم کافه ای برای دیده شدن
ضرورت معرفی اصول انساندوستانه هلالاحمر به مردم
چرا كاهش تلفات رانندگي متوقف شد؟
جهان وطنی و عزت ملی!