روزنامه آفتاب یزد
1395/12/26
چهارشنبه سوری امسال با نشانه‌های خوب برگزار شد
آفتاب یزد- مریم گندمکار: قاشق‌زنی از رسوم ایرانی است که در شب چهارشنبه‌سوری برپا می‌شده‌است. قاشق‌زنی رسمی‌زنانه‌است. زنان چادری بر سر انداخته و گاه نقابی بر چهره می‌زدند تا ناشناس بمانند. آنگاه با قاشق بر کاسه یا قابلمه یا بر در خانه می‌کوبیدند و اهل خانه را از آمدن خویش آگاه می‌کردند. اهل خانه کاسه خالی را گرفته و مشتی آذوقه خشک در آن ریخته و بازمی‌گرداندند. گاه بجای آذوقه پول نقد به قاشق زن پرداخت می‌شده‌است. مهمترین شرط در قاشق زدن ناشناس ماندن قاشق‌زن بوده‌است؛ لذا نه قاشق‌زن و نه صاحب منزل، در هنگام مواجهه سخن نمی‌گفته‌اند.اما به مرور زمان سنت قاشق‌زنی به دست فراموشی سپرده شد و جای آن را مواد محترقه خطرناک گرفت. موادی که در این سال‌ها جز درد و رنج و مرگ چیزی به همراه ندارد. اما امسال جشن چهارشنبه‌سوری فارغ از اتفاقات ناگواری که برای عده‌ای از هموطنانمان افتاد، تفاوت چشمگیری با سال‌های گذشته داشت و آن هم این بود که بار دیگر سنت قاشق‌زنی هرچند اندک ولی در یادها زنده شد و روز چهارشنبه‌سوری دربرخی نقاط کشور شاهد برگزاری این سنت قدیمی بودیم. از نکات جالب توجه این بود که قاشق زنی عده‌ای با استقبال هموطنانمان در شبکه‌های اجتماعی روبه رو شد.**فلسفه چهارشنبه سوری چیست؟
یک فعال فرهنگی و استاد دانشگاه در خصوص احیای آئین سنتی قاشق زنی به آفتاب یزد گفت: به گمانم دلیل اینکه سنت‌های پیشین ما در حال احیا هستند و بروز آن را در سطح اجتماع و به‌ویژه کلانشهرها شاهد هستیم ، تحلیل گفتمانی دارد. یعنی بخشی از اجتماع با احیای سنت‌های گذشته از برخی گفتمان‌هایی که دارای تحکم است و به واسطه آن گفتمان اصلی به مردم تحمیل شده، پادگفتمان ایجاد می‌کنند . علی حضرت پور در خصوص فلسفه آئین سنتی چهارشنبه سوری اظهار کرد: سیاوش پاک‌ترین شخصیت شاهنامه است و وقتی نامادری‌اش سودابه به او ظن و نظر دارد و خواهان گناه از جانب سیاوش است او نمی‌پذیرد. این ماجرا دهن به دهن می‌چرخد تا به پدر سیاوش یعنی کابوس می‌رسد تا سیاوش را محکوم کند.این استاد دانشگاه با بیان اینکه در آئین‌های ایران باستان آدم‌ها به چند شیوه آزمایش می‌شدند، ادامه داد: یک نوع آن گذشتن از آتش و دیگری گذشتن از آب است که سیاوش گذشتن از آتش را انتخاب می‌کند و از هفت تونل آتش به سلامت عبور می‌کند و این چنین پاکی خودش را اثبات می‌کند. به همین دلیل است که به دستور کابوس سه شنبه آخر سال را چون از این روز واقع شده جشن می‌گیریم. علی حضرت پور گفت: اما اینکه در حاشیه این سنت اصلی (چهارشنبه سوری) سنن دیگری در اقوام و ملل آریایی شکل گرفته به نوع ساختارآن جوامع در دوران‌های گذشته بستگی دارد. قاشق زنی در واقع یک نوع تعامل و بروز جلوه مردانه در ساحت زنانه است که در تهران قدیم و شهرهای بزرگ ایران شکل گرفته است. به طور کلی مرزشکنی است که جوامع انجام می‌داده است تا در یک فضای تعاملی تر با هم همزیستی کنند.
**تغییر مناسک طبیعی است
یک جامعه‌شناس در خصوص مراسم چهارشنبه سوری آخر سال به آفتاب یزد گفت: در ابتدا باید بگویم مهمترین مسئله در برگزاری مراسم چهارشنبه سوری امسال این بود که خیلی آرام برگزار شد که دلیل آن هم به حادثه پلاسکو و شهادت 16 آتش نشان برمی‌گردد. این اتفاق نشان دهنده این است که وقتی مردم شناخت خوبی از مسائل اساسی داشته باشند و همچنین شائبه‌ای روی بسیاری از رفتارها نباشد، پایبند به اصول اخلاقی هستند. وی با بیان اینکه کمپین «نه به چهارشنبه سوری خطرناک» موثر واقع شده است، اظهار کرد: به هر حال اخلاقا هم شایسته نبود که جانباختگان حادثه پلاسکو فراموش شوند و مراسم چهارشنبه سوری هم به مانند سال‌های گذشته با تلفات بسیاری به پایان برسد. اگر رسانه‌ها، مردم و مسئولان با رویدادی به درستی مواجه شوند خیلی از شکاف‌ها و تعارضات بین فرهنگ رسمی‌و غیررسمی‌مردم و مسئولان می‌تواند کمتر و حتی برطرف شود. در واقع می‌توان نتیجه گرفت که با رویکردهای سلبی نمی‌توان کارهای فرهنگی را پیش برد.این جامعه‌شناس در خصوص برگزاری مراسم قاشق‌زنی در چهارشنبه سوری امسال گفت: به نظر می‌رسد مناسکی مانند قاشق زنی که جلوی آن گرفته شود. یعنی اگر خیلی مداخله نشود مردم معمولا انتخابشان معقول و منطقی است یعنی منطبق بر هنجارهای مختلف اخلاقی و انتقادی است. اما اگر مراسمی‌مانند استفاده از موادمحترقه خطرناک که نه ریشه در سنن و نه کارکرد مثبت دارد و هیچ‌گونه قابل دفاع نیست، وجه آسیبی داشته باشد باید جلوی آن گرفته شود. نادر صادقیان ادامه داد: قاشق زنی از مراسمی است که قرن‌ها بوده و آسیبی هم به کسی نزده است و چه بسا نتیجه مثبتی هم داشته است.حتی در یکی از رسانه‌ها خواندم که عده‌ای در شب چهارشنبه سوری تنقلات و بسیاری از مواد خوراکی را به کارتن خواب‌ها دادند. در واقع تغییر مناسک به‌دلیل تغییر سبک زندگی، ذائقه‌ها، نیازها و ذوق عمومی‌مسئله‌ای طبیعی است. البته به شرطی که جنبه آسیبی و ناهنجاری نداشته باشد. حتی اگر نوآوری‌هایی هم در زمینه چهارشنبه سوری ایجاد شود، طبیعی است. وی افزود: اگر به انتخاب مردم در چارچوب‌های هنجاری مشخص، احترام بگذاریم، معمولا انتخابشان درست خواهد بود. به هر حال برگزاری مراسم قاشق زنی در چهارشنبه سوری امر مثبتی بود و به نظرم نشانه خوبی است. نادر صادقیان گفت: به باور من مراسم قاشق زنی هیچ وقت تخریب نشده و همیشه بوده است اما موادمحترقه جایگزین آن شده که واقعا آرامش همه را بر هم می‌زند در صورتی که استفاده از این مواد هیچ وقت به چهارشنبه سوری ربطی نداشته است. بنابراین باید جلو برخی از ناهنجاری‌ها که ربطی هم به سنت ملی کشورمان ندارد، گرفته شود.
سایر اخبار این روزنامه
وحید بهرامی
منصور مظفری مدیرمسئول
علیرغم جوسازی دلواپسان اعلام شد
از سوی هیئت اجرایی حمید رسایی رد صلاحیت شد
مصوبات جلسه 12 ساعته شورای عالی کار
چهارشنبه سوری امسال با نشانه‌های خوب برگزار شد
افشین یداللهی مسافر سال کبیسه شد
تشکر قالیباف از مجلس به خاطر رد تحقیق و تفحص
اعلام کاندیداتوری عزت‌الله ضرغامی
گفتگوی تفصیلی آفتاب‌یزد با امیر محبیان
