روزنامه ابتکار
1397/02/18
داود فیرحی در گفت‌وگو با «ابتکار»: رد صلاحیت، کارکرد احزاب را تضعیف می‌کند
جواد باقریداود فیرحی سال ۱۳۴۳ در زنجان متولد شد. علوم دینی را تا پایان مقدمات در مدرسه علمیه شهرستان زنجان خواند و سپس سطح و خارج فقه و اصول را از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۸۰ در حوزه علمیه قم آموخت. هم‌زمان از سال 1366 در دانشگاه تهران در رشته کارشناسی علوم سیاسی قبول شد و این رشته را تا مقطع دکتری علوم سیاسی با گرایش اندیشه سیاسی از همین دانشگاه ادامه داد و رساله دکتری خود را با عنوان «دانش، قدرت و مشروعیت در اسلام» در سال 78 اخذ کرد. این رساله که با الهام از روش‌شناسی فوکو و هرمنوتیک گادامر تنظیم شده است به بررسی مناسبات قدرت و دانش در دوره میانه اسلام پرداخته و چگونگی زایش دانش سیاسی دوره میانه را کاوش می‌کند.
پیش از این دکتر فیرحی در دوره کارشناسی ارشد هم رساله «اندیشه سیاسی شیعه در دوره قاجاریه» را نوشت. این رساله به اندیشه سیاسی فقیهان مشهور شیعه در دوره قاجار اختصاص دارد و کوشش می‌کند مهمترین مکاتب فقهی- سیاسی شیعه را که در دوره قاجاریه بسط یافته و حضور خود را کماکان در تحولات مشروطه (1284/1905) و انقلاب اسلامی (1357/1979) به بعد در ایران حفظ کرده است، تحقیق کند.
گروه سیاسی «ابتکار» فرصت را غنیمت شمرده و به گفت‌وگو با این پژوهشگر در خصوص جایگاه احزاب از دوران مشروطه تاکنون پرداخته است.
در ایران حزب سیاسی شکل گرفت اما نمی‌توان تاثیری که از آن انتظار می‌رود را در جامعه دید. حزب یک پدیده مدرن است و جامعه ایران یک جامعه سنتی. با این اوصاف آیا می‌توان اینگونه توجیه کرد که پدیده مدرن حزب نتواست با جامعه سنتی ایران ارتباط برقرار کند؟ شما علت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حزب، موضوعی مدرن و اروپایی است. اما انحصاراً در اروپا نماند زیرا پدیده‌های بشری پدیده‌هایی مهاجر هستند یعنی از جایی گرفته شده، به‌جای دیگر منتقل می‌شوند. زیرا انسان محصول مفید خویش را به خدمت می‌گیرد. شبهه‌ای وجود دارد که موضوعات جدید با فرهنگ جدید سازگاری ندارند. برای مثال سنت در خاورمیانه، یکپارچه و بزرگ است، اما حزب در کشورهایی همچون لبنان، تونس و ترکیه که بخشی از جهان اسلام هستند، کاملاً استقرار دارد. این توجیه که حزب با جامعه سنتی ایران همخوانی ندارد، قابل استناد نیست. آن‌هم وقتی آشکارا مکان نمی‌تواند بر ماهیت حزب اثر گذارد، هرچند ممکن است شیوه اجرا متفاوت باشد. سنت، مانع مطلق نیست زیرا تجدد و حزب در کشورهایی مثل ترکیه یا ژاپن با ساختار سنتی نیز شکل گرفت. گاهی سنت یا خواستگاه را از موانع وجود حزب می‌دانند در حالی که این دو ارتباطی به شکل‌گیری حزب ندارند. اما هوشمندی در قانون‌گذاری حزب را می‌توان مانع دانست: قانون‌گذاری‌هایی که با مسئله حاکمیت و یا اساساً با تکنیک حزب گره می‌خورد. برای مثال کشور اندونزی تا سال 2000 احزاب فراوان و ناکارآمدی داشت، پدیده‌ای که در آن کشور عامل افزایش بدبینی‌ها به حزب شد. به‌جای این تفکر که حزب مثل یک موتور مجزا و حکمران هم موتور مجزای دیگری باشد، تفکر ارتباط با حزب در سال‌های حکومت سوهارتو به تدریج شکل گرفت. قانون‌گذاران به این نتیجه رسیدند که احزاب تجمیع شوند تا اعضای‌شان بتوانند امتیازات، دریافت و مطالبات داشته باشند. این تحول سبب شد اندونزی در طول چند سال دارای سه حزب کلی بشود: حزب نماینده جناح دموکرات، حزب نماینده جناح محافظه‌کار و حزب معتدل که این خود باعث انسجام نظام سیاسی اندونزی و مسئولیت‌پذیر شدن احزاب گشته، دانسته شد مسیر رسیدن به قدرت سیاسی، ملزم شدن به قواعد حزبی است و به‌صورت فردی نمی‌توان به مقصود رسید.
آیا عدم ساختارمندی در احزاب ریشه در ابتدای مشروطه دارد؟
جریان حزب گرایی در دوران مشروطه با شرایط کنونی تفاوت داشت و درواقع اندیشه نخست مشروطه متکی به انجمن‌ها بود. انجمن‌ها در دموکراسی‌های انجمنی، به خاطر وجود استبداد و توده‌ها، نامزدهای را خود معرفی می‌کردند. مثلاً نماینده تبریز در مجلس تهران را انجمن تبریز معرفی می‌کرد. برای مجلس محرز بود انجمن تنها جایی ست که می‌تواند نماینده بفرستد، اما روال حال حاضر اینچنین نیست. در آن زمان اشخاصی انجمنی مانند رسول‌زاده، فکر می‌کردند انجمن‌ها آرام آرام و درگذر زمان به حزب تبدیل شوند. تفاوت حزب با انجمن این بود که احزاب سراسری اما انجمن‌ها محلی و وابسته به منطقه بودند. در آن دوره مسئله احراز صلاحیت نامزدها مطرح نبود. در دموکراسی‌ها سه چیز به هم متصل‌اند؛ حزب، قانون‌گذاری حزب و انتخابات، زیرا حزب اگر به انتخابات گره نخورد ماهیت و معنا ندارد و برعکس. در حال حاضر نامزدی بی‌پشتوانه حزبی در انتخابات برنده میشود، چهار سال در پست نماینده مجلس یا ریاست جمهوری کار می‌کند و بعد می‌رود و هیچ نقد و بررسی در خصوص انتخاب‌شده‌ها صورت نمی‌گیرد درحالی که اگر نامزد از حزب باشد می‌توان عملکرد حزب و شخص را در قالب حزب بررسی کرده، کارکرد او را روشن کرد. بر اساس این توضیحات می‌توان گفت در کشور ما فرم احزاب که در حال شکل‌گیری بود، رفته رفته به سمت محتوا تغییر کرد. در محتوا به مشکل برخورد کرد و باعث شد که فرم نیز ازنظر دور افتد. حتی کارکرد شورای نگهبان بیشتر محتواگرایانه است.
بحث فرم یا محتوا به گواهی پزشکی برای قاضی می‌ماند، قاضی با نگاه کاملاً تخصصی حکم خود را به این گواهی مستند می‌کند. مگر کسی به اصالت گواهی اعتراض کند، در این حالت تحقیقی دیگر صورت می‌گیرد. شورای نگهبان در پی محتوا و تایید صلاحیت اشخاص است اما باید در نظر گرفت بخشی از صلاحیت افراد در فرم است مخصوصاً این نوع تایید صلاحیت‌ها ازاین‌جهت ایراد دارد که به چند شاهد مراجعه میشود که ممکن است از میان میلیون‌ها نفر انتخاب‌شده باشند، مثلاً از مخالفین یا موافقین. اما اگر مطابق فرم عمل شود محدودیت انتخاب پدید آمده و حزب تمام عواقب انتخاب نامزد را به عهده می‌گیرد. شناخته نشدن حزب دو آسیب در پی دارد، 1) حزب درست را نمی‌توان تاسیس کرد که در این صورت حزب ناقص شکل می‌گیرد. 2) تاسیس حزب درست به تاخیر می‌افتد. در حال حاضر حضور حزب در جامعه ضرورت است. وجود حزب لازمه حکومت مردم‌سالار و دموکراسی است، همچون هنگامی‌که مشروطه شکل گرفت و انجمن‌ها به وجود آمدند. به همین دلیل لازم است به حزب به‌صورت تخصصی پرداخته شود. همان‌طور که حزب رستاخیز مجبور به تاسیس دانشکده حزب شد. در حال حاضر جامعه حقوق‌دان حزبی، جامعه‌شناس حزبی، فقیه حزبی و ... ندارد. تا زمانی که دانش شناخت حزب و ساختار حزبی وجود نداشته باشد، حزب نمی‌تواند کارکرد واقعی خود را داشته باشد. ضرورت حزب در حضور در انتخابات است و حزب نمی‌تواند انتخابات را تحریم کند زیرا لازم و ملزوم یکدیگرند. باید درکنار قانون اساسی، قانون انتخابات نیز وجود داشته باشد در مشروطه، در بحث جست‌وجوی عدالت، اصلاح دادگاه‌ها موضوع اصلی بود زیرا دادگاه‌ها توان ظلم‌زدایی نداشتند. برای اصلاح این امر در دادگاه‌ها آیین دادرسی را از حکم قاضی جدا کردند. بر اساس آیین دادرسی، اسناد پرونده جمع میشود و قاضی بر اساس اسناد نظر می‌دهد. چرا آیین بررسی شورای نگهبان وجود نداشته باشد؟ وقتی اعضای یک حزب از فیلترهای خاص یک جامعه گذشته‌اند و مجوز رسمی فعالیت دارند اما توسط شورای نگهبان رد صلاحیت می‌شوند این رد صلاحیت‌ها کارکرد درست حزب را تضعیف می‌کند. حزب نمی‌تواند افراد وابسته به خویش را شناسایی کند
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
بیانیه مشترک فرانسه، آلمان و انگلیس
برجام را صرف نظر از تصمیم ترامپ، حفظ می‌کنیم
6 منطقه پایتخت در خطر گاز «رادون» قرار دارند
بوی رادیوم در هوای تهران
«ابتکار» جنجال‌های برنامه «حالا خورشید» با اجرای رضا رشیدپور را در گفت‌وگو با مجری‌ها و سینماگران بررسی می‌کند
جلال خوشچهره
همسویی نامبارک علیه مردم‌سالاری
«ابتکار» از گمانه‌ها درباره تجزیه استان تهران گزارش می‌دهد
جدایی «خرداد» از تهران!
«ابتکار» دورنمای انتخابات پارلمانی در عراق را بررسی می‌کند
معماهای صندوق رای در همسایه غربی
«ابتکار» مشکلات کتابفروشان مستاجر را بررسی می‌کند
عصر انقراض کتابفروشی‌ها
«ابتکار» از تاکید مجلس بر بازنگری در حدود مسئولیت نهادها و پرهیز از موازی کاری گزارش می دهد
داود فیرحی در گفت‌وگو با «ابتکار»:
رد صلاحیت، کارکرد احزاب را تضعیف می‌کند
ولادیمیر پوتین دوباره رئیس‌جمهور شد، مدودف نخست‌وزیر
چهارمین تاجگذاری تزار روسیه عصر جدید
آملی لاریجانی در جلسه مسئولان عالی قضایی
برخی در ماجرای مسدودسازی تلگرام به دستگاه قضایی توهین کردند
