روزنامه جهان صنعت
1397/02/22
چه باید کرد
دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - سرانجام ترامپ تهدید‌های خود را عملی کرد و از برجام خارج شد. هدف از این خروج نیز بسیار روشن است و آن چیزی جز فشار بر ایران از طریق بازگشت تحریم‌ها برای پذیرش و قبول مذاکره نیست. با نشانه‌شناسی بر مجموعه‌ای از فعل و انفعالات و همچنین واکاوی برخی کنش‌ها و الگو‌های رفتاری در سطح خرد و کلان می‌توان پی برد که چه عواملی در تصمیم ترامپ برای خروج از برجام نقش داشته‌اند؟ لااقل اگر ترامپ و تصمیم‌سازان نزدیک به او می‌توانستند پایبندی ایران به تعهدات خود را دلیلی برای ماندن یا خروج از برجام کنند، شاید چنین تصمیمی گرفته نمی‌شد اما به نظر می‌رسد که این پایبندی آن هم به عنوان یک عامل کلیدی برای ماندن آمریکا در برجام، یا دیده نشد یا کمترین نقش را داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که ترامپ و تیم تحت رهبری او ملاحظات دیگری را دلیل اخذ تصمیم خود در خروج از برجام دانسته‌اند. آن‌گونه که شواهد موجود بر نوع تصمیم ترامپ نشان می‌دهند، نه نقض تعهدات ایران در برجام بلکه برنامه‌های موشکی ایران در کنار سیاست‌های منطقه‌ای آن، بیشترین نقش را در این تصمیم داشته است. تحت این شرایط و به منظور حفظ برجام و به حداقل رساندن مخاطرات تصمیم ترامپ این مساله درخور توجه و اهمیت میشود که چه باید کرد؟با وجود آنچه این روز‌ها از سوی برخی از جریان‌های سیاسی گفته، شنیده و حتی دیده شده است، چگونگی برخورد با برجام نه آتش زدن و نه خروج از منع معاهده هسته‌ای و از سر گیری غنی‌سازی بلکه باید مسیری را برای حفظ آن جست‌وجو کرد که متضمن حداکثر مطلوبیت باشد. در این ارتباط حفظ همکاری‌های چندجانبه و پایبندی به آن، عقلایی‌ترین و مناسب‌ترین شیوه برخورد با آن است. بر این اساس و نظر به آنکه عزم اروپا در حفظ برجام جدی است، به نظر می‌رسد همکاری ایران با اروپا مطمئن‌ترین مسیر حفظ برجام است. به این ترتیب و با همه موافقتی که اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام نشان داده‌اند اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند حفظ برجام از این مسیر، متضمن قبول همکاری‌های بیشتری است که آنها از ایران انتظار دارند. به عبارت دیگر اگرچه پایبندی ایران به برجام مورد تایید اعضای اروپایی برجام است اما آنها مانند آمریکا در قبال سیاست‌های منطقه‌ای ایران و برنامه موشکی آن موافقتی ندارند و این دست از رفتار‌ها و سیاست‌ها را بدخیم و ثبات‌زدا می‌دانند. معنا و مفهوم چنین نگرشی آن است که برنامه‌های موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای در کانون‌هایی چون سوریه، بغداد، لبنان و یمن می‌تواند عامل همسویی و نزدیکی اروپا به آمریکا در خروج از برجام شود. بدیهی است که تعدیل در برنامه‌های موشکی و همچنین تجدید نظر در سیاست‌های منطقه‌ای می‌تواند نقش کلیدی در بقای برجام و حفظ ماندگاری آن بازی کند و عاملی برای ماندن اروپا در کنار ایران باشد. در غیر این صورت چه‌بسا ممکن است ایران اروپا را نیز از دست بدهد. البته تعدیل در برنامه‌های موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای هیچ‌گاه نباید برای سیاست‌بازان و تصمیم‌گیران سیاست‌های منطقه‌ای و راهبردی ایران، به معنای عقب‌نشینی تلقی شود. به واقع اندکی واقع‌بینی آن هم بنا به شرایطی که بر اقتصاد ایران از یک طرف و شرایطی که در منطقه از سوی جریان‌های عربی- عبری به زیان ایران در حال رقم خوردن است، چنین ضرورتی را دوچندان می‌کند. این ضرورت اگرچه نمی‌تواند همچون عصای موسی برای اقتصاد بیمار ایران معجزه کند اما می‌تواند ممد حیات اقتصاد ایران باشد. عامل دیگری که می‌تواند امید‌ها را برای بقای برجام زنده نگه دارد، کاهش حجم مخالفت دلواپسان و برجام‌ستیزان در عرصه داخلی است. این دلواپسان باید بدانند که آنها نیز ناخواسته و به همان میزان ترامپ و همفکرانش در بروز و ظهور چنین شرایطی نقش داشته‌اند. به واقع مسوولیت بخشی از رفتار‌های ضدبرجامی ترامپ با آنهاست و آنها نیز باید در قبال آنچه بر برجام رفته است، پاسخگو باشند. آنها نباید انتظارات و توقعات جامعه را در برجام‌ستیزی بالا ببرند و جامعه را بر سر برجام دوقطبی کنند. همچنین آنها باید بدانند که از شکاف میان برجامیان و نابرجامیان بوده که ترامپ دست به چنین اقدامی زده است.
به واقع و با توجه به شرایطی که از فردای خروج آمریکا در سرنوشت برجام رقم می‌خورد، آنها باید برجام را به وسیله‌ای برای دفع تهدیدات ترامپ تبدیل کنند. محققا همسویی و همگرایی آنها با برجام می‌تواند از کارشکنی‌های محتمل اروپا یا ناقضان احتمالی دیگر در آینده حیات برجام جلوگیری کند و چه‌بسا بتواند گامی برای همگرایی و عزم ملی برای بی‌اثر کردن کارشکنی‌های آمریکا و جریان‌های عبری – عربی و در نهایت افزایش انگیزه اروپا و حتی جامعه جهانی در حفظ برجام شود. این مهم با توجه به عزم جدید اروپا و ایران در حفظ برجام، محققا می‌تواند معطوف به نتیجه باشد.
*مدرس علوم‌سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com
سایر اخبار این روزنامه
هیچ فعال اقتصادی در صف خرید ارز نیست
واکنش‌ها به لغو برنامه‌های فرهنگی اورهان پاموک در تهران؛
دلگرمی اسراییل به ترامپ
با دیپلماسی پاسخ آمریکا را بدهیم نه حرکات
بورس در انتظار واکنش سهامداران
ثبت در تاریخ
پیامد قطع روابط سیاسی؛
فوتسال بانوان قهرمانی آسیا؛
دستت طلا اصغرآقا !
زیگیل!
نهاده‌های ساختمانی چقدر به توافق هسته‌ای وابسته‌اند؛
اروپا بر سر دوراهی
شبی با آسیب دیدگان اجتماعی در خیابان مولوی تهران؛
درسی که باید گرفت
واکنش صدراعظم آلمان به سیاست های آمریکا ؛
درسی که باید گرفت
عملکرد مسوولان و عاقبت توافق هسته ای
همه مشکلات را به گردن تحریم نیندازیم
چه باید کرد
چه باید کرد
چه باید کرد
