نوسازی «آبکوه» در کش و قوس کمبود اعتبار

«این جا "بالای شهر" و" پایین شهر "تنها یکی دو کیلو متر با هم فاصله دارند، از لابه لای خانه‌ها و کوچه‌های قدیمی که عبور کنید به خیابان اصلی سجاد در بالای شهر مشهد می‌رسید». این جملات را یکی از ساکنان قدیمی «قلعه آبکوه» می‌گوید. پدر و پدر بزرگ او در این محل زندگی کرده‌اند و نسل به نسل با کوچه پس کوچه‌های این محل خاطره دارند. او می‌گوید: «شهرداری هر چند وقت یک بار یکی از خانه‌های ساکنان را می‌خرد و تخریب می‌کند و هر کس نداند و تصاویر این محل را ببیند فکر می‌کند این جا یک منطقه جنگ زده است. ما عوارض نوسازی و مالیات را   پرداخت می کنیم اما امکاناتی  که در اختیار داریم بسیار پایین تر است».
متن فوق حاصل گپ و گفت کوتاه ما با یکی از شهروندان ساکن «قلعه آبکوه» است که درخواست کرده از وضعیت نابهنجار بافت شهری منطقه آبکوه گزارش تهیه کنیم.از سال ها قبل و با مطالعات مدون شهری، بر ضرورت بازسازی بافت فرسوده آبکوه با بیش از 30 هکتار مساحت و با وجود بافت به شدت فرسوده و قدیمی، تأکید شده بود تا این که مطالعات جامع طرح نوسازی این بافت از سال 89 آغاز شد اما کمبود اعتبارات تزریقی به این بافت باعث کندی روند تجمیع و خرید منازل و بناهای فرسوده این بافت شد.برای اطلاع از آخرین اظهارات اهالی این منطقه راهی محل می شویم. در بدو ورود به منطقه آبکوه، اولین چیزی که جلب توجه می کند ناهمواری کوچه‌های این محله است. آسفالت کوچه‌ها به شدت کهنه و فرسوده است. یکی از اهالی این محل به نام ابراهیم می گوید: باران و برف برای همه رحمت است و برای ما عذاب الهی، وقتی باران شدید می‌بارد آب توی کوچه‌ها راه می افتد و چون هیچ آبراهی در کوچه‌ها وجود ندارد، آب به داخل خیلی از خانه ها نفوذ می کند. مدتی قبل با مشارکت شهرداری چند چاه جذبی حفر کردیم تا در فصل بارندگی آب در خانه‌های مان نفوذ نکند ...
ابراهیم بعد از کمی مکث ادامه می دهد: از چند سال قبل سازمان نوسازی بافت فرسوده آبکوه شروع به خرید خانه‌های اهالی این محل کرده است که  پس از خرید اقدام به تخریب و آسفالت می کند و دیگر بی خیال می شود. این جا شده محله چاه‌ها و چاله‌ها ...
حالا مردی میان سال نیز به جمع مان اضافه شده و می گوید: معلوم نیست نوسازی این جا به چه شکلی انجام می‌شود، یک روز می گویند خانه‌های تان را می‌خریم و چند آپارتمان بزرگ می‌سازیم و تحویل تان می‌دهیم و فضای باقی مانده را به فضای سبز تبدیل می‌کنیم، روز بعد می گویند چند زمین را با هم تجمیع می‌کنیم و در قالب قطعه‌های 250 یا 300 متری واحدهایی را می‌سازیم و به شما تحویل می‌دهیم اما وقتی برای فروش خانه‌های مان به سازمان نوسازی مراجعه می‌کنیم، می گویند باید منتظر بمانید تا طبق نوبت خانه‌های تان خریداری شوند.او می افزاید: از این بلاتکلیفی خسته شده‌ایم، نه زمان تعیین می‌کنند و نه جواب درستی به ما می‌دهند. زمزمه‌هایی شنیده‌ایم که شهرداری کسری بودجه دارد و به همین دلیل هر روز یک بهانه می‌آورد. خلاصه این که ما را بین زمین و آسمان نگه داشته‌اند و نمی‌دانیم دردمان را باید به چه کسی بگوییم.یکی از مغازه داران این محل نیز می‌گوید: برخی خانه های این جا بسیار فرسوده و به حالت نیمه مخروبه درآمده است. معتادها و زباله گردها برای مصرف مواد داخل بعضی کوچه ها پرسه می زنند و امان ساکنان محل را بریده‌اند، رفت و آمد این افراد محله ما را ناامن کرده است.این مغازه‌دار اضافه می‌کند: حتی اجازه نمی‌دهند نمای خانه‌های مان را نوسازی کنیم. دور تا دور خانه‌های مان را شهرداری به ‌صورت گزینشی می‌خرد و خراب می‌کند. با این اقدام چهره محله به هم ریخته است و مجبوریم خانه و زندگی‌مان را رها کنیم و از این محل برویم.


ماجرای خریدهای گزینشی
برای اطلاع از ماجرا به سراغ مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه می رویم. «سعید حسینقلی زاده مقدم» می‌گوید: آبکوه یک بافت فرسوده شهری است که نظام شهرسازی در آن رعایت نشده و به دلیل این که بافت آن با محلات هم‌جوار همسان نیست، باعث به وجود آمدن برخی مشکلات شهری شده است.وی می گوید: تمام زمین‌های این منطقه متعلق به آستان قدس و اوقاف است. 90 درصد زمین ها قولنامه ای هستند و بقیه سند دارند. با وجود این که زمین های این منطقه متعلق به شهرداری نیست، مدیریت شهری با هدف گره‌گشایی از وضع موجود  در حال تلاش است.حسینقلی زاده مقدم در پاسخ به دلیل خرید نامنظم املاک در این منطقه که باعث ایجاد نارضایتی‌هایی بین ساکنان این محل شده است، می‌افزاید: درگذشته بنا به دلایلی از قبیل فرسودگی بیش‌ از حد و حادثه‌ساز بودن بعضی از منازل، خریدها به ‌صورت گزینشی انجام می شد که همین موضوع باعث ایجاد پراکندگی در زمین‌های خریداری‌ شده توسط شهرداری شد.وی تصریح می کند: هم اکنون با تغییر سیاست‌ گذاری‌ها و با هدف سامان دهی و نوسازی املاک این منطقه خرید خانه ها طبق فازبندی انجام می‌شود تا با این نوع از خریدها شرایط مناسب برای شروع پروژه‌های عمرانی در قلعه آبکوه فراهم شود، ضمن این که همکاری مالکان این منطقه نیز می تواند تأثیر به سزایی بر پیشرفت این پروژه داشته باشد.وی می‌گوید: هم اکنون تعداد زیادی از مردم برای فروش ملک به کارگزاران مراجعه می‌کنند اما به دلیل اولویت بندی انجام شده، نام فروشندگان در فهرست قرار می گیرد و پس از تامین اعتبار طبق اولویت‌بندی، املاک از فروشندگان خریداری می شود که در این قسمت تامین منابع مالی رکن اصلی طرح است .مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه درباره دلیل رهاسازی زمین‌ها بعد از تخریب ساختمان‌های خریداری‌شده نیز خاطرنشان می‌کند: هم اکنون هدف از آسفالت محل تخریب شده، ایجاد پارکینگ عمومی یا فراهم سازی شرایط برای تسهیل در آمد و شد عابران و خودروهای عبوری است.وی در خصوص قیمت گذاری خانه های این محل نیز می گوید: کارشناسان رسمی دادگستری بر اساس ویژگی‌های جغرافیایی و نوع بنا و معبر هر ملک، قیمت‌گذاری‌هایی را به صورت پایه انجام می‌دهند .
تراز منفی املاک آبکوه برای شهرداری
حسینقلی زاده مقدم تصریح می‌کند: برخی گمان می کنند شهرداری به دنبال کسب ارزش افزوده برای بناهای خریداری شده است، در صورتی که بعد از تملک باید اقداماتی برای آماده سازی زمین ها انجام شود و بعد از محاسبه این موارد، تراز زمین‌های منطقه منفی می‌شود.مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه درخصوص اظهارات برخی اهالی قلعه آبکوه که مدعی هستند با تغییر شورای شهر سیاست‌ها به سمت خریداری املاک این منطقه و انجام پروژه‌های نوسازی تغییر کرده است، می گوید: شاید در گذشته تمام طرح نوسازی برای تمام منطقه به یک سبک دیده شده بود اما همکاران ما به این نتیجه رسیده‌اند که بنا به دلایل ساختاری منطقه و رعایت بعضی از اولویت‌ها، نمی‌توان برای تمام محله قلعه آبکوه یک نسخه پیچید . به همین دلیل برای خرید هر ملک و جلب رضایت مالکان در مناطق مختلف آن، راهکارهای مختلفی در نظر گرفته شده است تا سریع تر به نتیجه مطلوب برسیم.سعید حسینقلی زاده مقدم در پایان یادآور می‌شود: تا امروز حدود 40 درصد از زمین‌های بافت فرسوده آبکوه خریداری شده است و هم اکنون به دلیل کمبود نقدینگی و نبود حمایت های دولتی و بین سازمانی، روال خریدها به کندی پیش می‌رود اما برای سرعت بخشیدن به تملک‌ها به حمایت و همکاری در بخش های یاد شده و نیز گرفتن تصمیم های راهگشا توسط شورای شهر نیازداریم.مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه می افزاید: در سفر اخیر رئیس جمهور به استان وعده جدیدی برای اعطای تسهیلات بانکی ارزان قیمت به مالکان خانه های موجود در بافت فرسوده  داده شد که جزئیات آن به زودی اعلام می شود.