«همدلی» از افزایش مرگ ومیر ناشی از قرص برنج گزارش می‌دهد قرص‌های مرگ

گروه اجتماعی- آذر لطفی: در میان ابزارها و روش‌های متعدد طبیعی و غیرطبیعی که در کمین جان ایرانیان هستند و برای آن دندان تیز کرده‌اند چند سالی است که قرص برنج نیز وارد میدان شده و هر روز بیش از پیش آغوش خود را برای بلعیدن آنان گشوده است، به طوری‌که گوی سبقت را از برخی از روش‌ها و شیوه‌های مرگ‌آفرین دیگر ربوده است. در حالی که قرص برنج برای ایرانیان به یک اسلحه خاموش تبدیل شده و به آرامی و در سکوت دست‌های مرگبارش را بر گلوی قربانیان خود می‌فشارد آمارها از رشد 7درصدی آن در جامعه خبر می‌دهد. همین دیروز بود که عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور پرده از تعداد قربانیان سال گذشته برداشت. کامبیز سلطانی‌نژاد گفت:سال گذشته ۶۴۰ نفر در اثر مسمومیت با قرص برنج در کشور جان خود را از دست دادند که این رقم در مقایسه با سال قبل از آن که آمار تلفات قرص برنج در کشور،  ۵۹۸ نفر بود، 7درصد افزایش یافته است.
دسترسی آسان به قرص برنج
قرص‌ها همیشه خوراکی نیستند و برای درمان به کار نمی‌روند بلکه برخی از آنان مانند قرص برنج سم‌های خطرناکی هستند که در مدت زمان کمی می‌توانند قربانیان خود را به سادگی از پا درآورند. مرگ بر اثر مصرف قرص برنج مرگی دردناک است و فرد عطش زیادی دارد . در این مرگ فرد تا زنده است، هوشیار و بیدار بوده و سوزش شدیدی در بدن خود احساس می‌کند. این قرص ظرف 3 تا 4ساعت سیستم تنفسی و قلب را دچار مشکل می‌کند و فرد در اثر مرگی زجرآور خواهد مرد.
آلومینیوم فسفید به «قرص برنج» معروف است که از آن برای ضدعفونی و جلوگیری از آفت‌زدگی غلات استفاده می‌شود و در کشور ما، به ویژه در نواحی شمالی کشور جهت نگهداری برنج و سایر غلات در انبارها و جلوگیری از تاثیر مخرب حشرات موذی، نسبتا رایج است. این فرآورده  تولید داخلی نداشته و  بیشتر با نام تجاری Phostoxin® وارد کشور می‌شود.


با وجود اینکه در کشور ما دسترسی به قرص برنج چندان دشوار نیست و آمارها نیز از روند رو به رشد مسمومیت ناشی از این قرص در کشور گزارش می‌دهند، برخی دسترسی آسان به قرص برنج را دلیل افزایش قربانیان این قرص سمی می‌دانند. اگر چه چند وقت پیش«محمود خدادوست» مدیر کل دفتر طب سنتی وزارت بهداشت، فروش قرص برنج در عطاری‌ها را غیرقانونی دانست و این قرص را کالای قاچاق دانست که از مبادی غیر رسمی و به شکل قاچاق وارد می‌شود و فروش آن را ممنوع اعلام کرد، اما هنوز در برخی از عطاری‌ها می‌توان ردی از قرص برنج را پیدا کرد و همچنان برخی از عطاری‌ها این قرص را در اختیار مشتریان و متقاضیان قرار می‌دهند.
قرص برنج، ابزار خودکشی شده است
مسمومیت با قرص برنج تاکنون افراد زیادی را درکشورمان به کام مرگ کشانده است. قرص برنج در اغلب کشورها ممنوع است و تنها در چند کشور آسیایی این ماده سمی به‌راحتی در دسترس عموم قرار می‌گیرد. اما در کشور ما حتی با وجود افزایش قربانیان هر ساله این سم و آمارهایی که از روند رو به رشد این موضوع حکایت دارد تاکنون کسی سخت‌گیری قابل توجهی در مورد عرضه آن به عموم شاهد نبوده است. دسترسی آسان به قرص برنج در کشور زمانی نگران کننده‌تر به نظر می‌رسد که بدانیم این قرص با خودکشی گره خورده است و نقش پررنگی در خودکشی‌ها ایفا می‌کند. براساس آمارهای رسمی و به گفته کارشناسان بیشترین مسمومیت با قرص برنج و مرگ و میر ناشی از آن به دنبال انتخاب آن برای خودکشی رخ می‌دهد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور با بیان اینکه مسمومیت با مرگ و میر بر اثر مصرف قرص برنج بالاست، گفت: از نظر شیوع مسمومیت با قرص برنج مواردی از مسمومیت با میزان مرگ و میر بالا در اثر مصرف فسفید آلومینیم برخی از کشورها مانند ایران، هند، مراکش، سریلانکا، آلبانی، عراق، اردن،  پاکستان و عربستان گزارش شده است که به جز موارد نادری از آنها که به صورت تصادفی بوده، عمده آنها به علت مصرف عمدی و خودکشی بوده است. در صورتی که بروز این نوع مسمومیت در سایر کشورها به ویژه کشورهای اروپایی و آمریکایی در مقایسه با ایران کمتر است که این امر خود می‌تواند ناشی از کنترل‌های دقیق و عدم دسترسی این سم در سطح جامعه باشد.
وی با اشاره به قاچاق قرص برنج به کشور تصریح کرد: متاسفانه به علت تمایل کشاورزان به مصرف این سم جهت نگهداری محصولات به ویژه در مصارف خانگی یا نیمه صنعتی قاچاق این فرآورده از کشورهای همسایه و ایجاد بازار سیاه این سم در کشور وجود دارد و بسیاری از موارد، افرادی که از این سم جهت خودکشی استفاده می‌کنند این قرص‌ها را از بازار سیاه و غیرقانونی تهیه می‌کنند که در این زمینه نیازمند لزوم برخورد جدی‌تر با این معضل هستیم. وی قیمت ارزان، سهولت استفاده، نبود باقیمانده در محصول و در دسترس بودن دلیل استقبال کشاورزان را از این قرص دانست.
استان‌های تهران، گیلان، مازندران و گلستان بالاترین آمار مصرف قرص برنج را دارند
فارغ از همه مسائل واقعیت تلخ این است که قرص برنج همچنان در ایران قربانی می‌گیرد و جالب‌تر اینکه استان تهران همچنان در صدر استان‌های ایران است که بیشترین قربانی را در خود جای داده است. متخصص سم شناسی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی در رابطه با میزان کشندگی قرص برنج به ایلنا گفت: متاسفانه به دلیل عواملی مانند سمیت بالا و میزان کشندگی زیاد این ماده و سهولت دسترسی به این سم، در سالیان اخیر آمار نسبتا بالای مسمومیت‌های ناشی از این عوامل در کشور به ویژه در برخی استان‌ها مانند تهران، گیلان، مازندران و گلستان رواج یافته است.
بیشتر مصرف‌کنندگان قرص برنج در رده سنی ۲۰ تا ۴۰ سال است
قرص برنج که زمانی تنها کاربردش استفاده از آن بعنوان آفت کش محصولات کشاورزی بود اکنون آفت جان انسان‌ها نیز شده است و بیشترین قربانیان خود را از بین کسانی که تمایل به خودکشی دارند و در رده سنی 20 تا 40 ساله قرار دارند ،انتخاب می‌کند.
سلطانی‌نژاد با بیان اینکه قرص برنج هیچ پادزهری ندارد و اقدامات درمانی شامل اقدامات حمایتی- علامتی است، خیال افرادی را که به قصد پایان دادن به زندگی‌شان از این قرص استفاده می‌کند راحت کرد که هیچ‌گونه درمانی که آنان را به زندگی بازگرداند وجود ندارد.
وی افزود:علایم و نشانه‌های مسمومیت، در طی10 الی15دقیقه اول بعد از بلع ظاهر می‌شوند و مرگ بیمار ممکن است در مدت کمتر از ۶ ساعت رخ دهد. بیشتر مرگ و میرها در خلال ۱۲تا۲۴ ساعات اولیه مسمومیت اتفاق می‌افتد و معمولاً ناشی از ایست قلبی است. مرگ و میر بعد از ۲۴ ساعت اغلب ناشی از نارسایی کبدی است. علائم مسمومیت ناشی از درگیری سیستم‌های قلبی- عروقی، گوارشی، عصبی و ریوی است.
وی به علایم بالینی مسمومیت با فسفید آلومینیوم اشاره کرد و گفت: شایع‌ترین علایم و نشانه‌های بالینی مسمومیت با فسفیدآلومینیوم عبارتنداز بی‌قراری، تحریک‌پذیری، گیجی، سرگیجه، لرزش، دوبینی، عدم تعادل، سرفه، تنگی نفس، درد کولیک شکمی، تهوع، استفراغ، در پاره‌ای موارد استفراغ سیاه رنگ، مدفوع سیاه رنگ، تعریق، ضعف و بی حالی، افت شدید فشار خون، کاهش برونده قلبی، اختلال  و بی نظمی در ضربان قلب، ادم ریوی، سیانوز، اختلالات کلیوی، زردی، بزرگی کبد و طحال، فلج روده، تشنج، نشانگان دیسترس تنفسی حاد. همچنین افت شدید فشار خون و شوک شایع ترین علامت در مسمومیت‌های شدید است.
متخصص سم‌شناسی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی با بیان اینکه همچنین بوی ماهی گندیده از تنفس بیمار ممکن است استشمام ‌شود، تصریح کرد: علائم تاخیری مسمومیت نیز شامل ادم ریوی، تتانی هیپوکلسمیک، کلاپس قلبی- عروقی، آسیب کبدی، برادیکاردی، اسیدوزمتابولیک، اختلالات قلبی، ترومبوسیتوپنی و متهموگلوبینمی است.
قرص برنج با منشاء گیاهی فاقد اثرات سمی است
سلطانی‌نژاد در پایان به نوع دیگری از قرص برنج که جزئی از سموم مجاز به حساب می‌آید، اشاره کرد و گفت: نوع دیگری از فرآورده موسوم به قرص برنج جهت نگهداری و حفظ محصولات از آفات انباری به ویژه جهت مصارف خانگی در کشور ما در فهرست سموم مجاز کشاورزی موجود بوده و به صورت قانونی به فروش می‌رسد، این نوع قرص برنج فاقد ماده سمی فسفید آلومینیوم بوده و حاوی عصاره سیر، نمک طعام و تالک است. وی ادامه داد: این قرص‌ها که به عنوان «قرص برنج با منشا گیاهی» شناخته می‌شوند، فاقد اثرات سمی و کشنده برای انسان بوده و مصرف آن در انسان بی‌خطر محسوب می‌شود.