روزنامه همدلی
1397/03/01
گزارش میدانی «همدلی» از بی‌توجهی به یک منطقه که می‌تواند قطب گردشگری غرب کشور شود
اورامان؛ بهشت فقیرآسو محمدی ـ همدلی|گردشگری از نظر اقتصادی در سرتاسر جهان به سرعت در حال رشد است و به عنوان ابزار اصلی مبادلات و جنبش تجاری مطرح شده است. به گونه‌ای که صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین بخش‌‌های تجاری و نخستین صنعت پردرآمد دنیای اقتصادی است که 200میلیون نفر را درگیر کرده است. در این میان گردشگری روستایی و توسعه آن که در سطح جهانی یکی از بزرگترین پدیده‌های اقتصای و اجتماعی است که می‌تواند به شکل‌دهی جوامع روستایی کمک کند و بازار اشتغال را در این وضعیت متلاطم بیکاری پویاتر کند. و مهم‌تر آنکه با توجه به اینکه صنایع سنتی روستایی اکثراً در حال زوال و نابودی هستند، گردشگری روستایی می‌تواند به عنوان یک ابزار پیشرفت برای بسیاری از روستاها و مکمل صنایع سنتی روستاها عمل کند. اورامان منطقه وسیعی است که سراسر جنوب کردستان را در بر گرفته و یکی از مناطق خوش آب و هوای این استان است که با توجه به کوهستانی بودن آن از نظر استعدادها و توانمندی گردشگری و مواهب خدادادی ویژگی‌های نادری دارد که می‌تواند موجب جذب گردشگران خارجی و داخلی شود. این گزارش درصدد است جاذبه‌های گردشگری اورامان و تاثیر این روستا-شهر را بر رونق صنعت توریسم و جذب گردشگر در منطقه مورد بررسی قرار دهد.
اگر از دریاچه زریوار مریوان، پارک آبیدر سنندج، کوه آربابا در بانه، روستای پالنگان در کامیاران، غار سورآوای سقز، چشمه آب‌معدنی باباگرگر شهرستان قروه، غار باستانی کرفتو در دیواندره و قلعه باستانی قمچقای بیجار، مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کردستان بگذریم، به روستای شگفت-انگیز «اورامان‌تخت»حد فاصل مریوان و سروآباد می‌رسید.
اورامان؛ سرزمینی با طبیعت بکر و مردمانی اصیل که ناگفته‌هایی به وسعت سده‌ها و هزاره‌ها دارند. این روستای زیبا و کهن در محاصره کوه‌های «تخت»، «شاهو» و «کوهسالان» قرار گرفته و با جمعیتی بالغ بر سه‌هزار نفر، بساط زندگی و معیشت خود را بر دامن پر سخاوت طبیعت آن گسترده است. پیچ‌وخم‌های جاده کوهستانی را که طی کنی، به روستایی تاریخی می‌رسی، که در نگاه اول مجذوب معماری پلکانی و بافت سنتی روستا خواهی شد. اگر با یک حساب سرانگشتی، حفظ اصالت و فرهنگ ابیانه‌ای‌ها و معماری ماسوله را کنار هم قرار دهی، جواب صورت مسئله، روستای «اورامان‌تخت» خواهد بود. جذابیت-های خاص منطقه اورامان، هر ساله تعداد زیادی توریست‌های خارجی و داخلی را-مخصوصا در فصل بهار-به خود جذب می‌کند. اورامان-تخت از توابع شهرستان سروآباد است و جاده‌ای به طول 75 کیلومتر آن را به شهر مریوان متصل می‌کند.
خانه‌هایی که بخشی از طبیعت‌اند
در کوچه پس کوچه‌های پلکانی روستا که پای بگذاری، قدم نزده نفست بند می‌آید. با یک نگاه به معماری ظریف و مناظر زیبای طبیعت اطراف، خستگی‌ات پرمی‌کشد و مسیرت را بدون هیچ دغدغه‌ای تا انتها طی خواهی کرد. از خانه‌های روستایی اورامان، وقتی پای بیرون می‌گذاری و بیرون می‌آیی، هیچ مرزی، نرده‌ای و دیواری بین خودت و طبیعت نمی‌بینی. لاجرم وارد پارک تزیین شده طبیعی شده‌ای که دست هیچ بشری، نقشه هیچ شهرداری و طرح هیچ مهندسی قادر نیست به این زیبایی طبیعت را بیاراید؛ مناظری زیبا که آدمی را با خود به رنگین‌ترین لحظه‌ها می‌برند.
اقتصاد مردم اورامان
مردم هورامان همواره ساز زندگی خود را به نظم طبیعت آنجا کوک می‌کنند. تنوع محصولات باغی و زراعی اورامان‌تخت، حاصل غنا و سخاوت طبیعت و تلاش مردمان منطقه است. اقتصاد مردم اورامان برپایه باغداری، زراعت و دامپروری است. گردو، بادام، انجیر، گلابی و انبوه باغ‌های انگور از محصولات باغی اورامان‌تخت است. در این میان انگور و گردو بیشترین مقدار تولید را به خود اختصاص می‌دهند. از سوی دیگر صنایع دستی هر منطقه بخشی از میراث فرهنگی و نمادی از آداب و رسوم، سبک زندگی و نشانی از خلاقیت مردمان در آن نهفته است. صنایع-دستی در اورامان بخشی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. سبد‌های حصیری، شال، پارچه‌ها، گیوه، کیف، جوراب و دستکش‌های پشمی، شانه و قاشق‌های چوبی و محصولات متنوع غذایی و...که همگی محصول خود اورامان است، تحفه‌هایی ارزشمند و سوغاتی بی‌بدیل هستند. این درحالی است که یکی از اصلی‌ترین و ابتدایی‌ترین مباحث توسعه استان و در کنار آن اورامان‌تحت بحث زیرساخت‌هاست. به ویژه در حوزه کشاورزی، باغداری، صنایع دستی و... که باید به عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گیرد.
آیین‌های اورامان
آیین‌ها همیشه یک متن برای تفسیر فرهنگ یک جامعه هستند. آیین‌ها سازوکارهای بازسازی جوامع بشری و انتقال دهنده نگرش‌ها و ارزش‌های یک اجتماع به آینده هستند. یکی از جذابیت‌های ویژه اورامان وجود مراسم آیینی «پیرشالیار» در اواسط زمستان و اواسط بهار است که هر ساله تعداد زیادی گردشگر را از گوشه و کنار ایران به اورامان می‌کشاند. این مراسم سالگرد ازدواج پیری بزرگ به نام «شالیار» است که ریشه در اسطوره‌ها و اعتقادات و آیین‌های قدیم مردم این سرزمین دارد. مردم اورامان، هر سال دو بار در نیمه بهار و نیمه زمستان مراسم «پیرشالیار» را جشن می‌گیرند.
به گفته اهالی هر سال به تعداد شرکت‌کنندگان در این مراسم افزوده میشود. نواختن دف و سماع اهالی و نذر و نیاز از ویژگی‌های این مراسم کهن و زیباست. در روایت‌های مردم اورامان «پیرشالیار»؛ پیری اسطوره‌ای و مصلحی اجتماعی بوده که می-گویند، صاحب کرامات و هاله الهیاتی بوده است. کارگزاران این مناسک مذهبی را افرادی از طوایف مختلف روستای اورامان تخت و روستاهای اطراف تشکیل می‌دهند. در میان این طوایف بر اساس یک قرارداد نامکتوب و شفاف اجتماعی نوعی تقسیم کار بر اساس طایفه‌ای وجود دارد. سماع عرفانی دراویش که در بیشتر روزهای این جشن همراه با نواختن دف برپا میشود، نوعی رفتار جمعی است که آنان را به احساس مشترک می‌رساند. گروه سماع شانه‌به‌شانه و دست‌در دست هم به سماع پرداخته و روح جمعی و عمل مشترک در میان طوایف مختلف شرکت کننده در این مراسم به حد اعلای خود می‌رس. این درحالی است که هیچ‌گونه تمهیدی برای این همه گردشگر اندشیده نشده است.
مردمی که از بافته‌های خود می‌پوشند
از آیین‌ها که بگذریم به پوشش مردم منطقه می‌رسیم. پوشش مردم اورامان، لباس کردی است. پوشاک کردی آمیزه‌ای از رنگ و نقش است. پوششی که در آن می‌توان زیباترین رنگ‌های دنیا را در کنار هم دید. پیش از ورود پارچه و کفش‌های خارجی و سایر منسوجات به منطقه، بیشتر پارچه‌ها و پای-افزار مورد نیاز آنها توسط بافندگان و دوزندگان محلی بافته می‌‌شده است. صنایع دستی فراوان و متنوع اورامان که از نوعی خودکفایی و البته هنرمندی مردمش حکایت می‌کند، مشغله روزهای سرد زمستانی و بیکاری آنان است.
آوازهای باستانی
موسیقی به معنای سا‌زها، آهنگ‌ها و سرودهایی است که مجموعا زبان حال و مترجم احساسات و عواطف مردم است که از گذشته بسیار دور از نسلی به نسل بعد منتقل شده و به عنوان جزئی از فرهنگ قومی با روح و جان مردم در آمیخته و به حیات خود ادامه می‌دهد. موسیقی اورامی، مانند سایر جلوه-های فرهنگ و هنر اورامان، اصالت خود را حفظ کرده و از تاثیر موسیقی‌های دیگر در امان مانده‌است. آوازهای هورامی به دو دسته «چپله»و«سیاو چمانه» تقسیم می‌شوند. چپله آوازهایی را شامل میشود که ریتمی مشخص دارند و همراه با کف زدن اجرا می-شوند. سیاوچمانه آوازهایی است که ریتم منظمی ندارند و خوانندگان هنگام اجرای آن یک یا دو دست خود را روی گوش می‌گذارند تا تمرکز بیشتری بیابند. یکی از مکان‌هایی که محل تجمع و تفریح و وقت گذرانی مردان آبادی است، چای‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌های اورامان است؛ جایی که با دوستان خود می-نشینند و به همراه نوشیدن یک چای داغ و دلچسب، از جدیدترین اخبارِ منطقه و احوال نزیکان و آشنایان مطلع می‌شوند. مردم این منطقه به گویش هورامی، که یکی از گویش‌های زبان کردی است، تکلم می‌کنند.
سازه‌های اورامی و معماری خاص
در این میان خانه‌سازی و معماری رکن اصلی تمدن این دیار است. اقلیم کوهستانی و تپه‌ای باعث شده، سازه‌های اورامی روی دامنه‌های پر شیب بنا شود و این محدودیت با ذکاوت اورامانیان به فرصت تبدیل شده است؛ هم از لحاظ دید زیباشناسی شهری و هم از لحاظ استحکام و مقاومت خانه‌ها. از نظر زیبایی وقتی از دور به معماری شهری و روستایی اورامان می‌نگری، نظم خاص منطبق بر خطوط‌‌‌تراز و چیدمان خانه‌ها با‌‌‌ترکیبی بسیار خلاقانه، حس شکوه و زیبایی به ذهن متبادر می‌کند.
از لحاظ استحکام، خانه‌ها چنان استوارند که عمر برخی خانه‌ها تا ۶۰۰ سال و بیشتر هم میشود. خانه‌هایی که پس از قرن‌ها هنوز قامت خم نکرده‌اند و قابلیت سکونت دارند. پلکانی بودن معماری اورامان نیز از خصوصیات کلی این معماری است. خانه‌ها بر سطوح شیب‌دار ساخته می‌شوند و اختلاف ارتفاع دارند. این شیب و اختلاف ارتفاع حالت پله‌ای ایجاد کرده است که در نمای دور و کلی انگار چیدمان منظم شهری است. در همه خانه‌ها این قاعده حاکمیت دارد که هر بام خانه در عین سرپناه برای یکی برای دیگری نیز کاربری حیاط را داراست.
بدین گونه از یک فقره سازه که در دنیا یک کاربرد بیشتر ندارد دو کاربری مفید حاصل کرده‌اند. این چیدمان در هم تنیده پیش از هر چیزی روح انسان‌مداری و مهرورزی مردمانی را نشان می‌دهد که به مفاهیم واقعی زندگی اجتماعی باورمند هستند و این اندیشه در معماری آنان رنگ خود را نمایان کرده است. دو شاخص خاص در معماری خانه‌ها وجود دارد؛ یکی گل به‌عنوان ملاط و دیگری چوب و کنده درختان گردو و توت که در فرهنگ معماری اورامان هر کدام کارکردی علمی دارند. پنجره‌ها اکثرا از جنس چوب هستند و به طرف دامنه جنوبی باز می‌شوند. در بیشتر موارد به رنگ آبی آسمانی نیز ملون شده‌اند. در نگاه کلان نیز خانه‌ها به هم چسپیده است و این نیز خود به‌خود یک سیستم مرکزی بزرگ گرمایشی ایجاد می‌کند. برای همین در زمستان‌های برفی و سخت اورامان هزاران سال است با اندک سوخت تا بهار را به آسانی دوام آورده‌اند. تابستان‌ها نیز به همان دلایل هرگز از وسایل خنک کننده استفاده نمی‌کنند و همواره داخل خانه‌ها خنک و بسیار مطبوع است.
همه این منابع و ظرفیت‌های اورامان‌تخت درحالی است که بین توسعه صنعت گردشگری و اشتغال رابطه معنا داری وجود دارد و صنعت گردشگری باعث افزایش اشتغال به‌ویژه اشتغال جوانان میشود. نکته‌ای که با وجود مطرح شدن ثبت جهانی اورامان، سال‌هاست از چشم مسئولان منطقه‌ای مغفول مانده است.
سایر اخبار این روزنامه
«همدلی» از ادامه اعتراض کارگران هپکو نسبت به شرایط نامساعد معیشتی گزارش می‌دهد
جریانات سیاسی برای رسیدن به کرسی ریاست مجلس به تکاپو افتادند بازهم لاریجانی
«همدلی» از افزایش مرگ ومیر ناشی از قرص برنج گزارش می‌دهد قرص‌های مرگ
شخصیت‌های قاجاری در کنار مریلین مونرو
واکنش ها به سرود تیم ملی در جام جهانی فوتبال کاملا متضاد است؛ شورِ ضد و نقیض
به بهانه نود و هفتمین سالروز میلاد جلیل شهناز،شهنواز موسیقی ایران آوازه‌خوانی به نام جلیل
گزارش میدانی «همدلی» از بی‌توجهی به یک منطقه که می‌تواند قطب گردشگری غرب کشور شود
آلبرت بغزیان استقلال یا تعامل؟
