کاظم دوست‌حسینی هنوز بی‌تجربه‌ هستیم

صادرات غیر نفتی برای کشورهای در حالی توسعه‌ای مثل ایران از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. ایران به عنوان کشوری که اقتصاد تک‌محصولی دارد، نباید از توجه به صادرات محصولات غیرنفتی غافل شود. در شرایط کنونی که موانع سیاسی و تحریم‌های احتمالی مانع مهمی برای درآمدهای ارزی ناشی از نفت محسوب می‌‎شود، توجه به تقویت صادرات غیر نفتی بسیار مهم تلقی می‌شود. بنابراین با توجه به مشکلاتی که در اثر تحریم‌ها ممکن است برای ایران ایجاد شود، وابستگی به درآمدهای ارزی حاصل از نفت به هیچ وجه به صلاح نیست و باید در زمینه کاهش این وابستگی اقدام کنیم. اما اینکه چه کالایی را صادر کنیم تا در زمینه صادرات غیر نفتی موفق عمل کرده باشیم نیز موضوع مهمی است که می‌تواند برای دستیابی به رشد اقتصادی مطلوب موثر باشد. واقعیت این است که صادرات مواد اولیه یا کالاهای مصرفی تاثیر قابل توجهی را در بالا بردن رشد اقتصادی دارند. زیرا صادرات هر یک از این کالاها از اهمیت متفاوتی برای دستیابی به رشد اقتصادی برخوردارند. باید گفت که صادرات نفت، گاز و میعانات گازی به علت اینکه ارزش افزوده‌ای برای اقتصاد ایجاد نمی‌کنند، نمی‌تواند در دستیابی به رشد اقتصادی موفق باشد. باید برای افزایش صادرات غیر نفتی به سمت کالاهای غیر نفتی مطلق حرکت کرد. کالاهایی که بیشتر در سبد مصرفی خانوار جای دارند و مواد اولیه نیستند.
در این زمینه می‌توان از تجربه کشورهای موفق نیز استفاده کرد. در واقع کشورهای صنعتی، سابقه دیرینه‌ای در تولید محصولات با دستگاه‌های صنعتی دارند که می‌توان از تجربه این کشورها به نفع ارتقای وضعیت اقتصادی ایران بهره برد. واقعیت این است که کشور ما در مقایسه با کشورهای موفق دنیا در زمینه صادرات به خوبی عمل نکرده است. از آنجایی که ایران هیچ‌گاه روی افزایش کیفیت کالاها تمرکز نکرده است، در کنار بی‌توجهی به کیفیت، ایران در زمینه تجربه صادراتی از قدمت خوبی برخوردار نیست و گذشته موفقی را در این حوزه ندارد. در واقع آمار صادرات کشور ما از سال 85 به بعد رشد کرده است و این نشان می‌دهد که ایران در زمینه صادرات هنوز بی‌تجربه است. آمار صادرات ایران در سال‌های قبل کمتر از 10میلیارد دلار بوده است. اما در دهه90 میزان صادرات غیر نفتی به 40میلیارد دلار رسیده است. اما اینکه چرا آمار صادرات ایران در مقایسه با کشورهای دیگر قابل توجه نبوده است، به یک سری مسائلی مرتبط است که برای صادرات و واردات محدودیت ایجاد کرده است. یکی از این عوامل نرخ ارز است، در حال حاضر نرخ ارز دولتی 4200تومان است که فقط واردکننده از این نرخ نفع می‌برد و صادرکننده از این وضعیت دچار ضرر می‌شود. زیرا وارد کننده‌ها در حال حاضر برای واردات کالا، ارز را با نرخ 4200 تومان می‌خرند. این واردکنندگان کالا را با قیمت 4200 تومان وارد می‌کنند اما با قیمت خیلی بالاتری از ارز دولتی، کالای خود را می‌فروشند که این سود زیادی را برای آن‌ها دارد. این در حالی است که صادرکننده‌ها باید در کنار توجه به کیفیت و بازاریابی محصولات خود با معضل نرخ ارز نیز کنار بیایند که برای آن‌ها هیچ صرفه اقتصادی ندارد.
یکی دیگر از موانع صادرات برای ایران، کیفیت پایین کالاهای ایرانی است که قدرت رقابت در بازارهای بین‌المللی ندارد. از طرفی نیز مشوق‌های صادراتی و ضمانت‌ها مانع بزرگی برای افزایش صادرات کالاهای غیر نفتی محسوب می‌شوند.