روزنامه جهان صنعت
1397/07/12
الزام آمریکا به رفع محدودیت‌های مالی و تجاری ایران
گروه سیاسی- دیوان بین‌المللی دادگستری در بررسی دعوای حقوقی ایران و آمریکا ضمن تایید صلاحیت دیوان برای این دعوا، آمریکا را ملزم به رفع محدودیت‌های مالی و تجاری ایران کرد. مهم‌ترین بخش حکم دادگاه لاهه این است که از طرفین خواست از مبادلات به هر اقدامی که ممکن است تا صدور رای نهایی مناقشه بین دو کشور را تشدید کند؛ خودداری کنند و این در عمل یعنی دولت آمریکا باید از وضع تحریم‌های نفتی و تحریم‌هایی که برای ماه آینده پیش‌بینی شده خودداری کند.خرداد‌ماه بود که جمهوری اسلامی ایران درباره اختلاف مربوط به تخلفات دولت آمریکا نسبت به معاهده مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی میان ایران و آمریکا دادخواستی را در دفتر دیوان بین‌المللی دادگستری ثبت کرد. دستگاه وزارت خارجه کشورمان پس از ثبت این دادخواست اعلام کرد که ایران از آمریکا به دلیل «نقض عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دو کشور در سال 1955» شکایت کرده و جمهوری اسلامی ایران بر همین مبنا دادخواستی را به دبیرخانه دیوان لاهه تسلیم کرده است.جمهوری اسلامی ایران در این دادخواست آورده است: ایالات متحده با این موضع که ایران حامی تروریسم است (موضعی که ایران آن را قویا رد می‌کند) شماری اقدامات اجرایی و قانونگذاری اتخاد کرده است که اثر عملی آنها تاثیر بر منافع و دارایی‌های ایران و موسسات ایرانی از جمله بانک مرکزی ایران برخلاف معاهده مودت و از طریق اجرای رسیدگی‌هایی قضایی علیه ایران است. در بخش دیگری از این دادخواست بیان شده است که در اثر احکام دادگاه‌های آمریکایی، ۵۶ میلیارد دلار حکم علیه ایران به ادعای مشارکت در اقدامات تروریستی خارج از خاک آمریکا صادر شده است.در پی این شکایت، دیوان بین‌المللی دادگستری در تاریخ دو مرداد طی نامه‌ای رسمی خطاب به مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا، به دولت واشنگتن هشدار داد از هر گونه اقدام جدید در این زمینه اجتناب کند و توجه دولتمردان کاخ سفید را به این ضرورت جلب کرد که باید در زمینه مورد دعوا (بازگشت تحریم‌ها) طوری عمل کند که آرای آینده دیوان، بلا اثر نشود.بعد از آن دیوان در اطلاعیه‌ای خبر از برگزاری جلسه استماع عمومی در خصوص صدور دستور موقت در پرونده نقض تعهدات عهدنامه مودت روابط اقتصادی و حقوقی کنسولی (جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده آمریکا) از در کاخ صلح لاهه (هلند) داد. هیات‌های ایرانی و آمریکایی به ترتیب پنجم و ششم شهریور در دور اول استماع شفاهی، ادله خود را بیان کردند. در دور دوم استماع شفاهی نیز ایران و آمریکا به ترتیب در روزهای 7 و 8 شهریور ادله خود را در صحن دادگاه مطرح کردند. وکلای ایران آمریکا را متهم کردند که با خروج از برجام، پیمان مودت را نقض کرده و از دادگاه خواستند تا دستور موقت تعلیق تحریم‌های آمریکا و خودداری از اعمال تحریم‌های دیگر را در کنار صدور دوباره مجوز خرید قطعات و هواپیما صادر کرده و آمریکا از تکرار چنین اقداماتی خودداری نماید.در نتیجه شکایت ایران دیروز دیوان بین‌المللی دادگستری برای اعلام رای موقت خود درباره درخواست‌های ایران در ارتباط با پیمان مودت با آمریکا، تشکیل جلسه داد و نهایتا بخشی از تدابیر درخواستی ایران را پذیرفته و آمریکا را به رفع محدودیت‌های انسان‌دوستانه، کشاورزی و هوانوردی ملزم و طرفین را از اقداماتی که می‌تواند به تشدید مناقشه منجر شوند، منع کرد. در ابتدای این جلسه عبدالقوی یوسف رییس دیوان به بازخوانی روند دستیابی به توافق هسته‌ای و نهایتا خروج آمریکا از این توافق به دستور ۸ می ۲۰۱۸ دونالد ترامپ رییس‌جمهور این کشور و احیای تحریم‌های یکجانبه علیه ایران پرداخت. او سپس به این موضوع پرداخت که آیا بر اساس پیمان مودت ۱۹۵۵ میان ایران و آمریکا، دیوان لاهه از صلاحیت برای صدور رای برخوردار است یا نه. وی گفت بر اساس مفاد این پیمان، در صورتی که بین طرفین اختلاف نظری وجود داشته باشد و این مناقشه از طریق دیپلماتیک حل نشود، طرفین می‌توانند به دیوان لاهه مراجعه کنند. رییس دیوان با بیان اینکه دو شرط مراجعه به این نهاد بر اساس پیمان مودت برقرار است، گفت دیوان معتقد است که صلاحیت رسیدگی به این پرونده را داراست. یوسف در ادامه گفت بر اساس چند بند پیمان، طرفین از اعمال محدودیت تجاری و مالی بر یکدیگر منع شده‌اند.بر این اساس، برخی از اقدامات ایالات متحده از جمله لغو مجوز مبادلات تجاری با ایران و اعمال محدودیت بر انتقال اقلام به ایران، می‌تواند در تناقض برخی از مفاد پیمان باشد. وی تاکید کرد که تصمیم ایالات متحده برای خروج از توافق هسته‌ای و احیای بخشی از محدودیت‌ها از جمله لغو مجوز واردات از ایران و مبادلات مالی با این کشور، می‌تواند برخی از حقوق ایران در پیمان مودت را محدود کند.به گفته یوسف، دیوان معتقد است که میان بخشی از حقوق مورد درخواست ایران بر اساس پیمان مودت و اقدامات موقت درخواستی ایران از ایالات متحده، به خصوص در ارتباط با آزادی تجارت و اقلام انسانی و هوانوردی، ارتباط وجود دارد. رییس دیوان در بررسی اینکه آیا آنطور که ایران استدلال کرده تحریم‌ها می‌تواند به خسارت غیرقابل جبران منجر شود و باید اقدامات موقتی را در دستور کار قرار داد، اظهار داشت: دیوان معتقد است که این تحریم‌ها در بخش اقلام دارویی، غذایی و هوانوردی و کشاورزی می‌تواند به خسارت غیرقابل جبران منجر شود. یوسف اظهارات شفاهی آمریکا مبنی بر اینکه واشنگتن تلاش می‌کند تحریم‌ها آثار منفی انسانی بر ایران نداشته باشد را ناکافی دانست و گفت به عقیده دیوان همچنان چنین ریسکی وجود دارد. وی ادامه داد: دیوان معتقد است که بر اساس تعهدات مصرح در پیمان مودت، ایالات متحده باید به نحو مقتضی محدودیت‌های اعمال‌شده در زمینه اقلام دارویی، بشردوستانه، هوانوردی و کشاورزی بر اساس تصمیم ۸ می۲۰۱۸ (برای خروج برجام) علیه ایران را رفع کند. نهایتا او گفت قضات دیوان به اتفاق آرا به سه تصمیم موقت رسیده‌اند که تا زمان صدور رای نهایی برای دو طرف الزام‌آور است:
1- آمریکا بر اساس تعهداتش ذیل پیمان مودت، باید به نحوی مقتضی هر مانع بر آمده از دستور ۸ می۲۰۱۸ بر صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی و قطعات و تجهیزات یدکی هواپیماهای مسافرتی از جمله تعمیرات و گارانتی و بازرسی لازم برای ایمنی هوانوردی را رفع کند؛
2- در صدور مجوز مبادلات مالی و انتقال پول مرتبط با اقلام فوق‌الذکر نباید هیچ مانعی ایجاد شود؛
3- طرفین باید از هر اقدامی که مناقشه را تشدید کرده و یا دامنه آن را گسترش داده و حل مناقشه را دشوارتر کنند، خودداری کنند.
اما طی یک پیروزی بزرگ دیگر برای دیپلماسی کشورمان وزارت امور خارجه بیانیه‌ای را صادر کرد. در این بیانیه وزرات امور خارجه کشورمان با بیان اینکه محکمه جهانی با تصریح بر اینکه قراری که صادر کرده، الزام‌آور و لازم‌الاتباع بوده و موجد تعهدات بین‌المللی است، اعلام کرد دولت ایالات متحده ملزم است طبق تعهدات بین‌المللی خود موانع ناشی از اقداماتش به موجب تصمیم‌های غیرقانونی که با خروج از برجام اتخاذ کرده، از جمله موانعی که در مسیر روابط تجاری ایران در حوزه‌های مشخصی برقرار کرده، برطرف نماید. وزیر امور خارجه کشورمان نیز با انتشار پیامی در واکنش به صدور قرار موقت از سوی دیوان لاهه گفت: حکم دادگاه لاهه یک شکست دیگر برای حکومت معتاد به تحریم آمریکا و پیروزی برای حاکمیت قانون است. وی تاکید کرد ضروری است جامعه بین‌الملل با یکجانبه‌گرایی مخرب آمریکا به صورت دسته‌جمعی مقابله کند. این در حالی است که آمریکا با انتقاد از رای دیوان بین‌المللی دادگستری، این نهاد را در موضوع تحریم‌های ایران فاقد «صلاحیت» توصیف کرد. به هر حال تصمیمات دادگاه لازم‌الاجرا و به نفع کشورمان است. این تصمیم موجب تثبیت حقوقی ایران، تایید مشروعیت 1+4 شده و جسارت بیشتری به شرکت‌ها برای همکاری با ایران می‌دهد و نگرانی‌های آنها را کم می‌کند. لذا ایران از تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری به عنوان رکن قضایی اصلی سازمان ملل متحد و صدور قرار موقت آن علیه اقدام غیرقانونی دولت آمریکا در بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه که با خروج این کشور از برجام صورت گرفته است، استقبال می‌کند و انتظار دارد که دولت آمریکا با تجدید نظر در سیاست‌های غلط و دیرینه خود در نقض مقررات و تعهدات بین‌المللی، عضوی مسوولیت‌پذیر و عادی در عرصه جامعه بین‌الملل باشد.
پیروزی سیاسی و حیثیتی ایران
حسن هانی‌زاده*- رای دادگاه لاهه به نفع جمهوری اسلامی می‌تواند حقانیت ایران را در خصوص برجام به جهانیان اثبات کند و این پیروزی بسیار بزرگی است ضمن اینکه دادگاه بین‌المللی لاهه پس از چند دهه سکوت در برابر جنایات کشورهای بزرگ مثل آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان اکنون با این حکم و با این تصمیم‌گیری حیثیت خود را اعاده و ثابت کرده وجدان سازمان‌های بین‌المللی همچنان بیدار است و آمریکا نمی‌تواند همه سازمان‌های بین‌المللی را تحت نفوذ خود درآورد. اما آنچه مسلم است این است که آمریکا کشوری است که با استفاده از هژمونی نظامی و قدرت اقتصادی زیر بار تصمیمات بین‌المللی و نهادهای زیر‌مجموعه سازمان ملل نخواهد رفت و همچنان به دشمنی خود با ایران ادامه خواهد داد. البته حکم دادگاه لاهه اعتباری و حیثیتی است ولی به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها قصد اجرایی کردن آن را ندارند. به هر حال این یک شکست برای آمریکا و دولت دونالد ترامپ تلقی میشود و پیروزی سیاسی و حیثیتی برای ایران است لذا اکنون باید در انتظار اجرایی شدن این حکم بود. اما به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها خود را فراتراز قانون بین‌المللی می‌دانند و زیر بار چنین حکمی نخواهند رفت. اما در مورد تصمیم کشورهای اروپایی در مورد ایران با اعلام این حکم باید گفت که اروپایی‌ها چون به لحاظ جغرافیایی و سیاسی به منطقه خاورمیانه نسبت به آمریکا نزدیک‌تر هستند طبیعی است که نرمشی از خود نشان می‌دهند با این حال سیاست‌های اتحادیه اروپا تا حدی نزدیک به آمریکاست و منافع اتحادیه اروپا با منافع آمریکا گره خورده است. اظهارات مقامات فرانسه در مورد فعالیت بازدارنده موشکی ایران و توانایی بازدارندگی ایران نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی در سیاست‌های خود خیلی هم مستقل نیستند و تابع اراده آمریکا هستند. با این حال تصمیم دادگاه لاهه و حکم آن می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های مشترک ایران با اتحادیه اروپا باشد. به هر حال اتحادیه اروپا براساس این حکم می‌تواند تعامل اقتصادی خود را با ایران توسعه دهد.
*کارشناس مسائل بین‌الملل
سایر اخبار این روزنامه
ادعای نقش دولت در بالا رفتن قیمت ارز تهمت است
وزیر ارتباطات در مراسم گشایش تلکام 2018 تاکید کرد
الزام آمریکا به رفع محدودیت‌های مالی و تجاری ایران
مدیر امور اکتشافات و توسعه شرکت مس مطرح کرد
ترامپ در دام فرار مالیاتی
امیدواری مضاعف پرسپولیس برای فینالیست شدن
چماق و هویج ارزی!
مهندس لکچر ارائه کن!
دولت مقصر گرانی کالاها را پیدا کند
ادامه ترکش سیاست‌های تعدیلی دولت به تولید
روند هیجانی ادامه دارد
پیش‌بینی واکنش بازار مسکن به کاهش قیمت ارز
پیروزی سیاسی و حیثیتی ایران
برهم صالح ، عادل عبدالمهدی را مامور تشکیل کابینه کرد
راه بازگشت هیجان را سد کنید
فرصت تازه نتانیاهو برای توطئه علیه ایران در دیدار با مرکل
آمریکا از عهدنامه مودت با ایران خارج شد
زمان از دست رفته اقتصاد
