روزنامه خراسان

«محمدعلی مجاهدی» از شعر آیینی می گوید

«محمدعلی مجاهدی» متخلص به «پروانه» ،از شاعران نامدار شعر آیینی‌ است که به اذعان شناسنامه‌اش بهار ۱۳۲۲ در قم چشم به جهان گشوده است، آن هم در خانواده‌ای مذهبی. پدرش آیت‌ا... میرزا محمد مجاهدی تبریزی است که از او و میراث ماندگار تربیتی‌اش در میان صحبت های مان یاد می کند.
 وی پس از گرفتن مدرک کارشناسی حقوق قضایی، چند سالی به تحصیل علوم حوزوی و بررسی متون منظوم پارسی و تحقیق درباره شعر آیینی و تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های آن مشغول می شود و به خاطر پژوهش‌های متعددی که در این عرصه انجام می‌دهد، به عنوان «پدر شعر آیینی» لقب می گیرد. سال‌ها تلاش او در این عرصه، راهی برای شاعران جوان گشوده و به تربیت نسل جوان‌تر در این عرصه کمک کرده است. او گفتنی‌های زیادی از عالم شعر چه به زبان نظم و چه نثر دارد اما بیش از همه برای فضای شعر آیینی و محتوای آن دغدغه دارد و تاکید می کند، شاعری باید قافیه‌ها را ردیف کند که در این عرصه آگاهی لازم را کسب کرده باشد و بدون دانش، اثری خلق نکند.
مجالی دست داد تا با این چهره فرهیخته و ادیب درباره عالم شعر و شاعری ساعتی سخن بگوییم. ماحصل این گفت وگو در ادامه آمده است:
روایتی از شعله ور شدن یک استعداد شعری


مقدمه گفت و گوی مان با «محمدعلی مجاهدی» از جوشیدن آن اولین رگه‌های شاعرانگی در وجود اوست، در جواب برای مان تعریف می کند: من در خانواده‌ای مذهبی قد کشیدم. روحیات معنوی پدرم، در کنار مقام و رویکردهای علمی او تاثیر زیادی بر من داشت. حال و هوای خانه به گونه‌ای بود که ذوق شعر را در من شعله‌ور کرد. در دوره دبستان گاهی تک بیتی‌هایی بر زبانم جاری می‌شد که هم وزنش درست بود و هم قافیه اش. خلاصه بستر مهیا بود و روح من هم مشتاق این فضا. اما از دست دادن پدرم در عنفوان جوانی، تاثیر عمیق‌تری را بر وجودم باقی گذاشت. همان ایام بود که نوشتن و سرودن را جدی‌تر دنبال کردم و به آن تحقیق و مطالعه را نیز افزودم. خاطرم است در دبیرستان دبیری به نام آقای قدس داشتیم که فاصله بین دو زنگ را به من اختصاص می‌داد و چیزهایی را که به ذهنم رسیده و روی کاغذ آورده بودم نگاه می کرد و با بزرگواری فراوان مرا به تلاش بیشتر تشویق می کرد. به مرور به واسطه مصاحبتی که با شعرا و انسی که با اهل ادب داشتم،  این قریحه بالیدن گرفت و تقویت شد.
وی می گوید: در ایامی آموخته های پُرباری نزد استادان مطلع آن زمان کسب کردم. این مربوط می شود به دورانی که در تهران مشغول گذراندن دوره تربیت معلم بودم و هر شب در یک انجمن ادبی در تهران حضور پیدا می کردم. به خاطر دارم انجمن صائب در روزهای جمعه ، انجمن حافظ در روزهای سه شنبه ، انجمن آذر آبادگان در روزهای چهارشنبه و انجمن ادبی ایران در روزهای دوشنبه برگزار می‌شد و روزی نبود که انجمنی نداشته باشیم. اکثر این انجمن ها در واقع محفلی بودند که زمینه آشنایی با چهره های شعر معاصر و معرفی استعدادهای جوان را فراهم می کردند. برای من انجمن ادبی ایران که مسئولیت آن بعد از درگذشت ملک الشعرای بهار به استاد بزرگوار محمدعلی ناصح واگذار شده بود، جلوه‌ای ویژه داشت چراکه در محضر استادان حاضر در آن، انصافا دستاوردهای زیادی کسب کردم و بسیار آموختم و حتی در این یک سال معادل 10 سال توشه و ذخیره ادبی پس انداز کردم.
از او در خصوص تخلصش یعنی «پروانه» می پرسیم که در جواب می گوید: از خردسالی شیفته پروانه‌ها و رنگ و لعابی بودم که بال‌های شان داشت، به ویژه وصف شیدایی پروانه برای آتش و شمع. آن شیدایی وصف عاشقان اهل بیت(ع) است.
 شعر عاشورا با شعر عاشورایی متفاوت است
حرف را با این شاعر آیینی به آثار ادبی می‌کشانیم که واقعه کربلا و قیام اباعبدا... الحسین(ع) محور سرایش آن ها بوده است. او تاکید می کند که شعر عاشورا با شعر عاشورایی تفاوت دارد و درباره این تفاوت، توضیح می دهد: در شعر عاشورا نگاه شاعر یک نگاه کلی است و یک روایت‌گویی کلی‌ از ماوقع ماجرا دارد و هدفش از سرودن آن ابیات نیز اشک گرفتن از مخاطب است اما کسانی که وارد ساحت شعر عاشورایی می شوند به جزئیات واقعه عاشورا می پردازند. به اهداف و فلسفه وجودی این واقعه. در واقع یک نگاه جزئی‌نگر به ابعاد مختلف این واقعه و حتی شخصیت های حاضر در آن میدان مهم و سرنوشت ساز.
مجاهدی متذکر می شود: واقعه عاشورا را می توان به یک پازل بزرگ موضوعی تشبیه کرد که هر قطعه یک گوشه از واقعه عاشورا را به ما نشان می‌دهد، وقتی این قطعه ها در جای خود قرار گرفتند یک تصویر کامل شکل می گیرد، شعر عاشورایی کارش همین است، یک قطعه را انتخاب می کند و به آن می‌پردازد و هدفش صرفا تحریک احساسات مخاطب نیست بلکه بیان زوایای مختلف این روایت بزرگ است. در نهایت قرار گرفتن این قطعات در کنار هم تصویری آگاهی بخش از واقعه کربلا به مخاطب می دهد تا فراتر از احساس، این آگاهی از حقیقت او را متاثر سازد و از آن درس بگیرد. شاعر نباید بدون آگاهی، قافیه بسازد و شعری بگوید.
 بالندگی حیرت انگیز شعر آیینی، در 2 دهه اخیر
این ادیب برجسته همچنین از روند رو به رشد شعر آیینی به ویژه در جنبه‌های محتوایی آن سخن می گوید و یادآور می شود: در دو دهه اخیر شاهد بالندگی حیرت انگیز شعر آیینی در تمامی جنبه ها خصوصا در وجه شعر عاشورایی بوده ایم. به عنوان کسی که بیش از 50 سال است در مسیر شعر و ادب آیینی قلم می زند و قدم بر می دارد، معتقدم بسیاری از خلاء هایی که در پیشینه مکتوب شعر آیینی ما به ویژه شعر عاشورایی وجود داشته، بعد از انقلاب و با آفرینش آثار متعدد فاخر و ماندگار برطرف شده است.
اما او از ضعف های موجود در حوزه شعر آیینی نیز صرف نظر نمی کند و درباره غفلت هایی که در این عرصه رخ داده است، چنین می گوید: در کنار همه این رویش های تحسین‌برانگیز ریزش هایی هم مشاهده می شود. متاسفانه آثار معیوب کم نداشته ایم ولی خوشبختانه مخاطب خود آن ها را به حاشیه رانده است. آثاری که در آن مباحث غیرمستند و خرافی و گزافه گویی باشد؛ آفت شعر و هنر آیینی هستند. از سویی هنر نباید در گذر زمان به آفت دچار شود و برای مردم روزگار مختلف حرف‌های گفتنی داشته باشد.
وی خاطر نشان می کند: یکی دیگر از کاستی هایی که صورت گرفته این است که ما کمتر به شعر تولیدی و عرفانی و اخلاقی پرداخته ایم و مطلوب تر است که در آینده بیشتر به این زوایا توجه کنیم.
 مداحان ما باید سراغ ابیات و آثار فاخر در شعر آیینی بروند
مجاهدی یادآور می شود: مداحی امروز با مداحی های پیش از انقلاب فرق کرده است. قبل از انقلاب مداحان در جلسه یک غزل اجتماعی، عرفانی و اخلاقی از بزرگان ادب فارسی می خواندند و در نهایت هم گریزی می زدند به مصائب اهل بیت(ع) و از سیره اخلاقی و عملی ایشان سخن می گفتند اما امروزه مداحان  بدون این که تمرین داشته باشند از روی کاغذ یا از روی صفحه تلفن همراه شان صرفا روخوانی می کنند و متاسفانه رویکرد نابه سامان، اثرگذاری اجرا را کم می کند و محتوای کار را نیز با نقصان روبه رو می سازد. مداحان ما باید سراغ ابیات و آثار فاخر این بخش بیایند.
وی تاکید کرد: امروزه شاعران جوان گرایش زیادی به شعر آیینی دارند و در واقع قم به کانون شعر آیینی تبدیل شده است و اشعاری که دوستان جوان ما در قم توفیق آفرینش آن ها را پیدا می کنند غالبا در شمار سروده های فاخر هستند. نکته دارای اهمیت دیگر آن است که این سروده ها برگرفته از منابع اصیل اسلامی هستند و از کتبی که پُر از تحریف و گزافه گویی هستند، استفاده نشده است. آن ها اکثرا از منابع دسته اول بهره می گیرند که این موجب شده تا در بیشتر فراخوان ها و مسابقات کشوری مقام های اول و دوم را کسب کنند و ما هم به نوبه خود از طریق دبیرخانه دایمی شعر آیینی کشورکه در قم دایر است، سعی می کنیم تا خدمات لازم را به این افراد ارائه کنیم.
چند اثر ناتمام و در دست نگارش
مجاهدی آثاری را نیز در دست نگارش دارد که می توان آن ها را نتیجه سال ها تجربه و تلاش در این عرصه دانست. وی در یکی از این آثار به جمع آوری اشعار اخلاقی از سده چهارم تا به امروز پرداخته است. خودش در این باره می گوید: هدف این است که افراد اشعاری را که رویکردی اجتماعی، اخلاقی و عرفانی دارند، در دسترس داشته باشند و بیشتر با آن ها مانوس شوند. تاثیر چنین اشعاری انکارناپذیر است.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
به امید دیدارِ «یسنا» (شهروند)پرونده‌ای که باز است (اعتماد)افزایش ۳۵ درصدی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی (خراسان) اخبار ویژه (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
کارخانه های جنگل خوار! طراوت باران پاییزی در آستانه اربعین یادداشت ها و تصاویری با محوریت پیاده روی زائران روایت آیت ا... حسینی خراسانی در باره زیارت‌نامه اربعین معرفی 4 کتاب داستانی برای آن ها که اربعین امسال جا ماندند «محمدعلی مجاهدی» از شعر آیینی می گوید مروری بر نکات درس آموز «مغزهای کوچک زنگ زده» 5 هنر ضد تحریمی  اقیانوس عشق فروش 280 هزار بشکه نفت در نخستین عرضه بورسی خبرهای جدید درباره افزایش حقوق کارمندان و کارگران نفس سیستان دوباره گرفت مورد عجیب مجلس دهم؛ رای قاطع پس از انتقاد قاطع ! واکنش های گسترده به نامه آیت ا... یزدی به آیت ا... شبیری زنجانی واگذاری تیم پدیده قطعی شد