تا کی منتظر اتحادیه اروپا باشیم؟

از روزهای اول بعد از بیرون رفتن آمریکا از برجام در اردیبهشت97، تاکید بر حفظ اتحادیه اروپا می‌کردم چون تنها روزنه ما به سمت جهان آزاد است. اتحادیه اروپاست که می‌تواند اقتصاد ما را از این نخوت رها کند و دیگران توانایی احیای اقتصاد بیمار ما را ندارند. ولی در همان زمان هم نوشتم که اتحادیه اروپا خیلی قادر نیست خارج از حوزه اراده آمریکا دست به اقدامی بزند که آمریکا را دچار وحشت کند و آمریکا فکر کند جبهه اروپا را از دست داده است. آمریکا با برگزاری کنفرانس صلح و ثبات در لهستان می‌خواهد به صورت جدی‌تر مسأله ایران را به یک پدیده بین‌المللی تبدیل کند و اگرچه در اروپای شرقی است ولی تلاش می‌کند تا آنجا که می‌شود کشورهای اروپایی را هم به این کنفرانس دعوت کند تا بتواند در تصمیماتش در ارتباط با ایران به یکسان سازی دست یابد. حالا تا چه اندازه در این کار موفق خواهد شد ولی هدف این است که موضوع ایران را به یک پدیده بین‌المللی تبدیل کند. بنابراین اتحادیه اروپا بر سر یک دوراهی بسیار آزاردهنده‌ای قرار گرفته است. یک راه اینکه می‌خواهد برجام را حفظ کند. وزیر امورخارجه فرانسه دو ماه پیش گفته بود که اگر اتحادیه اروپا از برجام بیرون بیاید، ایران می‌تواند آزادانه به غنی سازی بپردازد و در این‌صورت دیگر هیچ کنترلی بر ایران ندارند. این یکی ازادعاها و نگرانی‌های اتحادیه اروپاست. راه دیگر این است که ایران را رها کند و به طور مستقیم و مستقل به سمت سیاست‌های اعمال شده آمریکا برود که از این جهت هم ممکن است چیز مهمی گیر اتحادیه اروپا نیاید ولی به هر حال برای ما مشکل به‌وجود خواهد آورد. حال وضعیت ما چگونه خواهد بود؟ اگرچه مقامات رسمی اعلام کردند اگر از برجام بیرون بیاییم در کوتاه‌ترین مدت می‌توانیم به غنی سازی 20درصدی برسیم ولی هنوز به نظرم بیرون رفتن از برجام اشتباه است و بهانه‌ای به دست غرب و سازمان ملل خواهیم داد که موضوع غنی سازی ما باز به پرونده‌ای در شورای امنیت تبدیل شود که این هم در شرایط فعلی کار دقیقی نیست. مسأله دیگر اتفاقاتی که در فرانسه، هلند و بلژیک اتفاق افتاد و طی آن فردی که مشکوک به بمبگذاری دفتر ریاست جمهوری بود، کشته شد یا حواشی مربوط به سازمان منافقین، همه بسترهایی است که توسط اسرائیل ساخته می‌شود تا فضا را علیه ما تنگ‌تر کند. مجموعه این شرایط نشان می‌دهد اروپایی‌ها دارند از تعهدات برجامی‌شان به طور بسیار نرم و زیرکانه‌ای خارج می‌شوند. اگرچه معاون وزارت خارجه آلمان اعلام کرده که دنبال مکانی برای سر و سامان دادن به سازوکارهای بانکی با ایران است، ولی به نظر نمی‌رسد که این سخن پشتوانه محکم و دقیقی داشته باشد. درواقع فشاری که آمریکایی‌ها روی اتحادیه اروپا آورده‌اند از یک طرف و با وضعیتی که الان دو کشور عمده اروپایی؛ انگلیس سر برگزیت با این مشکل مواجه است که دارد بازار اتحادیه اروپا را از دست می‌دهد و فرانسه هم به شکل دیگری. شاید تنها سرمایه گذاری‌های آمریکا بتواند آنها را از این فشار اقتصادی آزاد کند. اما هدف آمریکا چیست؟ به هیچ وجه اعتقاد به حمله نظامی آمریکا ندارم که کار اشتباهی خواهد بود و در اینصورت منطقه با مشکل مواجه خواهد شد. از طرفی حوزه گسترده‌ای که در خاورمیانه تحت سلطه آمریکاست و پایگاه‌های مکرر و متعددی که دارد، می‌تواند یک جنگ بسیار وسیع را در منطقه ایجاد کند که قطعا ایران هم از توان‌های نظامی قوی برخوردار است. از طرفی اسرائیل و شیخ‌نشین‌های خلیج فارس در دسترس ما قرار دارند که همگی دارای پایگاه‌های نظامی آمریکایی هستند. به نظر می‌رسد اسرائیلی‌ها بیشتر دنبال بهانه‌گیری برای حمله کردن به ایران هستند ولی آنها هم بدون اجازه آمریکا دست به چنین اقدامی نمی‌زنند. پس تنها راهی که برای آمریکا باقی می‌ماند، افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران است.
* استاد دانشگاه