آخرین فرصت اروپا

آرمان - محمدحسین لطف‌الهی: همزمان با سالگرد خروج ایالات متحده از برجام بود که ایران از استراتژی جدید خود مبنی بر کاهش گام به گام تعهدات برجامی رونمایی کرد. پیش از آن جمهوری اسلامی با اتخاذ رویکرد «صبر استراتژیک» تلاش داشت به جهان نشان دهد که ایران به توافق‌های بین‌المللی پایبند است و این آمریکایی‌ها هستند که با خروج غیرقانونی از برجام و نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، امتیازات جدیدی را از ایران طلب می‌کنند. بر اساس راهبرد جدید ایران مقرر شد در مرحله اول ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین ایران افزایش یابد و ذخایر اورانیوم به بیش از سقف تعیین شده در برجام یعنی 300 کیلوگرم برسد. به گفته بهروز کمالوندی قرار بود این اتفاق تا 6 تیر رخ دهد که بر اساس گفته‌های منابع آگاه این اتفاق نیفتاد. روز گذشته اما محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران تأیید کرد که ذخایر اورانیوم ایران از سقف 300 کیلوگرم عبور کرده است. ظریف گفت: ما همان زمان هم بعد از جلسه اعلام کردیم که اقدامات اروپایی‌ها کافی نبوده بنابراین جمهوری اسلامی ایران همانطور که قبلا برنامه‌اش را اعلام کرده این برنامه را اجرا خواهد کرد. وی با بیان اینکه برنامه مرحله اول، هم در مورد ذخایر اورانیوم غنی شده و هم در مورد ذخایر آب سنگین اجرا شده، تصریح کرد: مرحله بعد هم در مورد سقف 67/3 درصد است که آن را هم اجرا خواهیم کرد. وزیر خارجه اضافه کرد: در نامه رئیس‌جمهور هم صراحتا بیان شده که اگر آنها اقدامات لازم را برای اجرای تعهداتشان انجام دهند، اقدامات ما قابل بازگشت است اما اگر اقدامات لازم را انجام ندهند ما بر اساس ماده ۳۶ برجام این حق را از سال گذشته داشتیم که اقدامات خود را انجام دهیم. در ماده ۳۶ حق ایران به صورت کامل مشخص و واضح آمده است. این ماده ضمانت اجرای برجام است. لذا اگر اروپایی‌ها ادعا می‌کنند که برای برجام ارزش قائلند باید برای ضمانت‌های اجرایی برجام که در داخل آن دیده شده است هم ارزش قائل باشند. بر همین اساس اقدامات ما دقیقا در جهت حفاظت از برجام از طریق اجرای ضمانت‌نامه‌های آن است. پس از این سخنان ظریف، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز عبور ذخایر اورانیم غنی‌سازی شده ایران از مرز 300 کیلوگرم را تایید کرد. به گزارش رویترز، سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد: یوکیو آمانو، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اطلاع شورای حکام رسانده است «آژانس در یکم ژوئیه، عبور ذخایر اورانیم غنی‌سازی شده ایران از محدودیت‌های توافق هسته‌ای را تأیید می‌کند».
اینستکس پایین‌تر از مطالبه ایران است
در همین راستا سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه نیز با تأکید بر این که اینستکس در شرایط فعلی نسبتی با مطالبات ایران ندارد گفت که رایزنی‌ها ادامه دارد و پیام ما به طرف‌های اروپایی منتقل شده است. او بیان کرد که حدود ۱۰ روز فرصت هست و امیدواریم در این مدت بتوانند گام مهم و عملی‌تری نسبت به اجرایی کردن اینستکس بردارند. پس از سفر سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه به وین و دیدار او با نمایندگان دیگر طرف‌های برجام، اروپا مدعی شد که اولین تراکنش اینستکس در حال انجام است، اما اظهارات عراقچی نشان داد که خواسته ایران چیزی فراتر از اینستکس است. ایران خواهان آن است که سازوکاری برای فروش نفت در قالب اینستکس فراهم شود، تا ارز مورد نیاز برای مبادله در اینستکس فراهم آید و جمهوری اسلامی بتواند نیازهای اساسی خود را از این طریق تأمین کند. گفتنی است در روزهای اخیر روسیه نیز پیشنهادی مبنی بر فروش نفت ایران از طریق این کشور را مطرح کرده که احتمالا به زودی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. با توجه به این که اصلی‌ترین راه ارز آوری در کشور فروش نفت و محصولات پتروشیمی است، عدم توانایی در فروش نفت به منزله تحریم کامل خواهد بود و اینستکس به تنهایی تفاوت چندانی در این مسأله ایجاد نخواهد کرد.
گام‌های بعدی ایران چه خواهد بود؟


اروپا اگر خواهان آن است که ایران از سطح غنی‌سازی 67/3 درصد عبور نکند باید گام اساسی در جهت تأمین منافع اقتصادی جمهوری اسلامی از قبل برجام بردارد. از سوی دیگر بروکسل باید بداند که پس از گذشت چند گام دیگر از کاهش تعهدات، ایران به صورت کامل از برجام خارج خواهد شد و پس از آن تنها گام باقی مانده خروج از NPT خواهد بود؛ چرا که با وجود تحریم‌ها عملاً دلیلی برای ادامه تعهد ایران به توافق‌های بین‌المللی وجود نخواهد داشت. بنابراین شرایط اگر اروپا تمام توان و ظرفیت خود را برای اقناع ایران به منظور توقف کاهش تعهدات به کار نبندد در آینده باید با معضلات بزرگتری دست و پنجه نرم کند. هراس اروپا از این موضوع مشخص است، به طوری که در روزهای گذشته مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، اظهار کرده بود که اگر ایران از برجام خارج شود، واکنش اولیه اروپا بازگشت تحریم‌ها نخواهد بود.