اینستکس سنگ محکی برای اروپا

مساله‌ای که می‌بایستی مد نظر قرار گیرد آن است که خواست ایران از طرف اروپایی در چارچوب آنچه که خواستار آن است در برابر فشارهای ایالات متحده آمریکا در چارچوب خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای (برجام) توسط دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده و بازگشت تحریم‌های آمریکا بر علیه ایران بعد از این خروج شکل و محتوا می‌پذیرد. به بیان دیگر می‌توان گفت آنچه که درباره اینستکس دارای اهمیت بوده این است که آیا طرف‌های اروپایی توانایی آن را دارند که در برابر فشارهای ایالات متحده برای برآورده‌سازی خواست‌های ایران آن هم حتی در قالب برجام وارد عمل شوند. به نظر می‌رسد اینکه آیا اروپا می‌تواند خواسته‌های ایران را پاسخ گوید یا نه، سوال درستی نخواهد بود. پرسش اصلی آن است که آیا اروپا می‌تواند با برآورده ساختن خواسته‌های ایران حتی در چارچوب برجام در برابر تحریم‌ها و مجازات‌های احتمالی ایالات متحده مقاومت کند یا خیر. آنچه که در عمل در پاسخ به این پرسش دیده شده آن است که خیر طرف‌های اروپایی اکنون نیز که اینستکس را راه‌اندازی می‌کنند، اینستکس را در چارچوب تحریم‌های ایالات متحده و نه در چارچوب توافق هسته‌ای و امضای تعهدات خودشان در برجام می‌توانند اجرایی نمایند. چرا که اگر طرف‌های اروپایی بخواهند تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران را در قالب اینستکس نادیده بگیرند با مجازات‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده مواجه می‌شوند. با وجود آنکه اروپای متحد یک قدرت بزرگ بین‌المللی محسوب می‌شود و در شکل بخشیدن به آینده نظم نوین جهانی در عین آنکه متحد ایالات متحده آمریکاست رقیب واشنگتن نیز محسوب می‌گردد. اما در عمل اتحادیه اروپا بر آن نیست که در این بافت تاریخی به رودررویی با ایالات متحده آن هم به‌واسطه نزدیکی به ایران روی آورد. لذا طرف اروپایی سعی می‌کند به گونه‌ای عمل کند که هم ایران را در دایره ارتباطات خود از دست ندهد و هم اینکه اینستکس را به شکلی اجرا نکند که تحریم‌ها و مجازات‌های ایالات متحده آمریکا متوجه اتحادیه اروپا و یا عضوی از اعضای این اتحادیه شود. از این رو به نظر می‌رسد آنچه که اکنون درباره اینستکس در رابطه با ایران مطرح است نوعی رودربایستی در ارتباط با برجام است. از یک سو توافق هسته‌ای میراث اتحادیه اروپا محسوب می‌شود که هماهنگ کننده اصلی آن مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دوره‌های گوناگون از خاویر سولانا گرفته تا فدریکا موگرینی می‌باشد. بدین ترتیب می‌توان گفت آنچه که به نوعی شاهد آن هستیم بالطبع فدریکا موگرینی و اتحادیه اروپا خواهان آن هستند تا این میراث (توافق هسته‌ای) حفظ شود. از طرف دیگر به هر تقدیر ایران و ژنوم، ژئو استراتژیک و کد ژئوپلیتیک ایران آنقدر اهمیت دارد که اروپا حاضر شود تا مرزهای رویارویی با ایالات متحده آمریکا در ارتباط با ایران و ماجرای اینستکس وارد شود. پیش‌بینی می‌شود طرف‌های اروپایی در نهایت اینستکس را در قالب تحریم‌های برجامی یعنی پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای مورد توجه قرار داده ولی تا حدود زیادی مخالف دیدگاه‌های تهران و آن چیزی که تهران خواهان است می‌باشد.
* کارشناس روابط بین‌الملل