اقدامات اروپا مثبت است اما کفایت نمی‌کند

هنوز حدود 5 روز دیگر از مهلت دو ماهه ایران به طرف‌های برجام باقی مانده است. در این مدت هایکو ماس وزیر خارجه آلمان به ایران آمد تا ایران را متقاعد کند که تهران از برجام خارج نشود. تهران هم به طرف آلمانی به تلخی یادآور شد که این طرف اروپایی بوده که به تعهداتش عمل نکرده است چون ایران به اندازه کافی طی این مدت صبور بوده است. ایران در این مدت از طرف اروپایی خواست به عنوان عضو باقی‌مانده در برجام به تعهداتش عمل کند که ایران بتواند از مزایای برجام برخوردار شود. اما مزایای برجام چه بوده، اینکه ایران بتواند به راحتی و سهولت بازرگانی و تبادلات اقتصادی‌اش را به درجه انجام برساند و نفتش را به فروش برساند. اروپایی‌ها نفت ایران را خریداری کنند و روابط و تبادلات اقتصادی عادی باشد. اما اگر ایالات متحده آمریکا از برجام خارج شده به صرف آنکه آنها قدرت اقتصادی و نظامی دارند دیگران نباید مرعوبش باشند. اگر طرف‌های اروپایی مرعوب آمریکایی‌ها هستند ایران مرعوب نیست. اگر ایالات متحده به تعهداتش عمل نکند بر اساس آنچه که شورای عالی امنیت ملی ایران تصویب کرده است تهران گام‌به‌گام از تعهدات برجامی خود می‌کاهد. این پاسخ تهران مورد خشنودی وزیر خارجه آلمان نبود. بنابراین به تلخی ایران را ترک کرد. همزمان با آن پیامی بود که به نخست وزیر ژاپن داده شد که به وی هم گفته شد فشارهای آمریکا بر ایران بی‌تاثیر است. لذا نه ایران پذیرای پیام ترامپ است و نه پاسخی به او خواهد داد. در این فاصله اروپایی‌ها متوجه شدند که ایران تا حدودی جدی‌تر شده است. لذا به تلاش‌های خودشان اضافه کردند و آنچه را که در چند ماه گذشته در وعده اقداماتی که در قالب اینستکس داده بودند را اجرایی کردند. طی روزهای گذشته طرف اروپایی چند مورد در قالب برجام اقداماتی صورت داده و تبادلات مالی و تجاری صورت گرفته است. طی روزهای گذشته اجلاس اعضای برجام در سطح معاونین با ریاست سیدعباس عراقچی و هلگا اشمید انجام شد تا در قالب آن کشورهای باقی مانده در برجام در سطح معاونین و مدیران کل در آن اجلاس شرکت کردند و پیام‌های ایران را دریافت کردند. پاسخی که معاون وزیر خارجه کشورمان به خبرنگاران بعد از این اجلاس داد این بود که سایر طرف‌های برجام اقداماتی را در دست انجام دارند و توضیحاتی دادند که مجموعه این اقدامات مثبت است اما کفایت نمی‌کند. ایران انتظارش از طرف اروپایی این است که جدای از فشارهای آمریکا اول نفت را از ایران خریداری کند. دوم اینکه اجازه دهد در قالب اینستکس ایران از درآمدهای نفتی‌اش بتواند سایر کالاهای مورد نیازش را نه فقط غذا و دارو خریداری کند، سوم اینکه اروپایی‌ها هم سطح اعتبارات مربوط به تبادلات داخل اینستکس را افزایش داده و فقط به حد و حدود درآمدهای ایران بسنده نشود. این اقدامات اگر انجام شود می‌توانیم بگوییم ایران در قالب اینستکس به بخشی از خواسته‌هایش رسیده است. در نتیجه اقداماتی را که ایران وعده داده بود متوقف کند آن را به حالت اولیه بازگرداند و در دو ماه دوم نیز که ایران وعده داده بود اقداماتی دیگری انجام دهد اقدامی انجام ندهد قابل تعامل خواهد بود. حدود 55 روز از فرجه دو ماهه ایران گذشته است. تهران اعلام داشت که در این دو ماه چه مجموعه اقداماتی انجام داده است. به عبارت دیگر ایران آن حد تولیدی که از غنی‌سازی باید انجام شود آن حد را اعلام کرده است، که تهران تا این میزان فعالیت را انجام داده است. اگر طرف اروپایی طی روزهای باقی مانده بر اساس گزارش عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان اگر مقامات ایران تصمیم خودشان را اعلام کنند بر اساس آن می‌شود به این تصمیم رسید. اما به نظر می‌رسد آنچه که تاکنون از سوی طرف اروپایی انجام شده در جهت مثبت سیر می‌کند. در نتیجه ایران می‌تواند در صورت ادامه این روند اقدامات مربوط به دو ماهه دوم را متوقف کرده و اقدامی صورت ندهد و فعالیت‌هایی که در طی این دو ماه صورت گرفته است را به حالت اولیه بازگرداند. به نظر می‌رسد روند کنونی چنین مسیری را می‌پیماید.
* سفیر اسبق ایران در بریتانیا