گام چهارم تلنگری برای حفظ برجام

سعید محمدی ‪-‬ پس از گام‌های سه گانه جمهوری اسلامی ایران حول برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای، روز 14 آبان، رئیس جمهوری کشورمان دستور برداشتن گام چهارم ایران را مطابق با حقوق مصرح ایران در بندهای 26 و 36 برجام، صادر کرده و سازمان انرژی اتمی را مجاب کرد تا تزریق گاز به سانتریفیوژهای سایت فردو را آغاز کند. تعلیق تعهدات برجامی ایران در گام‌های چهارگانه با استناد به بندهای 26 و 36 پس از یک سال صبر استراتژیک، پاسخی متوازن به نقض عهد آمریکا و بی‌عملی شرکای اروپایی برجام، به حساب می‌آید که در راستای منافع و مصالح ملی ایران صورت می‌گیرد. ایران هرگز آغازگر این روند نبوده و آنچه ایران را مجاب به برداشتن این گام‌ها مجبور ساخته است، نقض تعهدات و بی‌عملی شرکای دیگر برجام بوده است. ایران بارها اعلام کرده است که به تنهایی نمی‌تواند بار برجام را بر دوش کشد و تصمیماتش تابعی از عملکرد شرکای دیگر برجام است. بر این اساس به هر میزانی که شرکای دیگر به برجام پایبند باشند، ایران نیز پایبند خواهد بود و اگر روزی آنها تصمیم به رعایت تعهداتشان گرفتند، ایران نیز گام‌های برداشته شده را تعلیق خواهد کرد. البته دولت ایران تاکید دارد که در اجرای گام چهارم علیرغم برخورداری از امکانات و دانش فنی جامع برای گسترش نامحدود فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز، تمایلی به انجام اقدامات شتاب‌زده ندارد، بلکه تصمیم دارد با حرکت هوشمندانه، طرف‌های دیگر را متوجه اشتباه خود سازد و حتی‌المقدور از ناکارآمدی برجام جلوگیری کند. برجامی که برای جهان و منطقه سودمند بوده و صلح و امنیت را با کمترین هزینه برای همه طرف‌ها تضمین کرده است. از قرار معلوم، شرکای اروپایی برجام به‌خاطر ترس و منافع، توان لازم را برای مقاومت در برابر پیمان‌شکنی‌های آمریکا ندارند و در نتیجه نمی‌خواهند یا نمی‌توانند با پرداخت هزینه‌های مربوطه، تعهدات قانونی مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل را عملیاتی کنند. این در حالی است که آنها انتظار دارند ایران به تنهایی صورت حساب هزینه‌های برجام را تامین و پرداخت کند. در واقع این امر، حرکتی به سوی سراب بوده و نتیجه‌ای غلط، ناشی از محاسبه غلط اروپایی است که به هیچ وجه رضایت عمومی، منافع و امنیت ملی ایران را تامین و تضمین نمی‌نماید. بر این اساس گام چهارم به روشنی تاکید دارد که تعهد در قبال تعهد، ضامن حفظ برجام است، بنابراین با توجه به قدرالسهم تمامی اعضای برجام، تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی شرکای اروپایی در سرنوشت و حفظ برجام بسیار با اهمیت و حیاتی است. برجام توافقی چندجانبه با تقسیم‌بندی مسئولیت برای همه شرکای ذینفع است، از این‌رو ادامه سهل‌انگاری و در نتیجه بی‌عملی شرکای برجام در قبال انجام مسئولیت‌هایشان، شکست این توافق جمعی را در پی خواهد داشت؛ توافقی که حاصل چندین سال مذاکره، گفت‌وگوی جمعی و اشتراک مساعی است؛ توافقی که از سوی شورای امنیت سازمان ملل برای تامین صلح و امنیت بین‌المللی و منافع جمعی، مورد تایید و تصویب قرار گرفته است. نباید اجرای مفاد چنین توافقی بیش از این گروگان نقض عهد و رفتار‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکا، باشد. جمهوری اسلامی ایران پایبندی کامل خود را به برجام ثابت کرده است و کاهش تعهداتش هم در قالب آن بوده است، بدون اینکه آن را نقض کند. ایران با مسئولیت‌پذیری در قبال انجام وظایف و تکالیف برجام، با برداشتن گام چهارم به‌عنوان یک «تلنگر» فرصت دیگری را برای حفظ این توافق بین‌المللی ایجاد کرد. با این فرصت برای همگان آشکار است که من‌بعد مسئولیت عدم تحقق مفاد برجام تنها و تنها در تاریخ به نام ناقضان عهد و پیمان و شرکای آنان ثبت و ضبط خواهد شد و از آن پس اعضای جامعه بین‌الملل به چنین شرکای بدعهدی اعتماد نخواهند کرد. امید آن که در فرصت کوتاه باقی مانده، شرکای برجام ضمن بررسی دقیق هزینه و فایده اقدامات گذشته خود، با بازگشت به برجام وظایف و تکالیف قانونی خود را به عنوان اعضای مسئولیت‌پذیر جامعه بین‌المللی به انجام رسانند. بدیهی است با اتخاذ چنین روشی و تاکید مقامات کشورمان، جمهوری اسلامی ایران نیز سریعا و بی‌کم و کاست به نقطه اولیه توافق بازخواهد گشت.