فرصت‌های بی‌بدیل برای بندرعباس و سنندج

حجت میرزائی
کارشناس اقتصاد شهری
پیوستن شهر بندرعباس به شبکه شهرهای خلاق سازمان جهانی یونسکو و پلاک‌کوبی و ثبت آن به‌عنوان شهر خلاق جهانی، فرصتی است تا ظرفیت‌ها و مزیت‌های زیست خلاقانه فرهنگی، اجتماعی و هنری در این شهرمورد بررسی و بازنگری قرار گیرد و در نتیجه این واکاوی رهیافت‌های توسعه این ظرفیت‌ها و بالفعل کردن آنها در دستور کار مدیران منطقه‌ای و کشوری قرار گیرد. شهرهای ایرانی در گذشته نمونه‌های مهم و ارزشمندی از خلاقیت و نوآوری را به‌ نمایش جهانی گذاشته و آن را به‌عنوان موتور محرک رشد اقتصادی و زمینه توسعه چندبعدی به‌کار گرفته‌اند. یزد؛ خلاقیت و نوآوری خود را در معماری، صنایع دستی و بافت تاریخی، شیراز؛ در به‌کارگیری مزیت‌های خدمات سلامت و بافت تاریخی ارزشمند اصفهان در میراث فرهنگی و هنری خود به‌کار گرفته‌اند.بدون استثنا یکایک شهرهای ایرانی دستی پر از مزیت‌های ارزشمند طبیعی، فرهنگی، هنری و ادبی دارند و ثروت بزرگ و گرانسنگی از جذابیت‌های منحصربه‌فرد و کم نظیر در اختیار دارند که صنایع دستی، آداب و رسوم، سبک زندگی، موسیقی، معماری و... بخشی از آن است.
از قضا خلاقیت و نوآوری زمینه به‌کارگیری فعال این مزیت‌های محلی در رقابت‌پذیری را فراهم می‌کند و زمینه‌ساز رشد فراگیر و فقرزدا و درون‌زا و توسعه پایدار را فراهم خواهد کرد.انتخاب دو شهر سنندج و بندرعباس به‌عنوان شهرهای خلاق جهانی با ویژگی‌های اقلیمی، جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و قومی متفاوت یکی در شمال غرب و یکی در جنوب ایران گواه آشکاری بر این فرصت مهم و ظرفیت بی‌بدیل برای شهرهای ایرانی است.


با وجود تفاوت در دو شاخص میزان برخورداری از زیرساخت‌ها و نیز ظرفیت‌های مالی اما هر دو نشان داده‌اند که می‌توان با خلاقیت و در اختیار گرفتن همان ویژگی‌های ارزشمند سنتی از جمله موسیقی و مناسک آیینی، هم تجلی و بروز جهانی داشت و هم در رقابت‌پذیری اقتصادی حضوری فعال یافت و هم  پیشرو‌تر از شهرهای قدرتمند ملی تحلیل‌های متعارف را کنار زد.
مسائل شهرهای امروز در جهان معاصر با چند ویژگی پیچیدگی، شبکه‌ای بودن و فزایندگی شناخته می‌شوند.خلاقیت و نوآوری دو بازوی قدرتمند شناسایی و تحلیل این مسائل و شناسایی راه‌حل‌های مؤثر و امکانپذیر مسائل هستند. نوآوری پیشران قدرتمند توسعه فراگیر و همه‌جانبه و عامل تعیین‌کننده افزایش رقابت‌پذیری و رشد اقتصادی است. اما شکل‌گیری نوآوری و ایفای نقش مؤثر آن نیازمند تقویت ظرفیت‌های نوآوری یا اکوسیستم فعال نوآوری در بستر شبکه‌های اجتماعی است.
از این روی هم شناسایی الگوهای مواجهه و اجرای نقش فعال مدیریت شهری در نظام نوآوری شهری و نیز کسب وکارهای نوین برآمده از آن یک ضرورت مهم به شمار می‌رود. بنابراین تدوین سند راهبردی شکل‌گیری و توانمندسازی اکوسیستم و نظام نوآوری شهری و حرکت به‌سوی اقتصاد دانش‌بنیان یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای شهرهای امروز است. به گواهی مطالعات معتبر انجام شده، مسائل مرتبط با زیرساخت‌های نوآوری اهمیت بیشتری از دو بعد دیگر داشته‌اند که در این میان دو عامل فقدان شرکت‌های بزرگ فناوری و نوآور و کمبود نهادهای تحقیق و توسعه در بین سه مسأله اول قرار گرفته‌اند.
هر چند که ضعف سیاستگذاری‌های مالی مشوق نوآوری شهری به‌عنوان یکی از مسائل سیاستگذاری نوآوری حایز اهمیت ویژه‌اند؛ اما مسائل مرتبط با زیرساخت‌های نوآوری شهری در کل نظام نوآوری شهری پررنگ‌تر از سایر ابعاد می‌باشند.نوآوری و خلاقیت گاهی مبتنی بر به‌کارگیری کامل فناوری‌ها برای کسب وکارهای جدید و خلق مزیت‌ها و گاهی مبتنی بر به‌کارگیری این فناوری‌ها برای بروز و آشکارسازی و تجاری‌سازی مزیت‌های موجود محلی و گاهی برای توسعه بازار است. بندرعباس به‌ عنوان شهری با پیشینه غنی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با خلاقیت و نوآوری در همه این عرصه‌ها شاخص شده است، اما تداوم و پایداری این مزیت‌ها نیازمند نگاه فناورانه در همه این حوزه هاست. با این نگاه رهیافت‌های زیست بهتر در افق آینده این شهر خلق می‌شود.