محمدرضا ستاری بیروت در خون

انفجار شامگاه سه‫شنبه در بیروت آنچنان مهیب و گسترده بود که همچنان پس از گذشت دو روز پیامدها و تبعات آن جزو تیتر اول مطبوعات و تحلیل‌های کارشناسی قرار دارد. این انفجار بزرگ که در سلسله وقایع چندین دهه لبنان بی‫سابقه بوده، تا عصر روز چهارشنبه صد کشته و در حدود چهار هزار زخمی در‫بر داشته است. همچنین تلاش‌ها برای جستجو و نجات افراد از زیر آوار بندرگاه بیروت ادامه دارد و گفته می‌شود که به احتمال فراوان میزان قربانیان این حادثه بسیار بیشتر از آمارهای اولیه باشد.
طبق اعلام مقامات لبنانی، انفجار روز سه شنبه بین 3 تا 5 میلیارد دلار خسارت برجا گذاشته است. از سوی دیگر گفته می‌شود که شدت خسارات وارده به حدی بوده که در حدود 250 هزار نفر از ساکنان بیروت بی‫خانمان شده و ذخیره انبار گندم این شهر کفاف یک ماه آینده را نیز نمی‌دهد.
در همین راستا و در حالی که همچنان گمانه‌زنی‌ها از علت و علل این انفجار مهیب در جریان است و تا روز گذشته هنوز مشخص نشده که آیا این مسئله ناشی از اتفاق بوده یا درپی یک اقدام تروریستی صورت گرفته است؛ تبعات این مسئله می‌تواند برای لبنان بحران‫زده امروز پیامدهای گسترده‌ای را به همراه داشته باشد. لبنان از پاییز سال گذشته و به موازات تشدید بحران اقتصادی در این کشور، همزمان با استعفای سعد الحریری به یک انسداد سیاسی بی‫سابقه دچار شد. روند معرفی نخست وزیر جدید و تشکیل کابینه پس از ماه‌ها کشمکش بین گروه‫ها و جریان‌های مختلف سیاسی لبنان، سرانجام با نخست وزیری حسان دیاب، کمی روی آرامش به خود گرفت. اما این مسئله چند ماه بعد بار دیگر به شکلی دیگر خود را نمایان ساخته و با استعفای ناصیف حتی وزیر خارجه لبنان وارد مرحله دیگری از بن بست سیاسی شد. به موازات این موضوع، انفجار در بندرگاه بیروت نیز در پیوند با این استعفای جنجال برانگیز روند تحولات را به گونه‌ای رقم زده که به احتمال فراوان طی روزها و هفته‌های آینده منجر به سلسله وقایع جدی و ساختاری در نظام سیاسی لبنان خواهد شد.
لازم به ذکر است که لبنان علاوه بر شکاف سیاسی، با بی سابقه ترین بحران اقتصادی خود پس از جنگ داخلی این کشور دست و پنجه نرم می‌کند. امری که شعله اعتراضات خیابانی در شهرهای مختلف این کشور روشن نگه داشته و تنها در طول 9 ماه گذشته منجر به کاهش 70 درصدی ارزش پول ملی شده است. این مسئله در پیوند خوردن به بحران ناشی از شیوع کرونا، نرخ بیکاری را به بیش از 35 درصد رسانده و طبق آمار سبب شده تا طبقه متوسط این کشور بیش از 60 درصد دارایی خود را از دست بدهند.


در این راستا، لبنان به عنوان بدهکارترین کشور دنیا معرفی شده و لزوم تغییرات اقتصادی به عنوان اصلی اساسی در برون رفت این کشور از بحران مطرح می‌شود. با این حال طبق گزارشی که چند ماه قبل اندیشکده کارنگی از وضعیت اقتصادی لبنان منتشر کرده نشان می‌دهد که با سقوط دولت سعد حریری نیاز به اصلاحات اساسی برای خاتمه دادن به وضعیت متزلزل اقتصادی در لبنان اجتناب ناپذیر است. با این حال یک لبنان ورشکسته با اجرای این اصلاحات فاصله زیادی خواهد داشت. زیرا بار کردن فشارهای مالی بر روی شانه‌های مردم یک فاجعه ملی را رقم می‌زند و به این دلیل است که هر دولتی ناچار خواهد بود برای افزایش درآمد و سروسامان دادن به وضعیت اقتصادی راه‌هایی جایگزین پیدا کند.
در چنین شرایطی دولت حسان دیاب که وارث منازعات سیاسی و نیز مشکلات اقتصادی شده است، اکنون با واگرایی ایجاد شده ناشی از استعفای وزیر خارجه و نیز موضوع انفجار روز سه شنبه بیروت، بیش از هر زمان دیگری درگیر بحران است و به گفته کارشناسان ممکن است اولین قربانی تبعات چنین ماجرای بزرگی، شخص وی و دولتش باشد؛ امری که بار دیگر لبنان را به دل بحران‌های انباشته شده گذشته پرتاب خواهد کرد.