روزنامه مردم سالاری
1399/06/02
7.5 تا 11 درصد سقوط تولید ناخالص داخلی در نتیجه کرونا
دکتر فرشاد مومنی هشدار داد: بحران رکود جهانی، خطر جنگ را به ویژه در منطقه خاورمیانه افزایش خواهد داد.به گزارش جماران، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی طی سخنانی در موسسه دین و اقتصاد با موضوع «پاندمی کرونا و مسئولیت اخلاقی در علم و مناسبات اجتماعی» گفت: در میان مسائل نظری و علمی برجسته شده در بحران کرونا وجوه اقتصادی مسئله در ساحت عمل بسیار قابل اعتناء‌تر هست و نیازمند بسیج اراده‌ها و به تعبیر داگلاس نورث یکپارچه کردن دانش‌های پراکنده و هویت جمعی بخشیدن به آن دانش‌ها است. آن چیزی که تمام سازمان‌های بین‌المللی بعد از این پاندمی گزارش کرده‌اند این است که جامعه‌ی بشری در معرض یکی از بی‌سابقه‌ترین رکودهای تاریخ خودش قرار گرفته است. گزارشی که مرکز پژوهش‌ها می‌دهد می‌گوید فقط در اقتصاد ایران و فقط از ناحیه‌ی کرونا پیش‌بینی میشود در سال 1399 بین 7.5 تا 11 درصد سقوط در تولید ناخالص داخلی داشته باشیم. به طور مثال اگر یک شوک منفی 11 درصدی به اقتصاد آمریکا هم وارد شود GDP ایران را با GDP آنها مقایسه کنید و ببینید آثار این رکود در اقتصاد آمریکا معادل چند برابر کل تولید ناخالص داخلی ایران خواهد شد.
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: مسئله‌ی بسیار مهم دیگر اینکه در ایران و بسیار از کشورهای در حال توسعه‌ی البته متأسفانه در ایران بسیار بدتر و نگران کننده‌تر یک درهمتنیدگی و تعامل و سینرژی بین روندهای رکود آفرین و تورم زا وجود دارد و این ماجراها را به بار خواهد آورد که باید در وزن آن به اندازه‌ی اهمیتی که دارد مورد توجه قرار بگیرد. ما به غیر از این مسئله با این واقعیت روبرو هستیم که به قاعده تجربه‌های تاریخی بشر به تعبیر تئوریکی که اقتصاددان‌های نهادگرا مطرح می‌کنند هر قدر گستره و عمق رکود بیشتر باشد بحران کمیابی در جهان شدت می‌گیرد. در دامن زدن به مناسبات مبتنی بر ستیز و حذف به جای همکاری بحران کمیابی از منظر اقتصاد سیاسی ملّی و بین‌المللی یکی از نیروهای محرکه‌ی بسیار تعیین کننده است. اینکه ما باید در قبال این مسئله چه پیشگیری‌هایی داشته باشیم بسیار قابل اعتناء است. از همه مهمتر اینکه بویژه در قرن بیستم شاهد بودیم زمانی که رکود در مقیاس جهانی از حدودی فراتر می‌رود با خطر جنگ در سطوح منطقه‌ای و جهانی روبرو هستیم و باز در این زمینه در تمام مطالعه‌هایی که تا امروز سازمان‌های بین‌المللی انجام دادند روی یک مسئله اتفاق نظر دارند و آن هم اینکه منطقه‌ی خاورمیانه از این نظر در زمره‌ی آسیب‌ترین مناطق جهان محسوب میشود. این بدین معنا است که باید مشارکت مردم در سرنوشت خودشان را خیلی جدّی‌تر بگیریم. یکدلی و همدلی بین مردم و حکومت خیلی حیاتی میشود و مسئله‌ی سیاست خارجی و هوشمندی‌ها و دانایی‌هایی که به اعتبار این شرایط مورد نیاز خواهد بود اهمیت بسیار بیشتری نسبت به گذشته پدیدار می‌کند.
این صاحب نظر اقتصاد ایران گفت: عنصر بسیار مهم دیگری که در این زمینه در ساحت عمل مطرح هست اینکه در تمام مطالعه‌هایی که ظرف نزدیک به هشت ماه اخیر درباره‌ی پاندمی کرونا شده یک اتفاق نظر حیرت انگیز مشاهده میشود در همه‌ی سازمان‌های بین المللی که به داشتن تفاوت دیدگاه‌های بنیادی مشهور هستند و همین گونه متفکران بزرگی که کاملاً با همدیگر تفاوت دیدگاه دارند؛ این نقطه اشتراک به چشم می خورد. همه متفق هستند که در اثر این پاندمی جامعه‌ی بشری با بی‌سابقه‌ترین ابعاد فقر و نابرابری روبرو خواهد شد و از این زاویه هم آسیب‌پذیری‌های بسیار شدیدی در زمینه‌ی ناآرامی‌های اجتماعی موضوعیت پیدا خواهد کرد. مسئله‌ی شفافیت در فرآیندهای تصمیم‌گیری و تخصیص منابع، مشارکت دادن مردم در سرنوشت خودشان و رویکرد اعتماد بخشی به روابط میان مردم و حکومت مسئله‌ای هست که حکومت‌ها، مردم و نهادهای مدنی باید بسیار فراتر از آنچه تاکنون درباره‌اش فکر می‌کردند در زمینه فکر کنند. شاید برای دوستان جالب باشد حتی در داده‌های کمّی سازمان بین المللی کار یا UNDP یا بانک جهانی و یا دیگران در این زمینه دادند که انعکاس گسترده‌ای پیدا کرده دیده می شود که رئیس فدراسیون جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال احمر جهانی یک تعبیر بسیار تکان دهنده‌ای به کار برده بود. تعبیر این بود که کرونا ویروس به مثابه یک بمب اجتماعی است برای کسانی که هیچ راهی برای درآمدزایی ندارند و هر لحظه ممکن است این بمب منفجر شود.
دکتر مومنی ادامه داد: این تعبیر به شکل‌های گوناگون در مورد تمام مطالعه‌هایی که تا امروز توسط سازمان‌های بین‌المللی انتشار پیدا کرده قابل ردگیری است. چه در مقام آسیب شناسی در ساحت عمل و چه در ساحت ارائه‌ی راه حل؛ مسأله این است که در این شرایط با مسائل پیچیده چگونه می‌توان برخورد کرد یکی از مسائلی که خیلی جدّی مورد توجه قرار گرفته آثار این پاندمی بر روی مسئله‌ی اشتغال است. درس‌ها و عبرت‌های بسیار قابل اعتنائی در این زمینه وجود دارد که باید امیدوار باشیم چشم‌هایی که باید ببینند و مغزهایی که باید بفهمند در ایران به این جنبه توجه داشته باشند. کمترین آسیب‌ها در زمینه‌ی اشتغال به رشته‌هایی وارد شد که به تولید صنعتی توسعه گرا مربوط می‌شد. بیشترین آسیب‌ها به مشاغل خدماتی
مربوط می‌شد.
وی افزود: شاید برای دوستان این نکته جالب باشد که باز در مطالعه‌هایی که مرکز پژوهش‌های مجلس اخیراً منتشر کرد بررسی‌ها نشان می دهد فقط از ناحیه‌ی کرونا پیش‌بینی میشود در سال 1399 در ایران بین دو میلیون و 870 هزار تا شش میلیون و 431 هزار شغل از دست برود. این نشان می‌دهد ما چوب‌های بزرگی که می‌خوریم بابت سهل انگاری‌هایی هست که در ساختار نهادی به رانت و ربا و دلالی و واردات بیشتر از تولید صنعتی مدرن بهاء داده شده و ما اینجا هم تاوان آن خسارت‌ها را می‌دهیم.
دکتر مومنی گفت: کسانی که درباره‌ی اشتغال بحث کردند به مطالعه‌ی بسیار ممتاز آمارتیاسن استناد می‌کنند که در سال 1997 انجام داد. در آنجا نشان داد برخلاف تصوّر رایج اشتغال چهارده کارکرد دارد که با سرنوشت کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت افراد و جامعه‌ها مربوط میشود از این چهارده کارکرد فقط سه کارکرد جنبه‌ی اقتصادی دارد. به عبارت دیگر وجود فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی امنیت ملّی اشتغال از وجه اقتصادی‌اش به مراتب تعیین کننده‌تر و سرنوشت سازتر است. بنابراین بازنگری بنیادی در سیاست‌ها یک رکن یا معیار اصلی نحوه‌ی مواجهه با مشاغل است. با کمال تأسف شاهد هستیم در برنامه‌هایی که در وزارت صنعت برای سال 99 ارائه شده و چه در برنامه‌هایی که در وزارت کار ارائه شده کمترین اعتناء و اهتمام به کیفیت اشتغال مشاهده میشود. این در حالی هست که در ماجرا کرونا معلوم شد کیفیت اشتغال چقدر نقش تعیین کننده‌ای در مهار ناپایداری‌ها و ناآرامی‌ها و آسیب پذیری‌های اقتصادی- اجتماعی دارد.
سایر اخبار این روزنامه
قدرتمندانه در برابر هر تهدیدی ایستادگی می‌کنیم
محرم و نقش اجتماعی علم
نزدیک شدن به ساخت واکسن ایرانی کرونا
دام برای تازه‌واردهای بورس با سجام تقلبی
۷ مجازات برای صادرکنندگانی که ارز را به کشور بازنگردانند
شکاف عمیق سیاسی در تل‌آویو
«نه بزرگ» به واشنگتن
درخواست از مردم برای پرهیز از سفر در تعطیلات پیش‌رو
معرفی هشت متهم پرونده ویلموتس به دادسرا
7.5 تا 11 درصد سقوط تولید ناخالص داخلی در نتیجه کرونا
نزدیک شدن به ساخت واکسن ایرانی کرونا
