کارخانه قند، تهدید تلخ چغازنبیل

عاطفه رشنويي، مدير پايگاه چغازنبيل و هفت‌تپه در اين رابطه به يکي از رسانه‌ها گفته است: از همين تاريخ عمليات احداث کارخانه متوقف شد و با پيگيري قضائي و طرح شکايت از «کارخانه قند فاني‌گستر»، تا چند وقت اخير ديگر خبري از ورود ماشين‌هاي سنگين و تسطيح حريم درجه يک و درجه دو اثر ثبت جهاني نبود. صدور قرار منع تعقيب مالک اين کارخانه از سوي دادستاني شهر شاوور، اين توقف را درهم شکست.» به گفته رشنويي، در اين حکم آمده است که «مالک تعرضي به عرصه بنا نداشته است، يعني مالک کلنگ به دست نگرفته و به جان خود ساختمان چغازنبيل نيفتاده است، اما طبق قوانين جاري کشور و طبق بخشنامه هيات وزيران (مصوب 19/7/1383) و يک تصويب‌نامه هيات‌وزيران (مصوب 4/12/1382) براي حفاظت از ميراث فرهنگي کشور، اولا کليه دستگاه‌هاي کشور موظف هستند قبل از اجراي طرح‌هاي عمراني، ضوابط حفاظتي آثار تاريخي و فرهنگي موجود و اجراي طرح را از سازمان (وزارت) ميراث فرهنگي کشور استعلام و بر اساس آن اقدام کنند. ثانيا تفاوت «عرصه» و «حريم» عموما در ابلاغيه‌هاي صادرشده به ساير دستگاه‌هاي دولتي مشخص و عيان است.» اين نخستين باري نيست که حريم درجه يک چغازنبيل به بهانه‌هاي مختلف تسطيح مي‌شود. بهمن سال 94 بود که مجتبي گهستوني، فعال ميراث‌فرهنگي استان خوزستان خبر از طرح 600 هکتاري جنگلکاري صنعتي يک شرکت در حريم درجه يک چغازنبيل و هفت‌تپه داد. اين طرح برخلاف طرح فعلي براي احداث کارخانه قند، مجوزهاي لازم را داشت، صدور مجوز جنگل‌کاري و تاسيسات جانبي در حريم محور جهاني شوش- هفت‌تپه- چغازنبيل به زعم گهستوني بدعت غلطي بود که مي‌توانست صدور مجوزها را براي ساير پروژه‌ها هموارتر کند. اين پيش‌بيني گهستوني حالا به واقعيت مي‌پيوندد.
خطر خروج از ميراث جهاني
يک دوستدار ميراث فرهنگي در استان خوزستان گفت: اگر شوش به شهرت جهاني رسيد تنها به خاطر جغرافياي طبيعي از جمله داشتن رودها، بيشه‌ها و ديگر داشته‌هاي محيط زيستي‌‌اش بود که تمدن‌هاي بزرگي در آن تشکيل شد وجود محوطه باستاني در شوش، شهر باستاني دورانتاش و معبد زيگورات عيلامي چغازنبيل و شهر بزرگ اسلامي مگرنات و ديگر محوطه‌هاي باستاني باعث شهرت شوش در عرصه جهاني شده است. شوش تنها به اين خاطر به شهرت رسيده نه بخاطر صنعت. قاسم آل‌کثير بيان کرد: متاسفانه با اقداماتي که نشان از مشکل در مديريت دارد باعث شده‌ايم عرصه‌ هاي جهاني ما مورد تعرض و در خطر خروج از فهرست جهاني شوند. امروزه برخي از بناهاي تاريخي توسط افراد يا ارگان‌‌هاي مختلف تخريب يا مورد تعرض قرار مي‌گيرند. همچنين حريم بناهاي ثبت شده در فهرست ميراث فرهنگي يونسکو به سادگي مورد تجاوز قرار مي‌گيرد به‌طوري که برخي از بناهاي ثبت شده کشورمان در فهرست ميراث فرهنگي جهاني در خطر خروج از اين فهرست قرار گرفته است. بررسي‌ها حکايت از آن دارد که ساخت يک کارخانه قند در مساحتي بالغ بر 320 هکتار در حريم درجه يک و 2 ميراث جهاني شهر باستاني دورانتاش و زيگوراتِ چغازنبيل از برخي دستگاه‌هاي متولي مجوز گرفته گرچه تاکنون هيچ پروانه‌اي از سوي وزارت ميراث فرهنگي و پايگاه جهاني زيگورات صادر نشده است.
گارد ويژه در حريم چغازنبيل


با اين حال، مدير پايگاه ميراث جهاني چغازنبيل و هفت‌تپه با ابراز بي‌اطلاعي از حضور فرد يا اشخاص پشت پرده واگذاري اراضي واقع در حريم درجه يک چغازنبيل براي ساخت کارخانه قند گفت: گاه پاي سودجويان اقتصادي که سال‌هاست با شعار اشتغالزايي و رفع موانع توليد و توليد ملي از شرايط موجود استفاده مي‌کنند، در ميان است. اواخر سال 97 بود که استعلامي مبني بر انجام ساخت‌وساز در اراضي ملي که در حريم درجه يک و 2 چغازنبيل قرار دارد به دست پايگاه ميراث جهاني چغازنبيل رسيد. رشنويي خاطرنشان کرد: اگر قبل از واگذاري اراضي حريم درجه يک و 2 چغازنبيل و حتي جانمايي کارخانه قند با ميراث فرهنگي در اين خصوص مشورت مي‌شد، قطعا حريم درجه يک و 2 چغازنبيل و هفت‌تپه براي آن‌ها مشخص و نقطه ديگري براي جانمايي اين کارخانه معرفي مي‌شد. مگر ما چند محوطه مانند شوش و چغازنبيل در ايران داريم که به ‌راحتي اراضي ملي را به اشخاص مي‌بخشيم؟ مدير پايگاه ميراث جهاني چغازنبيل و هفت‌تپه از شکل‌گيري گارد ويژه در حريم اين ميراث جهاني به منظور رصد انجام فعاليت‌هاي ساخت‌وساز احتمالي متوليان کارخانه قند خبر داد. در اين شرايط سرنوشت چغازنبيل حالا با احداث کارخانه‌اي گره خورده است که از يک سو نويد اشتغالزايي و توسعه را مي‌دهد و از سوي ديگر شرايط را براي تخريب اثري فراهم مي‌کند که بيش از 3 هزار سال زير خاک خفته و آسوده و از گزند زمان در امان بود. حالا که عمليات احداث کارخانه و تسطيح اراضي، به‌رغم عدم کسب مجوز آغاز شده است، عظيم‌ترين باقي‌مانده تمدن ايلامي‌ها در ايران به دست «آشورباني‌پال» ديگري به مرور تخريب و از ياد مي‌رود، خواب زيگورات ايلامي‌ها حالا بيش از هر روزي آشفته‌تر است.