تاسیس۲وزارتخانه و یک سازمان جدید

آرمان- یاسمین طالقانی: «دو وزارتخانه جدید و یک سازمان راه‌اندازی می‌شود»؛ این خبر را روز یکشنبه معاون پارلمانی رئیس‌جمهور اعلام کرد. حسینعلی امیری گفت: طی هفته جاری لایحه تفکیک سه وزارتخانه به مجلس ارائه می‌شود. وی افزود: در دولت مطرح شده است که وزارت راه و شهرسازی به وزارتخانه‌های «راه و ترابری» و «مسکن و شهرسازی» تبدیل شود. همچنین قرار شد وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت به وزارتخانه‌های «صنعت و معدن» و «بازرگانی» و وزارت ورزش و جوانان نیز به «وزارت ورزش» و «سازمان ملی جوانان» تبدیل شوند. معاون امور مجلس رئیس‌جمهور اظهارداشت: امیدواریم این لوایح با فوریت در مجلس مورد بررسی قرار گیرد و به تصویب برسد تا رئیس‌جمهور، کابینه دوازدهم را بر اساس این ساختار تشکیل دهد. معاون پارلمانی رئیس‌جمهور تاکید کرد: از مدت‌ها قبل کار مطالعات مربوط به تفکیک این وزارتخانه‌ها در بخش کارشناسی دولت انجام گرفته و به منظور چابک‌سازی دولت و امور این وزارتخانه‌ها و استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها و تسهیل در امور بازرگانی،‌ معادن، مسکن و جوانان اقدام به تهیه این لوایح شده است.
تاریخ ادغام‌ها
در دوران دفاع مقدس آمار وزارتخانه‌های‌جمهوری اسلامی ایران به 24 رسید که این تعداد در تاریخ ایران بی‌سابقه بود؛ نخست‌وزیر وزارتخانه‌هایی را با عنوان «برنامه و بودجه» و «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» تاسیس، و وزارت صنایع و معادن را به سه وزارتخانه «صنایع»، «صنایع سنگین» و «معادن و فلزات» تقسیم کرد. بعدتر در زمان ریاست‌جمهوری آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی، وزارتخانه‌های برنامه و بودجه، صنایع سنگین و سپاه پاسداران حذف شد و تعداد وزارتخانه‌ها به 21 کاهش یافت. در دولت اصلاحات نیز ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی اتفاق افتاد تا شمار وزارتخانه‌ها به 20 برسد، گرچه در سال آخر دولت اصلاحات، با تاسیس وزارتخانه‌ای به نام رفاه و تامین اجتماعی، شمار وزارتخانه‌ها به عدد 21 شد. در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، با تصویب قانون تشکیل وزارت ورزش و جوانان در مجلس شورای اسلامی و تکلیف قانون برنامه پنجم توسعه درباره کاهش تعداد وزارتخانه‌ها، یکی از پرتغییرترین دوران‌های تاریخ معاصر در تحول وزارتخانه‌ها رقم خورد. دولت دهم، با ادغام برخی از وزارتخانه‌ها مانند بازرگانی و صنایع و معادن، راه و مسکن و شهرسازی، نیرو و نفت، کار و امور اجتماعی و رفاه و تامین اجتماعی، در کنار تشکیل وزارت ورزش و جوانان، تعداد و عناوین وزارتخانه‌ها را تغییر داد.
تمایل به تفکیک


بحث تفکیک وزارتخانه‌های اذغام‌شده دولت دهم در دولت یازدهم مطرح بود و برخی تصور داشتند با توجه به مشکلات ناشی از ادغام وزارتخانه‌ها، جداسازی و بازگشت به وضعیت قبلی اولین برنامه دولت روحانی در سال 92 است، اما در نهایت شرایط برای این تفکیک مهیا نشد. انتقاد به ادغام‌ها هیچ‌گاه پایانی نداشت؛ به‌ویژه در وزارت صنعت، معدن و تجارت که هر بخشی مدعی بی‌توجهی به خود بود. تفکیک، ادغام و طراحی وزارتخانه‌های جدید در دهه اخیر افزایش داشته است، چنان‌که در خرداد سال 90 وزارت راه و ترابری با وزارت مسکن و شهرسازی ادغام شدند و وزارت راه و شهرسازی را تشکیل دادند. تیرماه سال 90 با هدف کوچکسازی دولت سه وزارت رفاه و تامین اجتماعی، کار و امور اجتماعی و تعاون ادغام، و وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی تشکیل شد. در همین زمان وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای طرح کوچک‌سازی دولت با ادغام دو وزارتخانه صنایع و معادن و بازرگانی تشکیل شد. این تصمیمات به‌طور طبیعی موافقان و مخالفاني داشت. مخالفان معتقدند تغییرات یکباره در چند وزارتخانه منجر به عدم ثبات دولت می‌شود و از سوی دیگر به هزینه‌های راه‌اندازی وزارتخانه‌های جدید اشاره می‌کنند. موافقان هم تاکید دارند که ادغام یا تفکیک وزارتخانه‌ها منجر به چابک‌سازی دولت و بهتر شدن خدمات‌رسانی می‌شود. در سال 89 که زمزمه ادغام وزارتخانه‌ها شنیده شد، منتقدان عنوان کردند وزارتخانه‌های کنونی، اغلب بر مبنای نیازهای واقعی کشور شکل گرفته‌اند و هر کدام از آنها به‌تنهایی عهده‌دار وظایف سنگینی هستند. برخی وزارتخانه‌ها نیز آن‌قدر بزرگ و دارای مسئولیت‌های وسیع هستند که حتی می‌توان آنها را به چند وزارتخانه کوچک‌تر تقسیم کرد؛ مانند وزارت راه و ترابری که در دل خود نهادهای متعددی از جمله هواپیمایی و بنادر و دریانوردی و... را جای داده و هر کدام از اینها نیز برای خود تشکیلات وسیعی دارند. بنابراین ادغام هر کدام از این وزارتخانه‌ها با دیگری، هر چند یک صندلی از اتاق جلسات کابینه کم می‌کند، اما در عمل باعث ایجاد تشکیلات پیچیده‌تر و گسترده‌تر اداری می‌شود و وظایف وزیر را سنگین‌تر و پاسخگویی او را سخت‌تر می‌کند. همچنین عنوان شد ادغام وزارتخانه‌ها با توجه به حوزه‌های کاری متفاوت آنها، نوعا اقدامی نامعقول است. رئیس خانه اقتصاد ایران در سال 94 با اشاره به مشکلات ناشی از ادغام دو وزارتخانه صنعت و بازرگانی گفت: با توجه به روند کاری این وزارتخانه از زمان ادغام تا کنون، بهتر است طرح جداسازی این دو وزارتخانه هرچه زودتر اجرایی شود و دولت نیز باید از این طرح مجلس حمایت کند و در اجرایی‌شدن سریع آن به مجلس کمک بکند. ابراهیم جمیلی اظهار داشت: پس از ادغام، صنعت ضربه خورده و تجارت هم از آن قانونمندی و هدف‌گذاری خارج شده است. از سوی دیگر تغییری در این وزارتخانه نیز ایجاد نشده و کارمندان‌، خودروها و ساختمان‌ها همان هستند و به نظر می‌رسد تنها کوچک‌سازی در واقع در اسم این دو وزارتخانه صورت گرفته است.