معمای ناوگان هوایی اطفا در سال جنگل سوزی

مصطفی عبدالهی- 270 مورد آتش ‎سوزی جنگل‎ها و مراتع کشور، فقط در 60 روز ابتدایی امسال! آتش ‎سوزی‌هایی که منجر به خسارت 4200 هکتار از  اراضی مرتعی و جنگلی شده است. تلخ‏تر آن‎که بدانیم، طبق اعلام فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‎ها، در سال گذشته هم این قبیل آتش‎ سوزی‎ها 30 درصد بیشتر از سال 98 بود و منجر به خسارت 48 هزار هکتار از جنگل‎ها و مراتع شد. اطفای حریق هوایی چه شد؟ در هفته‏ های اخیر که جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خوزستان، ایلام، کرمانشاه و بوشهر در شعله ‎های آتش می‎سوخت، بار دیگر ماجرای ضعف ناوگان اطفای حریق هوایی مطرح شد و انتقادها از آن بالا گرفت. تازه‎ترین انتقاد را سرهنگ «علی عباس‌نژاد» فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها مطرح کرد و گفت: «گاهی بالگردها دیر به محل حادثه می‌رسند، مثلا در آتش‌سوزی اخیر استان فارس، بالگرد از تهران به محل اعزام و این کار سبب شد فرصت طلایی اطفا از دست برود». حالا این سوال مطرح می‎شود که آیا اصلا در کشور ناوگان اطفای حریق هوایی داریم یا نه؟ و اگر داریم، چرا تاثیرش را در اطفای حریق جنگل‎ها نمی‎بینیم؟ پاسخ های رئیس سازمان مدیریت بحران به خراسان «اسماعیل نجار»،رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، در گفت‎وگو با خراسان به این سوالات پاسخ می‎دهد و می‎گوید: «طبق قانون، وزارت جهاد کشاورزی مسئول اطفای حریق جنگل‎ها و مراتع است که باید این کار را با هماهنگی نیروهای مسلح انجام دهد. به همین دلیل سازمان جنگل‎ها و مراتع که زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است، برای انجام این مسئولیت، هم یگان حفاظت دارد، هم نیروی انسانی و اعتبار. با این حال در سطح کلان نیز حمایت‎هایی در این خصوص انجام شده است». 16 پایگاه، بالگردها و 2 فروند هواپیما نجار می‏گوید: «برای استفاده از بالگردها در اطفای حریق، تفاهم‎نامه‎ای بین وزارت کشور (سازمان مدیریت بحران)، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت دفاع و سازمان برنامه و بودجه صورت گرفت که به ایجاد 16 پایگاه اطفای حریق و تجهیز دو فروند هواپیمای ایلوشن به آبپاش منجر شد». 50 میلیارد اعتبار و یک خط ارتباطی ویژه او ادامه می‎دهد: «از نظر اعتباری نیز در سال گذشته 50 میلیارد تومان در اختیار وزارت دفاع قرار گرفت که تجهیزات خود در حوزه اطفای حریق را تقویت کند. همچنین یک خط ارتباطی ویژه در نظر گرفتیم که مدیران‎کل منابع طبیعی و محیط زیست بتوانند در صورت وقوع آتش‎سوزی برای دریافت کمک، به سرعت با یگان‎های حفاظت و کاپیتان ناوگان اطفای حریق ارتباط برقرار کنند». مشکل کار کجاست؟ آن‎طور که نجار می‎گوید، زیرساخت‎های لازم برای اطفای حریق هوایی وجود دارد با این حال او دلایل مبهم‎بودن عملکرد این ناوگان را چنین برمی‌شمرد: «اول این‎که در اکثر مواردی که درخواست بالگرد می‎شود، اعزام بالگرد ضرورت ندارد و بیشتر ناشی از یک فشار روانی است که انتظار داریم بالگرد بیاید. نکته دوم این‎که کار بالگردها عمدتا رساندن نیروها به ارتفاعات است که انجام می‎شود و در برخی مناطق هم می‎شود از سبدهای ویژه برای انتقال آب و ریختن روی آتش استفاده کرد، اما لازمه‎اش این است که دسترسی به منابع آبی وجود داشته باشد تا بالگرد بتواند برای ماموریتش ارتفاعش را کم و سبد را پر از آب کند، مثلا در نقاط حاشیه دریاها. بنابراین طبیعتا در آتش‎سوزی‏هایی که نزدیک به منابع آبی نباشد، استفاده از بالگرد دچار مشکل می‎شود». رد ادعای تاثیر گرما در افزایش  آتش‎سوزی‎ ها اما رئیس سازمان مدیریت بحران به عوامل آتش‎سوزی‎های جنگل‎ها و مراتع هم اشاره و اظهار می‎کند: علت 90 درصد از حریق جنگل‎ها و مراتع، عامل انسانی است و این موضوع را هم که برخی مدعی‎اند گرمای هوا به تنهایی دلیل آتش‎سوزی‎هاست،تایید نمی‎کنیم چرا که اگر این طور بود، در جنوب کشور حتی یک درخت هم باقی نمی‎ماند». برخی ناهماهنگی ها  کار را سخت می‎کند جمع‎بندی و ارزیابی نهایی نجار درباره مشکل ناوگان اطفای حریق هوایی کشور این است که: «اگر همه 4 طرف توافقی که اشاره شد به وظایف خود عمل کنند و از بالگردها به درستی و در جای لازم استفاده کنیم، نباید مشکلی برای اطفای آتش‎سوزی‎ها داشته باشیم اما متاسفانه بعضا برخی ناهماهنگی‎ها، ممکن است کار را سخت کند».با این استدلال‎های رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، به نظر می‎رسد آن‎چه کم داریم، یک مدیریت کارآمد در ناوگان اطفای حریق هوایی کشور است که توان هماهنگی بین دستگاه‎های متولی را داشته باشد و اجازه ندهد جنگل‎ها و مراتع، روزهای طولانی در آتش بسوزد و بسوزد و بسوزد... .    
    سرنوشت نامعلوم   ۱۳۵ هواپیما ی اطفای حریق
از نجار درباره سرنوشت 135 هواپیمای وزارت جهاد کشاورزی هم می‎پرسم؛ همان هواپیماهایی که در دولت دهم در فهرست واگذاری‎های سازمان خصوصی‎سازی قرار گرفت و فروخته شد، در حالی که به اعتقاد کارشناسان قابلیت استفاده به عنوان آتش‎نشان را داشت. رئیس سازمان مدیریت بحران دراین‎باره می‎گوید: این هواپیماها به وزارت جهاد کشاورزی برگشت داده شده و ما معتقدیم می‎شود از آن‎ها در شرایط اضطراری استفاده کرد اما مسئولان وزارتخانه می‏گویند این هواپیماها به درد اطفای حریق نمی‏خورد!