برجام در وقت‌های اضافه

یوسف مولایی استاد دانشگاه تاکتیک‌هایی که ایران در قضیه برجام دارد به‌کار می‌گیرد، تاکتیک‌هایی نیستند که در این زمان و شرایط بتواند دستاورد زیادی داشته باشد چون زمان در پرونده برجام به جایی رسیده که نباید هیچ لحظه‌ای را از دست بدهیم. واقعیت این است که از لحن همه اعضای دائم شورای امنیت چنین برمی‌آید که به نوعی دیگر حوصله‌شان دارد سر می‌رود و همه مایل هستند که ایران قاطع، شفاف و دقیق وارد این مذاکرات جدی شود و نتیجه‌ای که کشورهای عضو برجام منتظرش هستند، به‌دست آید. اما در عین حال نمی‌توان گفت که به بن‌بست رسیده‌ایم برای اینکه بن‌بست یعنی یک خطر بزرگ که بالای سر ایران می‌چرخد و می‌تواند تا حد مداخله نظامی هم پیش برود. بنابراین بحث رسیدن به بن‌بست و اینکه زمان تمام شده، مطرح نیست ولی آرزویمان  از مقامات این است که دیگر بیش از این وقت تلف نکنند و این به تعویق انداختن‌ها را به‌عنوان تاکتیکی که می‌تواند برایشان امتیازی داشته باشد، درنظر نگیرند. الان هر تاخیری حتی هر لحظه‌اش هم به لحاظ زمانی، به ضرر ایران عمل می‌کند و تعویق انداختن‌ها، فایده مورد نظر مسئولان را برآورده نخواهد کرد. مخصوصا اینکه ایران دشمنانی دارد و منتظرند ما را در موقعیتی قرار دهند که تمام دنیا علیه ما اجماع کنند تا بتوانند اهداف خودشان را با هزینه کمتر اجرایی کنند. ملاقات آقای ‌باقری در بروکسل را مثبت می‌بینم و از طرفی تقاضای اکید مقامات روسیه از ایران مبنی بر اینکه به میز مذاکره برگردد و حضور فعال روسیه را مثبت ارزیابی می‌کنم و امیدوارم و تحلیلم این است که روس‌ها هرچه بیشتر فعال شوند در کنار اروپایی‌ها که فعال هستند و آمریکا هم که علاقه‌مند هست به میز مذاکره برگردد، کمک کند که ایران در تصمیم‌گیری‌هایش تعلل انجام ندهد. درواقع درخواست آمریکا و 1+4 این است که ایران از همان جا که مذاکرات را قطع کرده، شروع کند برای اینکه آنجا یک دستور کار روشنی روی میز هست و موارد مورد اختلاف بحث شده و طرفین به یک نتایجی رسیده‌اند و اگر بخواهد خارج از این مذاکره انجام بگیرد، شاید بسیار طولانی و خسته‌کننده شود و نتیجه مورد دلخواه طرفین را نداشته باشد و همین تعویق‌ها و تاخیرها که با مذاکرات جدید می‌تواند شروع شود، برای ایران هم منفعتی به آن صورت ندارد ولی دولت فعلی قطعا می‌خواهد که یک تغییراتی در آن پیش‌نویس یا توافقات اولیه که دولت روحانی به آن رسیده، ایجاد کند. امیدوارم تحقق این امر زیاد وقت‌گیر نباشد، برای اینکه زمان مناسب و متعارف برای انجام مذاکرات تقریبا سپری شده. ایران دقیقه 90 را رد کرده و در وقت‌های تلف شده به‌سر می‌برد و خیلی فرصتی برای گرفتن نتیجه ندارد. پرونده هسته‌ای بسیار حساس است و تصمیم‌گیری‌ها در یک مرکز یا سطحی فراتر از سطح دولت انجام می‌گیرد و وقتی آن سیاستگذاری انجام می‌گیرد، دیپلمات‌ها فقط باید به نحو احسن آن را انجام دهند. یعنی اراده دیپلمات‌ها در نتیجه و اتخاذ سیاست در پرونده هسته‌ای خیلی دخیل نیست یا تاثیر آنچنانی ندارد. مهارت‌های دیپلماتیک و مواضع آنها کمک می‌کند که موضوع با سرعت و دقت بیشتر و با هزینه کمتری انجام بگیرد ولی دیپلمات‌ها در اینکه موافق برجام یا مذاکره نباشند، خیلی از این جهت چون سیاست‌های کلان برعهده‌شان نیست اصلا تاثیر چندانی روی روند مذاکرات و حل و فصل اختلافات در پرونده هسته‌ای ندارد.