روزنامه ابتکار
1396/03/31
آخرین خبرها از پویش مردمی برای جلوگیری از سدسازی ترکیه در گفت‌وگو با اعضای پویش پیگیری شد
چند گام تا تشکل جهانی میان رودانزهرا داستانی
به جرات می‌توان گفت که «سد سازی» یکی از پیشرفت‌های مهم انسانی در طول عمر چند هزار ساله او است. اما همین انسان هیچ گاه به این نمی‌اندیشید که روزگاری سازه مدرنش زندگی و حیات زمین و حتی خودش را تحت تاثیر قرار دهد. طمع هر چه بیشتر ذخیره، بهره‌برداری و تولید برق از آب‌های روان زمین، سدها را به یکی از عوامل بحران ساز زیست محیطی تبدیل کرده است. ساخت سد آتاتورک و عملیات ساخت سد ایلی‌سو در ترکیه بر روی رودخانه‌های دجله و فرات عملاً آغاز شکل‌گیری ریزگردها در غرب ایران و تشدید بیابان‌زایی در عراق را سبب شده است. سدهایی که یکی ساخته و دیگری مراحل ساختن را طی می‌کند. این تصمیم ترکیه حالا مردم جهان به ویژه کشورهای منطقه و ایران را برآن داشته تا با جمع آوری امضا از طریق ثبت ایمیل شهروندان در پویش مردمی میان رودان صدای اعتراض‌ها را به گوش مجامع بین المللی برسانند. این پویش مردمی با گذشت نزدیک به یک هفته از آغازش توانسته نزدیک به صدهزار امضا جمع کند و ساز و کارهای اولیه برای تشکیل یک تشکل بین المللی برای مخالفت با سد سازی و انتقال آب را ایجاد کند.
ماجرای سدسازی ترکیه از کجا آغاز شد؟
اواخر سال‌های ١٩٧٠ دولت ترکیه با اعلام کمک به تولید انرژی ارزان و برای تشویق بازتوزیع درآمد و ثروت از راه افزایش زمین‌های قابل آبیاری، پروژه گاپ را راه اندازی کرد. با این وجود هزینه بسیار سنگین، تاخیر در انجام پروژه، تاثیرات منفی سدها بر محیط زیست و بسیاری سازه‌های آبیاری ناموفق، پروژه گاپ را در طول سال‌ها به مشکل بسیار بزرگی برای پیدا کردن راه حل‌های مناسب تبدیل کرد. اما سد ایلی‌سو سومین طرح هیدرولوژیکی بزرگ در پروژه گاپ، با قدرت تولید ١٢٠٠ مگاوات است که اگرچه ساخت آن به پایان نرسیده اما اگر این رویای ترکیه به حقیقت نزدیک شود، مخزن آن حدود ٣٠٠ کیلومتر مربع از دره دجله را زیر آب می‌برد. اگرچه کارهای این پروژه از سال ١٩۵۴ آغاز شد، اما تایید آن در اواخر سال‌های ١٩٩٠ انجام گرفته است. از آن پس چندین کنسرسیوم تشکیل شده از شرکت‌های اروپایی با این پروژه همراه شده‌اند، اما به دلیل تاثیرات مناقشه برانگیز اجتماعی، محیط زیستی و فرهنگی، این پروژه پشتیبانی لازم را برای سرمایه‌گذاری از آژانس‌های اعتبار صادرات -ECA -بدست نیاورد و از اینرو بسیاری از آنها پروژه را ترک کردند.
آغاز اعتراضات مدنی در قبال سدسازیهای ترکیه
از همان آغاز ساخت سد ایلی‌سو جامعه مدنی به تاثیرات بسیار جدی این سدسازی هشدار داده و اعتراضاتی را تدارک دید، پویش‌ها و تظاهراتی را در ترکیه و اروپا راه انداخت که نقشی کلیدی در بالا بردن آگاهی در میان مردم و بنیادهای مختلف برعهده داشت. در میان آنها، کمپین «اقدام برای زنده نگاه داشتن حسن کیف» -ITKHA- از سال ٢٠٠۶ آغاز شد و یک کمپ اعتراضی در اکتبر ٢٠١٠ را سازمان داد. حسن کیف شهری است با قدمت ١٢ هزار سال که به ناپدید شدن در زیر آب‌های دریاچه مصنوعی سد ایلی‌سو محکوم شده است.
آغاز دوباره کار سدسازی
با اینکه موافقتی نهایی بین بازیگران درگیر در این پروژه حاصل نشده، مقدمات جابجایی و اسکان مجدد بکار گرفته شده است. در سال ٢٠١٠ رئیس جمهور ترکیه تمایل خود را برای ادامه این طرح با همراهی بانک‌های ملی و خصوصی و حتی بدون کمک‌های مالی خارجی، ابراز کرد. کارها از سال ٢٠١١ از سر گرفته شد و پروژه هنوز با سرمایه کمپانی‌های ملی و اروپایی در دست ساخت است. پویش ITKHA و صنف معماران منظر ترکیه با رجوع به دادگاه اداری دیاربکر تلاش در متوقف کردن این پروژه داشتند. در ژانویه ٢٠١٣ دادگاه به تعطیل طرح رای داد، زیرا مسئولان قادر نبودند تا ارزیابی لازم را برای تاثیرات محیط زیستی طرح به اجرا بگذارند. دولت ترکیه به منظور دنبال کردن پروژه و نادیده گرفتن رای دادگاه، قانون را تغییر داد. در سپتامبر ٢٠١۴ اتریش، آلمان و سویس نیز از پشتیبانی از این پروژه عقب نشینی کردند. با این وجود ساخت و ساز ادامه دارد. اوایل سال ٢٠١۵ حزب کارگران کردستان PKK به تخریب ماشین آلات و یک خط لوله برای انجام کارهای ساختمانی دست زد. دولت ترکیه با افزایش نیروهای نظامی در این محدوده از ۶٠٠ به ١٠٠٠ سرباز، پاسخ داد. هر اندازه که مخالفت با پروژه از جانب مردم محلی شدت می‌گیرد، کمپانی‌ها ناچار هستند تا کارگران غیر-محلی را استخدام کنند. در ٢٠ اکتبر ٢٠١۵ روز جهانی حسن کیف علیه سد ایلی‌سو برپا شد و پویش جدیدی تلاش برای اعلام حسن کیف به همراه تالابهای میان رودان به عنوان میراث جهانی یونسکو راه افتاد. اما ساختمان سد در حال پایان یافتن است. جامعه مدنی و کنشگران بسیار نگران تهدید صلح از جانب آنچه این سد با خود به همراه می آورد، هستند. با بکارگرفتن سد هزاران روستایی کرد ناچار به مهاجرت به شهرها هستند در حالیکه خطر بزرگ کمبود آب برای آبیاری در دره های عراق دامن زده میشود.
آغاز پویش جهانی از ایران
نزدیک به 12 روز است که پویش مردمی میان رودان به همت و تلاش فعالان و دوست‌داران محیط زیست ایران به ویژه «اعضای کمپین حمایت از زاگرس مهربان» شکل گرفته تا بتواند همه کسانی را که دغدغه محیط‌زیست دارند با خود همراه کند. این پویش قصد دارد تا با جمع‌آوری حداقل به یک میلیون امضا جهان را نسبت به این سدسازی آگاه کند.
یوسف فرهادی بابادی، عضو کمپین مردمی «حمایت از زاگرس مهربان» که این پویش را راه اندازی کرده است، در گفت‌وگو با «ابتکار» خبرهای خوشی از پیشرفت و تحولات این پویش در سطح جهانی می‌دهد. او درباره این پویش می‌گوید: کمپین مردمی حمایت از زاگرس مهربان با هدف پرداختن به همه ابعاد پدیده ریزگردها در خوزستان با تعریف پویش نجات میانرودان، مقابله با علل خارجی پدیده ریزگردها را در دستور کار خود قرار داد. اما از آنجایی که خشک شدن تالابهای عراق معلول پروژه‌های سدسازیهای ترکیه است، کمپین تصمیم گرفت طی نامه‌ایی به دبیرکل سازمان ملل سدسازیهای دولت ترکیه بر روی رودخانه‌های تمدن ساز دجله و فرات را مورد اعتراض قرار دهد. فرهادی بابادی می‌گوید: نباید فراموش کنیم که عمده کانون‌های ریزگردی که خوزستان را تهدید می‌کند منشا داخلی دارد اما سدسازیهای دولت ترکیه نیز یکی علل خشک شدن تالابهای عراق است که به پدیده گرد و غباری می‌انجامد که با ورودش به ایران نفس هموطنان‌مان را تنگ می‌کند. او با اشاره به نتایج این پویش مردمی در ایران می‌گوید: اگر ترکیه را موظف به پرداخت حقآبه تالابهای عراق کنیم ایران نیز باید بپذیرد که علت ریزگردهای داخلی خوزستان، پروژه‌های انتقال آب و سدسازی بر روی رودخانه مظلوم کارون بوده است. فرهادی بابادی افزود: برای مقابله با تهدیدات سازه‌‌ایی و ابر غول‌های سدسازی در خاورمیانه نیازمند همگرایی بین المللی هستیم، به همین منظور کمپین مردمی حمایت از زاگرس مهربان رایزنی با تشکل‌های محیط زیستی مخالف سدسازی و انتقال آب در سراسر جهان را به منظور تشکیل اتحادیه‌ایی بین المللی در دستور کار خود قرار داده است. عضو کمپین مردمی حمایت از زاگرس مهربان می‌افزاید: تاکنون با فعالان و تشکل‌های محیط زیستی مخالف سدسازی و انتقال آب در عراق، ترکیه، انگلیس، هلند، آمریکا و ... برای حمایت از پویش میانرودان به توافق رسیده‌ایم.
جمع آوری امضا به نزدیک به 100 هزار رسیده است
او از جمع‌آوری نزدیک به 100 هزار امضا مردمی در این پویش خبر می‌دهد. او در پاسخ به این سوال که جمع‌آوری چه میزان امضا این پویش را به نقطه مطلوب می‌رساند، می‌گوید: هم‌اکنون نتیجه مطلوب حاصل شده است از این نظر که ما توانسته‌ایم سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو را در رابطه با ترکیه با خود همراه کنیم و شاهد موضع‌گیری‌های آنان در این رابطه باشیم.
فرهادی بابادی ادامه می‌دهد: ما باید به سمت یک بیداری جهانی در رابطه با سدسازیهای خاورمیانه حرکت کنیم. عضو پویش مردمی میان رودان در پاسخ به این سوال که آیا جمع‌آوری 100 هزار امضا در طول یک هفته مطلوب بوده یا خیر می‌گوید: یکی از تفاوت‌های پویش مردمی میان رودان با سایر کمپین‌های محیط‌زیستی در این است که به یک دغدغه ملموس اشاره نمی‌کند در حالی که کمپین نجات دریاچه ارومیه به یک مسئله ملموس اشاره دارد. بنابراین برای آنکه بتوانیم امضای بیشتری را جمع کنیم و افراد بیشتری را با خود همراه سازیم باید به مخاطبانمان آموزش بدهیم و آنها را آگاه کنیم که سدسازی‌هایی که در ترکیه اتفاق می‌افتد چه تاثیر در ایران و عراق دارد.
چند گام تا تشکیل یک تشکل جهانی
فرهادی بابادی از چند برنامه بین المللی پویش میان رودان خبر می‌دهد و می‌گوید: چشم اندازی که برای خود در نظر گرفته‌ایم ایجاد یک تشکل جهانی ساختارمند برای جلوگیری از سدسازی در حوزه میان رودان در خاورمیانه است. او از جمله اقدامات دیگر پویش مردمی میان رودان را فعال کردن حوزه آب گزارشگر سازمان ملل برای جلوگیری از سدسازی ترکیه بیان می‌کند و می‌گوید: این پویش توانسته با تشکل‌های محیط‌زیستی و وکلا ترکیه ارتباط برقرار کند. این عضو کمپین حمایت از زاگرس مهربان درباره نتایج این همکاری‌های منطقه‌ای می‌گوید: مطمئن باشید هر فعالیت هدف مندی منتج به نتیجه میشود. یکی از حداقل‌ترین نتایج این همکاری شکل‌گیری قوانین بین المللی در حوزه آب است. این پویش مردمی می‌تواند قوانین بین المللی‌ای ایجاد کند که کشورها خود را مالک رودخانه‌های مرزی ندانند. این عضو پویش مردمی میان رودان با بیان اینکه قوانین شفافی درباره تملک رودخانه‌های مرزی وجود ندارد، می‌گوید: همان طور که در نامه پویش به سازمان ملل اشاره شده، با استناد به قوانینی که وجود دارد برای ایجاد قوانین مشخص‌تری در زمینه آب‌ها تلاش می‌کنیم. فرهادی می‌گوید: به وجود آمدن یا نیامدن هر امری بستگی به توازن قوا دارد نه صرفا وجود یک قانون. رشد و افزایش آگاهی‌های محیط زیستی در جهان علیه سد سازی های خاورمیانه و جهت دهی به اعتراضات در قالب پویش می‌تواند توازن قدرت را به نفع فعالان محیط زیست تغییر دهد. او می‌افزاید: پویش مردمی میان رودان تلاش می‌کند تا توازن بین المللی را به سمتی هدایت کند که نه تنها ترکیه، بلکه کشورهای دیگر را وادار به تغییر نگاه به مالکیت آب کند.
سایر اخبار این روزنامه
سخنگوی دولت در نشست خبری:
دولت هیچ محدودیتی برای تقویت بنیه دفاعی کشور قائل نیست
«ابتکار» تداوم انشقاق و اختلافات درون گروهی اصولگرایان را بررسی کرد
بازگشت اصولگرایان به نقطه صفر
آقای مشکی پوش حاشیه‌سازی کرد
رضا صادقی در منطقه ممنوعه
سیدعلی محقق
شش موشک، یک مقصد و شش مقصود
آلودگی زیست محیطی واحد تولیدی قیر 52 نفر را در خاش راهی بیمارستان کرد
حل معمای بوی بد مرموز
«ابتکار» پشتوانه دیپلماتیک حمله موشکی سپاه به داعش را بررسی می کند
بده و بستان دیپلماسی و نیروی نظامی
آخرین خبرها از پویش مردمی برای جلوگیری از سدسازی ترکیه در گفت‌وگو با اعضای پویش پیگیری شد
مدیرکل دفتر مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی بهزیستی از آموزش نقاشی به کودکان مبتلا به اوتیسم می‌گوید
سخنگوی قوه قضاییه خبر داد
۱۵ سال حبس برای یکی از قضات کهریزک
رهبر انقلاب در دیدار حیدر العبادی:
عراق باید یکپارچه بماند
وزیر دفاع:
به تهدیدهای احتمالی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به شدیدترین وجه پاسخ می‌دهیم
سخنگوی قوه قضاییه خبر داد
۱۵ سال حبس برای یکی از قضات کهریزک
معاون اول رئیس‌جمهوری:
آموزش عالی باید متناسب با نیازهای جامعه توسعه یابد
روایت رئیس ستاد انتخابات از روز اخذ رای:
اصرار بعضی بر وجود تخلفات گسترده تعجب‌آور بود
