روزنامه ابتکار
1396/03/31
مدیرکل دفتر مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی بهزیستی از آموزش نقاشی به کودکان مبتلا به اوتیسم می‌گوید
رنگ اوتیسم بر بوم هنرمریم رودبارانی- تلاش برای رفع نیازهای معلولان و کمک به افزایش سطح توانمندی‌های این افراد با استفاده از روش‌های مختلف توانبخشی ضرورتی غیر‌قابل انکار در جامعه به شمار می‌رود؛ اما آموزش نقاشی به کودکان مبتلا به اوتیسم، کم‌توان ذهنی و دیگر توان‌جویانی که شاید در نگاه اول فارغ از نوع معلولیت توانمندی‌های آنها از سوی بسیاری از افراد جامعه نادیده گرفته میشود، اقدام در خور ستایشی است که حاصل آن در قالب نمایشگاهی در فرهنگسرای نیاوران با عنوان«آفتابی در میان سایه‌ای» تحسین مخاطبان را برانگیخت.
مدیرکل دفتر مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی بهزیستی، یکی از کمک‌های این نهاد را در قالب انتقال تجربیات حسین مفیدی طراح و مجری طرح «هما» به سایر استان‌ها می داند و معتقد است که بهزیستی بستری فراهم کرده تا این مدرس با شیوه ای خاص و ابداعی در قالب طرح «هما» توان‌جویان را در خلق این آثار یاری کند. در این زمینه با دکتر زهرا نوعپرست به گفت‌وگو نشستیم.
خانم نوعپرست اگر ممکن است در مورد حمایت امور توانبخشی بهزیستی از برگزاری نمایشگاه های نقاشی کودکان اوتیسم و به خصوص از برگزاری «آفتابی در میان سایه‌ای»برایمان بگویید؟
دفتر امور توانبخشی روزانه و توانپزشکی سازمان بهزیستی کشور طرح کلانی را باعنوان «طرح تقویت و توسعه برنامه‌های هنردرمانی در مراکز توانبخشی روزانه» در کشور طراحی و اجرایی کرده است. راه‌اندازی کارگاه‌های هنردرمانی در مراکز توانبخشی کشور و آموزش‌های تخصصی مربیان در سه حوزه هنرهای نمایشی، هنرهای تجسمی و موسیقی، بخشی از اجرای این طرح بزرگ و ارزشمند بوده است. در همین راستا از آقای مفیدی دعوت کردیم که به‌عنوان مدرس، یافته‌های آموزشی طرح «هما»را در حوزه هنرهای تجسمی برای مربیان هنر مراکز توانبخشی تدریس کنند و در برگزاری این نمایشگاه نیز سعی کردیم تا جایی که ممکن است از این رخداد حمایت کنیم. در این نمایشگاه که به همت «موسسه روان پژوهان مفید» برگزار شد، ۱۲۰ اثر نقاشی در معرض دید علاقمندان قرار گرفت و هدف از برگزاری این نمایشگاه و نمایشگاه هایی از این دست، جلب توجه جامعه به افرادی است که فارغ از نگاه محدود جامعه، توانمندی‌های متنوع و گاه پوشیدهای دارند که تنها با درک درست و آموزش های تخصصی امکان تحقق پیدا خواهند نمود و با خلق آثار هنری ارزشمند در زمینه نقاشی، توانایی‌های خود را در معرض دید عموم قرار می‌دهند
هنردرمانی را تا چه میزان مهم می دانید؟
نمایش آثار کودکان اوتیسم، علاوه بر ایجاد امید در خانوادهها می‌تواند بستر مناسبی را برای ایفای نقش اجتماعی موثر برای افراد کم توان ذهنی و نیز اختلال طیف اتیسم فراهم آورد و زمینه ساز حضور آنان در جامعه باشد.واقعیت اینست که هنردرمانی از اهمیت بالایی برخوردار است و در نهایت منجر به توانمندی معلولان می شود. باید به جای حس دلسوزی و محبت افراد به معلولان حس ارزش و احترام را جایگزین کنیم. هنردرمانی به فعالیت‌های خلاق روان درمانی با استفاده از مواد و روش های هنری ، دیداری و شنیداری اطلاق می شود و نقاشی‌درمانی شاخه‌ای از هنردرمانی است که به عنوان تحلیل روانکاوانه استفاده شده است و کاهش رفتارهای پرخاشگرانه یکی از نتایج آن است.با توجه به تاثیر هنر در آموزش معلولان امروز هنر درمانی از سیاستهای مهم سازمان بهزیستی کشور به شمار می رود.
اشاره کردید به سیاست مهم سازمان بهزیستی در مورد هنردرمانی. اگر ممکن است در این مورد بیشتر توضیح دهید.
تمام مراکز توانبخشی ذهنی بهزیستی از سال گذشته ملزم به راه اندازی یک اتاق مرتبط با هنردرمانی و ارائه نقاشی درمانی در آن شده اند که در این راستا بخشی از وسایل استاندارد مربوط به هنردرمانی برای این اتاق ها تهیه شده است. «نقاشی درمانی متشکل از مداخلات مبتنی بر شواهد و فرایندی است که در آن درمانگر با استفاده از نقاشی و همه جنبه های فیزیکی، عاطفی، روانی، اجتماعی، معنوی و زیبایی شناسی آن به بهبود وضعیت جسمانی و روحی و روانی فرد مخاطب کمک می کند.»«نقاشی درمانی» در سال های گذشته برای معلولان اجرا شد و با هدف توسعه هنر درمانی در مراکز توانبخشی روزانه و شبانه سراسرکشور، در نظر گرفته شده است.
آمار دقیقی از تعداد کودکان اوتیسم تحت پوشش بهزیستی موجود است؟
ببینید، نمی‌توان آمار دقیقی از تعداد کودکان اوتیسم تحت پوشش بهزیستی ارائه داد زیرا این آمار دائما در حال تغییر است.اوتیسم که شایع ترین اختلال از گروه «اختلالات نافذ رشد» است تقریبا در یک درصد موالید مشاهده میشود و درصد تولد این کودکان در حال بیشتر شدن است.با یک جلسه کوتاه ارزیابی نمی‌توان به تنهایی به نتیجه وجود اختلال اوتیسم در کودکان رسید بلکه تجربیات والدین و اطلاعات آنها همچنین مربیان کودک و اعضاء خانواده می‌توانند اطلاعات با ارزشی را به ارزیاب بدهند تا ارزشیابی و نتیجه دقیق‌تری را بدست آورد.در مراکز مداخله در اختلال طیف اتیسم خدمات متنوعی ارائه میشود و با توجه به هزینه‌بر بودن این خدمات تلاش خواهیم کرد از طریق خرید خدمت بخشی از این هزینه‌ها را جبران کنیم چرا که اغلب خدمات توانبخشی زیر پوشش بیمه‌ای نیستند. بیش از 400 مرکز توانبخشی در سال گذشته برای ارائه خدمات نقاشی درمانی، آموزش دیدند و موسیقی درمانی را برای مراکز توانبخشی استان ها هم در نظر گرفتیم.هنردرمانی در مراکز توانبخشی بهزیستی به معلولان بطور رایگان ارائه میشود اما بدیهی است که بخشی از خانواده های دارای فرزند معلول، کودکان خود را به مراکز توانبخشی نمی آورند و احتمالا از بخش های هنری دیگری (بخش خصوصی) استفاده می‌کنند.
هنر چگونه می تواند به توانمندی معلولان منجر شود؟
هنردرمانی از جنبه روانی بر افراد دارای اختلالات رشد اعصاب تاثیر می‌گذارد. به‌طور مثال نقاشی در افراد دارای اختلال اوتیسم باعث افزایش اعتماد به نفس آنها میشود. خود پنداره این افراد پس از آغاز فعالیت هنری‌شان تغییر می‌کند. به این معنا که احساس بهتری نسبت به‌خود پیدا می‌کنند. اثری که این هنرمندان خلق کرده‌اند حس توانمندی به آنها منتقل می‌کند. بازخورد اطرافیان هم در دریافت حس توانمندی این افراد موثر است. از آنجا که این افراد توانایی دیگری برای ابراز وجود ندارند، دچار مشکلات رفتاری می‌شوند، اما بازخورد خوب می‌تواند لجبازی، پرخاشگری و هر رفتاری را که برای جلب توجه منفی اطرافیان، تکرار میشود کاهش دهد. در این صورت خانواده فرد دچار اختلال اوتیسم هم احساس بهتری نسبت به فرزند یا عضو دیگر خانواده خود پیدا می‌کنند.در حوزه توانبخشی سازمان بهزیستی توانایی کودکان اوتیسم را در حوزه هنری برررسی کردیم و در تئاتر و هنرهای تجسمی در قالب اجرای عموم و نمایشگاه توانمندی این کودکان را در معرض دید عموم قرار داده ایم.به نظرم برگزاری نمایشگاه هایی از این دست برای انسان هایی که فکر می کنندکسی که معلولیت ذهنی یا اوتیسم دارد(به خصوص اوتیسم های شدید که قادر نیستند خیلی از کارها را انجام بدهند)فردی ناتوان است؛بسیار شگفت انگیز خواهد بود و خواهند دید که نقاشی های ارائه شده بسیار هنرمندانه است و به شیوه ای حرفه ای قیمت گذاری شده اند و قابلیت فروش دارند. واقعیت اینست که شدت اوتیسم را با آموزش می شود کاهش داد زیرا اوتیسم یک اختلال مزمن است که همیشه با فرد است و با توانبخشی می شود این اختلال را کنترل کرد و شرایط بهتری برای مددجو و خانواده ایجاد کرد.
برای برگزاری نمایشگاه نقاشی کودکان اوتیسم نظیر «آفتابی در میان سایه ای» نقش توانبخشی بهزیستی تا چه میزان است؟
ببینید!ما برای برگزاری نمایشگاه هایی از این دست بسترسازی می کنیم و شرایطی را فراهم می کنیم که آموزش هایی از این دست در کشور فراگیر شود و این تجربه آموزش نقاشی به کودکان اوتیسم قابل انتقال به سایر انجمن ها و مراکز کل کشور شود. استفاده از ابزار هنر در زمینه های ابعاد شخصیت انسان که می تواند از بعد اجتماعی و شناختی حتی در زبان،گفتار و حرکت بررسی شود بسیار وسیع است و باید بچه های اوتیسمی را باور کنیم از فعالیت های مهم سازمان بهزیستی می توان به بحث آموزش و نقش هنر اشاره کرد. برای کودکانی که دچار معلولیت ذهنی یا اختلا لات طیف اوتیسم هستند از نقاشی کمک گرفته می شود که بتوانند توانمندی خود را در بحث توانبخشی اجتماعی نشان دهند و این هنرست که می تواند در ارتباطات موثر و توسعه توانبخشی اثرگذار باشد. چراکه هنر تاثیرگذارترین عرصه برای نشان دادن توانایی‌های معلولان است ضمن آنکه در این هنر بسیاری از نیازها و انتظارمعلولان از مردم و مسئولان نیز بیان می شود. هنر در ارتقای توانایی های جسمی و ذهنی، توانمندسازی، مشارکت اجتماعی، افزایش عزت و اعتماد به نفس معلولان تاثیر دارد و مهارت آنها را در کنترل استرس و خشم افزایش می دهد.هنر می تواند زندگی معلولین را متحول و به آن ها امید دهد و حتی به عنوان یک شغل برای آن ها در نظر گرفته شود.
چگونه آموزش هنری مثل نقاشی به کودکان اوتیسمی می تواند برای توانمندی آنها موثر و به نوعی در کشفیات درونی آنها کمک کننده باشد؟
اشتغال به هنر نقاشی در بعد شناختی، توجه و تمرکز فرد دارای اختلال اوتیسم را افزایش می‌دهد. حرکات ظریف انگشتان دست و همینطور هماهنگی چشم و دست از نتایج شرکت در نقاشی است. این حرکات در نقاشی، مدام تمرین می‌شوند و اد‌راک بصری فرد را هم تغییر می‌دهند. بعد از حضور در این کلاس‌ها درک شکل و زمینه، شناخت مفاهیم و سایر مهارت‌های بصری مثل حافظه، تشخیص رنگ و ابعاد، اندازه و شکل در این افراد تغییر می‌کند. آنها کم کم متوجه می‌شوند که رنگ چه مفهومی دارد. و برای همین نقاشی است که در کشفیات درونی اثر گذار است. نقاشی هنرمندان دارای اختلال اوتیسم، معمولا بازآفرینی آثار هنرمندان دیگر است، اما اگر این افراد، با خلاقیت خود نقاشی بکشند می‌توان با ارزیابی نقاشی‌های‌شان، پی به مشغولیت ذهنی و مشکلات آنها برد. توجه آنها به جزئیات، موضوع دیگری است که با بررسی نقاشی خلاقانه یک فرد دارای اختلال اوتیسم امکان‌پذیر میشود. این مساله می‌تواند به‌عنوان ابزار تشخیصی عمل کند و به درمان مطلوب‌تر و اعتماد به نفس او بینجامد.
پس به نوعی معتقدید که همه این راه ها برای اینست که اعتماد به نفس را در معلولان ذهنی نظیر اختلالات طیف اوتیسم افزایش بدهیم و ثابت کنیم که معلولیت محدودیت نیست؟
بله، از آنجایی که اعتماد به نفس تاثیر زیادی در استقلال فردی شخص دارد یکی از راهکارهای افزایش اعتماد به نفس هنردرمانی است و به وسیله هنر درمانی می توانیم به افراد کم توان ذهنی اعتماد به نفس بخشید. هنر درمانی یک علم است و کاربردهایی از جمله پیشگیری و بهبود حرکتی و گفتاری را در پی دارد.افزایش گروههای نمایشی معلولان بیانگر این است که معلولیت به هیچ وجه محدودیت نیست و درخشش معلولان در عرصه هنر تئاتر ثابت کرد که این افراد از لحاظ توانمندی چیزی کم از افراد سالم ندارند.معلولان در همه عرصه ها با حضور خود توانمندیشان را ثابت کرده اند.معلولان ناتوان نیستند بلکه انسانهای توانمندی هستند و آنچه که باید انجام داد تغییر طرز تفکر معلولان و توانمند کردن آنهاست.خانواده نقش ارزنده ای در توان بخشی معلولان جامعه دارند خانواده ناتوان جسمی با ایجاد انگیزه در افراد می توانند این اقشار را در شکوفایی استعدادهایشان هدایت کنند. ما بارها توانایی کودکان اوتیسمی را در حوزه هنر دیده ایم در تئاتر در هنرهای تجسمی و دیدن نمایشگاه هایی از این دست برای انسان هایی که فکر می کنند کسی که معلولیت ذهنی یا اوتیسم دارد فردی ناتوان است به شدت توصیه می شود وما کودکان اوتیسمی را ا آموزش می توانیم کنترل کنیم.اوتیسم یک اختلال مزمن است که همیشه با فرد است و با توانبخشی می شود آن را کنترل کرد و شرایط بهتری را برای مددجویان و خانواده ایجاد کرد
آیا درمان قطعی برای این معلولیت داریم؟
هیچ درمانی به تنهایی برای فرد دارای اختلال اوتیسم، کافی نیست. گفتار درمانی، کاردرمانی، ویزیت توسط روانپزشک، جلسات مشاوره در حضور روانشناس، کار با مربی آموزشی و هنر درمانی فعالیت‌هایی است که برای اصلاح مشکلات رفتاری این افراد پیش‌بینی شده و همه آنها در کنار هم به رفع مسائل مربوط به این اختلال کمک می‌کند.بهتر است والدین از تمام کودکان دارای این اختلال انتظار مشابه نداشته باشند و آنها را با سایر هم گروه‌های‌شان مقایسه نکنند. اگر کودکی با وجود این اختلال موفق به تحصیل در مدرسه عادی شده، دلیل بر آن نیست که کودکان دیگر هم با وجود همین اختلال بتوانند آن مسیر تحصیلی را در مدارس عادی طی کنند. شاید تمام افراد دارای اختلال اوتیسم، از توانایی تحصیلی برخوردار نباشند، اما بتوانند در فعالیت‌های دیگر پیشرفت کنند. اگر چنین انتظاری در مورد همه این کودکان وجود داشته باشد، با پیگیری نابجای والدین، هم منابع خانواده نابود میشود و هم فشار مضاعف بر فرزند خانواده وارد می‌آید.
سایر اخبار این روزنامه
سخنگوی دولت در نشست خبری:
دولت هیچ محدودیتی برای تقویت بنیه دفاعی کشور قائل نیست
«ابتکار» تداوم انشقاق و اختلافات درون گروهی اصولگرایان را بررسی کرد
بازگشت اصولگرایان به نقطه صفر
آقای مشکی پوش حاشیه‌سازی کرد
رضا صادقی در منطقه ممنوعه
سیدعلی محقق
شش موشک، یک مقصد و شش مقصود
آلودگی زیست محیطی واحد تولیدی قیر 52 نفر را در خاش راهی بیمارستان کرد
حل معمای بوی بد مرموز
«ابتکار» پشتوانه دیپلماتیک حمله موشکی سپاه به داعش را بررسی می کند
بده و بستان دیپلماسی و نیروی نظامی
آخرین خبرها از پویش مردمی برای جلوگیری از سدسازی ترکیه در گفت‌وگو با اعضای پویش پیگیری شد
مدیرکل دفتر مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی بهزیستی از آموزش نقاشی به کودکان مبتلا به اوتیسم می‌گوید
سخنگوی قوه قضاییه خبر داد
۱۵ سال حبس برای یکی از قضات کهریزک
رهبر انقلاب در دیدار حیدر العبادی:
عراق باید یکپارچه بماند
وزیر دفاع:
به تهدیدهای احتمالی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به شدیدترین وجه پاسخ می‌دهیم
سخنگوی قوه قضاییه خبر داد
۱۵ سال حبس برای یکی از قضات کهریزک
معاون اول رئیس‌جمهوری:
آموزش عالی باید متناسب با نیازهای جامعه توسعه یابد
روایت رئیس ستاد انتخابات از روز اخذ رای:
اصرار بعضی بر وجود تخلفات گسترده تعجب‌آور بود
