روزنامه جوان
1400/09/25
هدف سند تحول از رتبه‌بندی ارتقای کیفیت آموزش است
روز گذشته لایحه رتبه بندی معلمان با ۱۹۶ رأی موافق به تصویب رسید. این لایحه در روز‌های اخیر به موضوعی چالش‌زا تبدیل شده‌بود و اعتراضات معلمان را در پی داشت. با تصویب این لایحه ۲۵۰ هزار میلیارد ریال در بودجه ۱۴۰۱ برای رتبه‌بندی معلمان در نظر گرفته شده‌بود که با توجه به اعمال رتبه‌بندی در نیمه دوم سال ۱۴۰۰، این لایحه متناسب با شرایط جدید از سی و یکم شهریور اعمال خواهد شد. بر این اساس به مجموع حقوق، مزایا و فوق‌العاده‌های مستمر معلمان با رتبه آموزشیار معلم ۱۰ درصد، مربی معلم ۱۵ درصد، استادیار معلم ۱۲ درصد، دانشیار معلم ۱۰ درصد و استاد معلم ۵ درصد علاوه بر افزایش رتبه‌های قبلی، افزوده میشود، اما همه ماجرای لایحه رتبه‌بندی افزایش حقوق و دریافتی معلمان و جبران بخشی از ناعدالتی موجود در پرداختی به آنان نیست. این طرح که از دل سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بیرون آمده ارتقای کیفی نظام آموزشی و در نهایت دستیابی به یک ساختار آموزشی تراز انقلاب اسلامی را هم در خود دارد. برای پاسخ به سؤالات و ابهامات پیرامون این لایحه به سراغ دکتر مسعود سعادتی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و عضو شورای مرکزی کانون تربیت اسلامی رفته و با وی به گفتگو نشسته‌ایم. آقای سعادتی طرح رتبه‌بندی معلمان چیست، از چه زمانی پیگیری شد و چه اهدافی دارد؟رتبه‌بندی معلمان یا دسته‌بندی معلمان بر مبنای صلاحیت‌های حرفه‌ای خودشان سال‌هاست توسط کارشناسان تعلیم و تربیت مطرح میشود، زیرا مشابه این طرح را در کشور‌های دیگر هم داریم، اما واژه اختصاصی طرح رتبه‌بندی معلمان در سند تحول بنیادین آمده و از آنجا به عنوان یک مطالبه و مفهوم مربوط به حوزه تعلیم و تربیت در محافل تخصصی و عمومی آموزش و پرورش درباره آن گفتگو میشود. بر اساس آنچه در سند تحول بنیادین آمده‌است رتبه‌بندی کیفی‌سازی آموزش و تشخیص و بهبود صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان است. بر اساس مطالبه سند تحول بنیادین رتبه‌بندی ابزاری است که ما کمک کنیم صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان رشد یابد و در نتیجه نظام آموزشی از نتایج و ثمرات این طرح از نظر کیفی بهره‌مند شود. البته قطعاً مباحث مالی هم بخشی از موضوع رتبه‌بندی است و دسته‌بندی معلمان بر اساس صلاحیت حرفه‌ای آن‌ها همراه با مشوق‌هایی است که منجر به بهبود دریافتی‌های معلمان خواهد شد. از نگاه شما نقاط قوت و ضعف این طرح چیست؟
از نظر من برخی جزئیات طرح قابل‌حل است و کلیات و اهداف طرح مهم است. اینکه متولیان طرح از آموزش و پرورش گرفته تا مجلس و کمیسیون آموزش و بدنه تعلیم و تربیت کشور باید از طرح رتبه‌بندی به تلقی واحد و درک مشترک و درست و واقعی برسند. طرح رتبه‌بندی فقط ابزاری برای افزایش دریافتی معلمان نیست و بحث‌های مرتبط با ارتقای کیفیت آموزش هم بخش مهمی از این طرح است که باید در نظر گرفته شود. قطعاً در طرح رتبه‌بندی باید تغییراتی در دریافتی بخش عمده‌ای از معلمان اتفاق بیفتد، اما انسجام جدی نظام آموزشی از مباحث اصلی این طرح است و اینکه نظام آموزشی نیرو‌های توانمند و نیرو‌های نیاز به پشتیبانی را تشخیص دهد و نوعی سازماندهی نیروی انسانی انجام دهد. نظام آموزشی ما یک وظیفه بسیار سنگینی دارد و در همه دنیا نظام آموزشی، آینده کشور است. آینده ما فراتر از بینش و نگرش معلمان جامعه ما نخواهد بود. رتبه‌بندی باید به بهبود این بینش و نگرش کمک کند و افق‌های پیش روی کشور باید در مدرسه ساخته شود و رتبه‌بندی باید به دنبال این باشد. اشاره داشتید که هدف اصلی طرح رتبه‌بندی ارتقای کیفی نظام تعلیم و تربیت است. این مهم چگونه محقق خواهد شد؟
درباره ارتقای تعلیم و تربیت بستگی به تلقی ما از طرح رتبه‌بندی دارد. کارشناسان به ویژه کارشناسانی که در بدنه کارشناسی این طرح هستند، نگاه تخصصی از باب ارتقای تعلیم و تربیت در طرح دارند. مطالبه معلمان درباره نظام پرداخت حقوق مطالبه‌ای بحق است. چنانچه خود رئیس‌جمهور هم تأکید داشته‌اند پرداخت حقوق و مزایا به دستگاه‌ها و مجموعه‌های زیر نظر دولت باید از چارچوب عادلانه و منطقی باشد و نباید تفاوت فاحشی داشته باشد، اما گره خوردن این ماجرا به رتبه‌بندی به دلیل آن است که بیشتر در این طرح بحث‌های مالی مطرح‌شده و معلمان به این طرح به عنوان ابزاری برای جبران بخشی از این ناعدالتی نگاه می‌کنند، اما هدف سند تحول آموزش و پرورش از رتبه‌بندی ارتقای کیفیت آموزش و پرورش است. ما در یک رقابت جهانی هستیم و رتبه‌بندی اهداف عالیه تعلیم و تربیتی دارد. اگر چه ما هم معتقدیم باید عدالت در پرداختی‌ها رعایت شود، اما با اجرای رتبه‌بندی باید یک برون‌داد و تحولی در حوزه آموزش کشور اتفاق بیفتد، در غیر این صورت این همه انرژی و زحمت به هدر می‌رود و در این میان هم معلم و هم آموزش و پرورش متضرر میشود. مسئله عدالت آموزشی هم یکی از چالش‌های نظام آموزش و پرورش در کشور است، آیا رتبه‌بندی این موضوع را هم در دل خود جای داده‌است؟
عدالت آموزشی ابعاد مختلفی دارد به نظر من در این طرح فعلاً بحثی روی عدالت آموزشی نیست. شاید در آینده در اجرا به این موضوع هم بپردازد و شاید هم لازم باشد عدالت آموزشی را در بستری دیگری جست‌وجو کرد. بحث کیفیت بخشی آموزش برای مدارس دولتی و توزیع امکانات آموزشی برای مناطق کم برخوردار از مسیر سیاست‌های کلان آموزش و پرورش جست‌وجو کرد. طرح رتبه‌بندی معلمان بنا دارد تا معلمان را بر اساس شاخص‌هایی در رتبه‌های مختلف دسته‌بندی کند و بر اساس این رتبه‌بندی معلمان دریافتی‌های متفاوتی داشته باشند. ارزشیابی‌های طرح رتبه بندی بر چه اساسی انجام می‌گیرد؟
این یکی از محل‌های چالش‌برانگیز این طرح است که ما می‌خواهیم معلم را بر چه اساسی رتبه‌بندی کنیم. چون هدف کمرنگ شده این بخش هم تحت‌تأثیر قرار گرفته‌است. اگر ما هدف این طرح را ارتقای کیفیت آموزش در نظر بگیریم در این صورت باید سیستم ارزشیابی که برای معلمان در نظر گرفته ایم هم هدف ارتقای کیفیت آموزش را دنبال کند. اگر صرفاً کار‌های پژوهشی محض را ملاک قرار دهیم به نظرم چندان تفاوتی به حال آموزش و پرورش نخواهد کرد. دلیل مخالفت شما با در نظر گرفتن شاخص‌های پژوهشی در رتبه‌بندی معلمان چیست؟
اکنون ۸۰ هزار عضو هیئت علمی داریم که مقاله می‌نویسند و با اضافه شدن حدود ۶۰۰ هزار معلم به این ۸۰ هزار نفر اتفاق خاصی در نظام آموزشی نخواهد افتاد و ممکن است حوزه پژوهش هم دچار تزلزل شود و اعتبارش زیر سؤال برود. یکی از خطا‌هایی که ممکن است در این طرح اتفاق بیفتد، این است که آموزش و پرورش را شعبه‌ای از دانشگاه‌ها در نظر بگیریم و این خطرناک است و یک سیستم ارزشیابی پیچیده‌ای می‌خواهد. چگونه؟
در حال حاضر برای ۸۰ هزار عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها صد‌ها هیئت ممیزه داریم و سالانه وقت زیادی برای سنجش مقالات و امتیازات پژوهشی اساتید داریم، اگر مشابه همین را برای آموزش و پرورش بخواهیم راه بیندازیم، زمینگیر می‌شویم؛ چراکه وزارت علوم ساختار‌های این کار را دارد و سال‌های سال است در این زمینه کار شده و معیار شاخص معلوم است. الان در آموزش و پرورش اگر بخواهیم کار ارزشیابی را توسط سیستم اداری که با این آیتم‌ها بیگانه است، انجام دهیم، کار گیر می‌کند و فایده‌ای هم ندارد. پیشنهاد شما برای تعیین شاخص‌های ارزشیابی چیست؟
بهتر است ارزشیابی را روی اهداف آموزش و پرورش ببریم و ببینیم یک معلم چقدر موفق شده آموزش و تربیت را درست انجام دهد و اهداف کلان را محقق کند، با این روش هم به اهداف کلان آموزش و پرورش کمک شده و هم به حوزه پژوهش دانشگاه آسیب نمی‌زند. اصلی‌ترین موضوع همینجاست که بر چه اساسی می‌خواهند شاخص‌های رتبه‌بندی را تعریف کنیم. فعلاً به نظرم می‌آید شاخص‌ها، شاخص‌هایی شبیه دانشگاه است که درست نیست. البته تعریف شاخص‌های حوزه آموزش و پرورش کار تخصصی می‌خواهد و باید بپذیریم در یک پروسه چند ساله آن را اصلاح کنیم و آنچه را امروز نوشته میشود، وحی منزل ندانیم، بلکه کار را شروع کنیم و روز به روز بهبود ببخشیم و اصلاح کنیم و به سمت اهداف کلان آموزشی حرکت کنیم؛ و این اهداف کلان آموزشی چه باید باشد؟
اینکه نظام آموزشی ما به سمت یک نظام آموزشی پیشرفته حرکت کند. برای اینکه آینده تکنولوژیکی، فناوری و پیشرفت‌های ما را تضمین کند و بر حوزه پرورش کشور و مسائل اجتماعی تأثیر جدی داشته‌باشد. ملاک ارزشیابی و رتبه دادن در این طرح باید بر این مبنا باشد. از نگاه شما اعتراضات اخیر معلمان به اجرایی نشدن این طرح می‌تواند همین نام آگاهی از اهداف یا وارونه‌نمایی آن از سوی برخی گروه‌ها باشد؟
اعتراضات معلمان به دلیل گره خوردن این طرح به مسائل مالی است. معلمان احساس می‌کنند دریافتی‌شان خوب نیست و از طرف دیگر هم طرح رتبه‌بندی به عنوان طرح افزایش حقوق معرفی شده بر این اساس معلمان می‌گویند با تأخیر در اجرای این طرح یعنی حق ما را دیرتر می‌دهید و از این نظر من حق را به معلمان می‌دهم، اما از سوی دیگر هم افرادی این وسط از نام و خواسته‌ها و مطالبات جدی معلمان سوء‌استفاده می‌کنند. این دو را باید از هم جدا کرد. من معتقدم باید از یک طرف متخصصان طرح را توجیه و از نظر علمی و فنی به بهتر شدن طرح کمک کنند و اگر هم اضطراری برای حوزه مالی هست، آن را جلو بیندازند؛ چراکه مقداری اعتبار برای شروع طرح در نظر گرفته شده‌است و سپس در ادامه طی فرآیندی چند ساله طرح اصلاح شود تا به اهداف کلانش برسد.
سازمان برنامه و بودجه باید عدالت در پرداخت‌ها را به صورت کلان پیگیری کند و باید بین دریافتی‌های افرادی که از دولت حقوق می‌گیرند فاصله منطقی باشد، ولی الان گاهی تفاوت دریافتی‌ها قابل‌توجیه نیست. با پیگیری این مسئله می‌توان طرح‌های تخصصی را بهتر پیگیری کرد. با عنایت به اینکه طرح رتبه‌بندی از دل سند تحول بیرون آمده، با اجرای این طرح چقدر اهداف این سند محقق میشود و چه ملاحظاتی را باید در مسیر اجرای آن لحاظ کرد؟
ما باید حواسمان باشد رتبه‌بندی با توجه به اینکه از سند تحول گرفته شده باید با حوصله دیده شود و با شروع آن و اجرای مطالبات مالی معلمان در طرح، پیش‌بینی کنیم که یک فرآیند اصلاح و بهبودی در طرح پیش‌بینی شود و ما را به استانداردی برساند که بر اساس آن نظام آموزش و پرورش خودمان را بسنجیم و کمک کنیم، شاخص‌های آموزشی و تربیتی و شاخص‌هایی که با آینده کشور سر و کار دارد، بهبود بخشیم تا نظام آموزشی ما به یک نظام آموزشی پیشرفته تبدیل شود. من آرمانم این است که اگر این طرح درست اجرا و در یک پروسه چند ساله اصلاح شود، مدرسه ایرانی هم به یک الگو در دنیا تبدیل شود. هدف سند تحول هم همین است که ما یک نظام آموزشی خاص با یک جهان‌بینی خاص را پایه‌گذاری کنیم و این جهان‌بینی مبتنی بر باور‌ها و مبانی انقلاب اسلامی باید نظام آموزشی‌اش هم از همین منبع سرچشمه بگیرد و برای دنیا الگو شود. رتبه‌بندی یکی از ابزار‌هایی است که می‌تواند به این موضوع کمک کند.
سایر اخبار این روزنامه
گذری بر بودجه ۱۴۰۱ امتیازات و ابهامات
قطعنامه ۲۲۳۱ و چهارضلعی غرب علیه برجام
دیپلمات یا مددکار اجتماعی؟!
نه نظام، ما را می‌خواهد و نه مردم!
حذف ارز دولتی به شرط کنترل تورم
کابوس بن‌سلمان با یمن تمام نمی‌شود
آخرین بهانه غرب هم خاموش شد
آقای جوکر از این همه بی‌هنری دردت نمی‌گیرد!
رونمایی از ۹ دستاورد کاربردی هسته‌ای
هدف سند تحول از رتبه‌بندی ارتقای کیفیت آموزش است
درج «قیمت تولیدکننده» علیه تبانی و دلالی
نخندیدن به مضحکه تنازع بقا!
بازگشت پرسپولیس به ریل پیروزی
انتقاد از حذف ردیف مستقل بودجه راهیان نور در آستانه آغاز دور تازه سفر‌ها
حریم اهل بیت (ع) را حفظ کنید
