روزنامه ایران

فرصت 20 میلیارد دلاری تحریم روسیه برای ایران

سیدجلال جلالی فر
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه
وقوع پدیده جنگ به‌طورکلی ناخوشایند بوده و امیدواریم جهانی عاری از هرگونه جنگ را شاهد باشیم و ملت‌های جهان نیز در سایه آرامش زندگی کنند. متأسفانه به‌خاطر شیطنت‌های استکبار جهانی و ناتو در منطقه هم اکنون شاهد جنگ بین روسیه و اوکراین هستیم قطعاً روابط اقتصادی و مبادله تجاری بین دو کشور به‌طور کامل در مقطعی از زمان متوقف خواهد شد و همچنین برخی از کشورهای اروپایی نیز به دفاع از اوکراین، روسیه را به اعمال تحریم‌های سختگیرانه تهدید و اقدام کرده‌اند.
در این بخش با نمایش نمودار مبادلات تجارت روسیه با جهان به بررسی مبادله تجاری روسیه با برخی از کشورهای اتحادیه اروپا و انگلیس و اوکراین و همچنین فرصت‌های تجاری در پیش روی صادرات و اقتصاد کشورمان می‌پردازم:


 روسیه پس از قرارداد صادرات گاز به چین و وضع مالیات بر صادرات غلات و همچنین با وجود محدودیت‌های کرونایی افزایش صادرات را به کشورهای هدف داشته و مبادله تجاری خود با جهان را با 38.25 درصد رشد  داده و صادرات خود را به ارزش 492 میلیارد دلار و حدود 46.13 درصد افزایش داده و همچنین واردات روسیه نیز به ارزش 293 میلیارد دلار از کشورهای جهان با رشد 26.79 درصد در سال 2021 رقم خورد. این شاخص آماری از سال 2010 تا 2021 با توجه به بحران‌ها و حوادث و وقایع رخ داده در امور سیاسی کشور روسیه رسیدن شاخص ارزش مبادله کالایی به این حد نشانه مثبت شرایط بازار در ایجاد فرصت مطلوب‌تر جهت حضور در بازار هدف روسیه است. روسیه بالغ بر 45 درصد از کل مبادلات تجاری نشان داده شده در نمودار را با کشورهای همسایه خود داشته و 23 درصد از کل مبادله تجاری را با 5 کشور اروپایی ذکر شده در جدول پایین و حدود 18درصد با کشور چین و نیز با سایر کشورهای جهان 14درصد مبادله داشته است. همیشه قدرت نمایی کشورهای تحریم‌کننده به‌خاطر داشتن دانش تکنولوژی، سرمایه، مدیریت ابزار مالی مانند سوئیفت و سلاح بود که امروز با قدرت سرمایه مغز و هوش جوانان دانش بنیان و توان مدیریت سازماندهی مالی، کشورهای غربی و امریکا قابلیت این ابزار را از دست داده و ایران امروز می‌تواند برای جهان الگو باشد.
 
مبادله تجاری کشور اوکراین با روسیه در 2021
با توجه به آمار ارائه شده در نمودار بالا و بازار واردات کالا به روسیه در همسایگان فرصتی بزرگ و بحران بین اوکراین و روسیه نیز فرصت دیگری در برخی گروه‌های کالایی برای کشورمان ایجاد کرده است. حجم مبادله فدراسیون روسیه با اوکراین در سال 2021 میلادی به ارزش12350 (میلیون دلار) بود که ارزش صادرات روسیه به اوکراین 8130 (میلیون دلار) و واردات روسیه از اوکراین 4220 (میلیون دلار) بود. در برخی محصولات عمده صادراتی که در پنج گروه در جدول زیر به نمایش گذاشته شده و در صادرات محصولات صنعتی و انواع محصولات غذایی نیز فرصت‌هایی ایجاد می‌شود که باید مد نظر بخش دولتی و خصوصی کشورمان قرار گیرد.
با وقوع جنگ طبیعتاً صادرات کشورمان به اوکراین که عمدتاً محصولات غذایی و کشاورزی بود متوقف شده است اما کشورمان در پی حذف موقت اوکراین (دوران بحران کنونی) در بازار روسیه، می‌تواند از فرصت‌های ایجاد شده به نفع توسعه عملکرد صادرات خود بهره‌مند شود. همانطوری که مشاهده می‌شود در سه گروه کالایی شامل (شیشه، شیمیایی و پلاستیک، مصالح ساختمانی و معدنی) استفاده از فرصت صادراتی برای ایران در بازار روسیه به‌عنوان جایگزین اوکراین امکانپذیر است. همچنین در صورت اعمال تحریم کشورهای اروپایی علیه روسیه فرصت‌های بزرگتری در بازار روسیه برای کشورمان فراهم خواهد شد.
 
تحلیل واردات محصولات لبنی براساس اصل شرایط بازار در روسیه
براساس آمارهای موجود (سال‌های 2010 الی 2021) روسیه میانگین سالانه 3 میلیارد دلار محصولات لبنی از کشورهای جهان واردات دارد. باتوجه به شرایط حاکم سیاسی بر روابط دو کشور روسیه و بلاروس صادرات برخی کالاها از جمله محصولات لبنی در انحصار کشور بلاروس قرار دارد. طبعیتاً روسیه نیز به‌دلیل حمایت اقتصادی از دولت و حفظ حاکمیت بلاروس از این انحصار به‌صورت غیر رسمی حمایت عملی می‌کند تا مانع از وقوع هرگونه تنش‌های اجتماعی و سیاسی در همسایگی خود بشود در نتیجه باید براساس قواعد دسترسی بازار چنین شرایط حاکم بر بازار روسیه را پذیرفته و رفتار تعامل و مشارکت با شرکت‌های توانمند بلاروسی را در این بخش داشته باشیم. همانطوری که در ابتدای گزارش اشاره شد؛ روسیه با اجرای سیاست همگرایی اقتصادی با کشورهای همسایه 45% مبادله تجاری خود را با همسایگان داشته و حفظ این شاخص و توسعه آن از اهداف استراتژیک اقتصادی و تحقق توسعه موقعیت ژئوپلیتیک اوراسیایی روسیه است.
براساس آمار سال 2021 میلادی کشور بلاروس 72.6 درصد سهم واردات محصولات لبنی به روسیه را در اختیار داشته است. طبق بررسی‌های میدانی اطمینان کامل از نفوذ پرقدرت شرکت‌های بلاروسی در وزارت کشاورزی و سازمان دامپزشکی و به‌طور قطع و یقین بخش بزرگی از مانع تراشی‌های واردات محصولات لبنی متأثر از این نفوذ است.
امروز شرکت‌های بلاروسی علاقه‌مند هستند صادرات محصولات لبنی ایران به روسیه را نیز در اختیار داشته باشند. شاید پذیرش این وضعیت مورد قبول بخش خصوصی و تولیدکنندگان نباشد ولی باید براساس قاعده رفتار رقبای بازار این واقعیت را پذیرفت. در این زمینه پیشنهادات خود را در بخش پایانی ارائه خواهم کرد. لذا باتوجه به بحران اخیر اگر دسترسی شرکت‌های اروپایی به بازار روسیه قطع شود، باید تلاش کنیم خلأ موجود در بازار روسیه را به نفع توسعه عملکرد صادرات کشورمان در اختیار بگیریم.
فرصت پیش روی صادرات محصولات (مصالح ساختمانی - موادغذایی – محصولات شیمیایی و مصنوعات پلاستیک و پتروشیمی و محصولات شوینده) در صورت ادامه شرایط کنونی و تحریم متقابل علیه کشورهای عضو اتحادیه اروپا به روسیه :
همانطوری که در جدول 2 نشان داده شد فقط 5 کشور عضو اتحادیه اروپا 60374 میلیون دلار در سال 2021 میلادی به روسیه صادرات داشتند که بخش بزرگی از ارزش آن مواد غذایی و محصولات صنعتی و قطعات و ماشین‌آلات ترابری و ملزومات و قطعات بوده است که البته گروه‌هایی از جمله (لبنیات – مواد شوینده – محصولات شیمیایی و مصنوعات پلاستیک) که هم اکنون توان تأمین آن در کشور وجود دارد با کمی تلاش و عملیات بازاریابی می‌توان به این کشور صادر کرد و جایگزین کشورهای حذف شده بشویم که نیاز به سازماندهی اقداماتی است که در بخش پیشنهادات ارائه خواهم کرد.
 
فرصت صادرات محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی و گیاهان دارویی
در طی سال‌های اخیر توسط جوانان حوزه دانش بنیان کشورمان بسیاری از محصولات فناورانه و های‌تک در کشور ابداع و با تکنولوژی بومی اختراع و تولید و تجاری‌سازی شده است و باتوجه به جدی بودن تحریم‌ها علیه روسیه که زمان تداوم آن قطعاً طولانی نخواهد بود ولی در مدت کوتاهی فرصت‌هایی را برای صادرات کشورمان ایجاد خواهد کرد؛ روسیه در این بخش سالانه بالغ بر 25 میلیارد دلار از کشورهای جهان واردات دارد. به علت قدرت نفوذ شرکت‌های اروپایی در بازار روسیه، فعالان حوزه تجهیزات پزشکی و دارویی تاکنون نتوانستند در این بازار نفوذ کنند که شرایط کنونی ناشی از وقوع بحران اوکراین، فرصتی را برای کشورمان ایجاد کرده که در بخش پایانی پیشنهادات را ارائه می‌کنم.
 
پیش‌بینی واکنش و موضع‌گیری ترکیه و تقابل روسیه و ممنوعیت صادرات ترکیه به روسیه
با توجه به سوابق موضع‌گیری ترکیه در بحران کریمه در سال 2014 و احتمال موضع‌گیری این کشور در جریان بحران اخیر اوکراین که قطعاً با تقابل شدید روسیه مواجه خواهد شد. حجم مبادلات تجاری ترکیه با روسیه در سال 2021 میلادی 33025 میلیون دلار بود که از این ارزش کل، روسیه 26512 میلیون دلار به ترکیه صادرات داشته و از ترکیه نیز 6514 میلیون دلار واردات داشته است. ترکیه در سال 2021 با واردات بالغ 9 میلیون تن انواع غلات از روسیه در رتبه اول خرید غلات از این کشور قرار گرفته و اگر شاهد بحران قطع موقت تجاری بین این دو کشور باشیم شرایط تأمین غلات و نهاده‌های دامی برای کشورمان که رتبه دوم خرید از روسیه را داریم سهل‌تر خواهد بود که امیدوارم روابط تجاری ترکیه و روسیه در بحران اخیر تیره شده ما نیز با تمرکز و ایجاد یک مرکز فرماندهی صادرات بتوانیم فرصت‌های  پیش رو را مدیریت کنیم.
ترکیه از مجموع صادرات خود حدود 1325 میلیون دلار محصولات کشاورزی خشکبار و 229 میلیون دلار محصولات آبزی و 40 میلیون دلار محصولات لبنی و بخش بزرگی نیز محصولات غذایی و پوشاک به روسیه صادرات داشته است. در صورت وقوع کنش و واکنش متقابل دو کشور روسیه و ترکیه فرصت بزرگی نیز  در این حوزه برای صادرات کشورمان ایجاد می‌شود.
پیشنهادات:
در اسرع وقت با مدیریت سازمان توسعه تجارت به‌عنوان مرکز فرماندهی توسعه عملکرد صادرات  و با سازمان دامپزشکی و شرکت‌های تولیدی محصولات لبنی جلسه هماهنگی تشکیل شود تا موانع موجود در سازمان دامپزشکی در مسیر صادرات را برطرف کنیم و همزمان از شرکت یا شرکت‌های قدر بلاروسی متقاضی خرید محصولات لبنی نیز برای انجام مذاکرات دعوت کنیم.
 متأسفانه نهاد‌های خصولتی همچون بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام و شاهد و قدس و کوثر با داشتن شرکت‌های متعدد و هلدینگ‌های اقتصادی کمترین نقش مؤثر در ایجاد زیرساخت‌های زودبازده و شتاب‌دهنده دارند باید این نهاد‌ها در تحقق استراتژی همگرایی اقتصادی با همسایگان مأموریت‌هایی را تقبل کنند که به چند مورد آن اشاره می‌کنم و لازم است جلسه راهبردی با رؤسای ارشد این نهادها تشکیل و فرصت‌ها را تشریح کنیم.
تنها راه حضور در بازار دارویی و تجهیزات پزشکی روسیه و پاس کردن استانداردهای این کشور راه‌اندازی تولید این محصولات در کشور روسیه است. باتوجه به تولیدات متنوع محصولات دانش بنیان تجهیزات پزشکی می‌توان تولید این محصولات که بیشتر به‌صورت مونتاژ خواهد بود را در کشور روسیه انجام داد و در بازار عرضه کرد.
 روسیه بالغ بر 500 هزار تن رب اسپتیک واردات دارد که متأسفانه سهم کشورمان در سال حدود 30 هزار تن است. با راه‌اندازی یک واحد تولیدی انواع رب در بسته‌‌بندی‌های کوچک، انواع سس، آبمیوه و نظایرآن در خاک روسیه و صادرات انواع کنسانتره میوه‌ها و رب اسپتیک بخش بزرگی از بازار روسیه را در اختیار گرفته و همچنین بسیاری از میوه‌های درختی کشور را با تبدیل به کنسانتره و ایجاد ارزش افزوده جهت تبدیل به محصولات قابل مصرف در کشور هدف عرضه کنیم.
کشورمان در بخش محصولات آبزی دارای ظرفیت‌های بزرگی است که متأسفانه در بخش صادرات به علت ضعف‌های فراوانی از جمله عملکرد نادرست سازمان دامپزشکی و شیلات کشور تاکنون نتوانستیم در بازار روسیه نفوذ مناسبی داشته باشیم به‌طوری که کشور ارمنستان با داشتن تنها یک دریاچه سوان در سال، 47 میلیون دلار و ترکیه 229 میلیون دلار در سال 2021 به  صادرات ماهی داشتند (لازم به ذکر است صادرات ماهی توسط ترکیه به روسیه در سال 2018 میلادی 68 میلیون دلار و صادرات ارمنستان به روسیه 19 میلیون دلار بود) که در سال 2021 رشد قابل توجهی را تجربه کردند. مهم‌ترین عامل عقب‌ماندگی صادرات محصولات آبزی کشورمان به روسیه ضعف عملکردی سازمان دامپزشکی، فقدان سردخانه در مبدأ ورودی استان‌های داغستان روسیه و آستراخان روسیه است که باید توسط سازمان توسعه تجارت با اعطای تسهیلات کوتاه مدت 5 ساله این امکان و زیر ساخت را فراهم کنیم و همچنین زیرساخت حمل‌ونقل یخچالی کانتینری و کشتی نیز فراهم شود.
 عدم رایزن تجاری قدرتمند در کشور روسیه مهم‌ترین عامل عدم موفقیت توسعه عملکرد صادرات کشورمان است. باید در روسیه یک مرکز رایزنی توانمند و با مشارکت اتحادیه‌ها و بخش‌های تولیدی در گروه‌های مختلف کالایی نسبت به جذب چندین کارمند محلی و بومی در کشور هدف اقدام کند تا بتوانیم شرایط لازم دسترسی بازار را برای تجار و تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی کشور فراهم کنیم در این بخش بنده با جسارت و شهامت کامل آماده قبول این مسئولیت و سازماندهی قوی‌ترین مرکز رایزنی بازرگانی ایران در روسیه هستم. اما باید دید اراده و قدرت تصمیم‌گیری مسئولان چه خواهد بود؟

اتاق بازرگانی ناتوان و بی‌تدبیر است
 اتاق بازرگانی امروز با داشتن مدیران ناتوان و اعتبارات کلان موجب هدر رفتن منابع تحت اختیارشده و بیشتر بنگاه‌داری می‌کنند با یک نظر سنجی از فعالان اقتصادی و تولید کنندگان ناتوانی و بی‌تدبیری حاکم در اتاق ایران آشکار خواهد شد لذا پیشنهاد می‌کنم اصلاح مقررات انتخابات و مأموریت اتاق بازرگانی ایران به فوریت در مجلس انجام شود.  پیشنهاد می‌کنم تحقیق و تفحص از اتاق ایران که قرار بود توسط مجلس انجام شود نیز به فوریت انجام شود تا این نهاد مهم بخش خصوصی با اصلاح و تغییر مدیریت و سیستم مدیریت حاکم در جهت توسعه عملکرد صادرات قرار بگیرد.
 با وجود ابزار الکترونیک و بکارگیری آن در تجارت امروز درهیچ کشوری چیزی به نام کارت بازرگانی وجود ندارد. در کشور ما کارت بازرگانی عامل فساد در تجارت است و عملاً کارت بازرگانی وسیله‌ای برای حاکم شدن عده‌ای در اتاق بازرگانی شده و نه تنها هیچ تأثیری در کنترل و نظارت بر صادرات یا واردات نداشته بلکه عامل فسادهای متعددی از جمله خلق کارت‌های اجاره‌ای شده است. پیشنهاد می‌کنم حذف کارت بازرگانی در دستور کار اصلاح ساختار تجارت خارجی قرار بگیرد و ثبت قراردادهای تجاری در بانک عامل و گمرک و اداره مالیاتی جایگزین آن شود.  در توسعه عملکرد صادرات سازمان‌هایی به‌عنوان عناصر مؤثر نقش‌های اساسی دارند این سازمان‌ها هر کدام به‌صورت جزیره‌ای مأموریت‌های خود را انجام می‌دهند در حالی این سازمان‌ها همانند چرخ‌دنده‌های توسعه همگرایی اقتصادی با کشورهای همسایه هستند که باید با هم هماهنگ باشند که متأسفانه امروز شاهد واگرایی عملکردی این سازمان‌ها هستیم. ما امروز شاهد هستیم که کشورهای استکباری وقتی ترس از درگیری نظامی دارند در همه بحران‌ها از ابزار‌های تحریمی و اقتصادی استفاده می‌کنند در نتیجه باید واژه جنگ اقتصادی را بپذیریم و رمز موفقیت در هر جنگی هوشمندی، برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری است و هدایت و فرماندهی و عملیات و بازخور عملیات و امثالهم از جمله مفاهیم و اقداماتی است که باید در مقابل دشمن انجام داد و هر هماهنگی و تعریف مأموریت‌هایی به یک مرکز فرماندهی نیاز دارد بنابراین سازمان توسعه تجارت کشور باید به‌عنوان قرارگاه مرکزی صادرات تعیین شود و کلیه مأموریت‌های سازمان‌های مؤثر با توجه به شرایط بازار و سایر قواعد دسترسی بازار در این مرکز به روزرسانی و عملیاتی شود و سازمان توسعه تجارت پاسخگوی اصلی و مستقیم دولت و بخش خصوصی باشد و لذا ایجاد مرکز فرماندهی از الزامات توسعه عملکرد صادرات کشور است که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد.
لینک منبع خبر
سایر اخبار این روزنامه
شهادت حضرت امام موسی کاظم (ع) تسلیت باد استقبال سرخ از بهار «نوید» برباد رفته! پایان پرونده‌سازی، پیش‌شرط توافق جنگ در کی یف رابطه برجام با کاهش سرمایه گذاری خارجی چیست؟ عدالت کنکوری پایین ترین نرخ رشد مسکن در 4 سال اخیر عصبانی نشو حرف بزن! زخم کهنه نظام سلامت گام رو به عقب زلنسکی فرصت 20 میلیارد دلاری تحریم روسیه برای ایران باخت گازی اروپا تولید ۶۰ میلیون دوز واکسن برکت آئین نوروز باستانی در اورامانات کردستان سرمشق انگلیسی فرار به خانه همسایگان پیامدهای بحران اوکراین بر اقتصاد امریکا قدرت بزرگ هنجارمند! اوکراین، آزمایشی برای چین سلام ایران