تهران و فرصت جنگ اوکراین

سید حسین سجادی
برخی از کارشناسان و دیپلمات‌های پیشین کشورمان بر این باورند که دستگاه دیپلماسی باید در ابعاد مختلف چالاک و هوشمند باشد تا بتواند به موقع از فرصت‌های ایجاد شده در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی استفاده نماید.
فرصت‌هایی از قبیل افزایش قیمت نفت به دلیل برخی اتفاقات از قبیل افزایش تنش ها و درگیری‌هایی که در منطقه یا فراتر از آن ایجاد می‌شود که می‌تواند منجر به افزایش صادرات نفت از سوی ایران و طبیعتا درآمدزایی بیشتر برای کشور باشد.
در واقع دستگاه‌های دیپلماسی در هر کشوری و البته تصمیم گیران کلان سیاست‌خارجی آنها، مترصد ایجاد فرصت‌هایی هستند که می‌تواند در تامین منافع ملی آنها کمک کننده باشد.


در این میان، یکی از فرصت‌های ایجاد شده در ابعاد بین المللی جنگی است که میان روسیه و اوکراین درگرفته است و به تعبیری جنگی میان روسیه و غرب به ویژه آمریکا.
ایران هم به عنوان کشوری که هم با اوکراین و هم با روسیه روابط خوبی دارد از همان ابتدا هم بحث میانجی گری خود را مطرح کرد که بنا به دلایلی تا به امروز این موضوع به تعویق افتاده است.
به‌تازگی یکی از رهبران کشورهای مهم اروپایی از رئیس جمهور ایران درخواست کرده‌ تا ایران از ظرفیت و توان ارتباط خوبش با مسکو استفاده کند و راه حلی سیاسی برای اتمام جنگ میان روسیه با اوکراین شکل بگیرد.
در این خصوص محمد جمشیدی معاون رئیس جمهور در توئیتی نوشت: «یکی از روسای ارشد اروپای غربی از آیت الله رئیسی درخواست کرده بود که برای میانجیگری جنگ در اروپا کمک کند. پس از مجموعه ای رایزنی ها یک ابتکار صلح در کنار یک پیام مهم توسط وزیر خارجه آقای عبداللهیان به مسکو ارسال شد.»
بر اساس آنچه که به صورت غیررسمی مطرح شده، امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه، آن رهبر ارشد اروپایی است که از همتای ایرانی درخواست کرده تا تهران از توانش برای کمک به خاتمه جنگ اوکراین استفاده کند.
 بدین منظور حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در سفری به مسکو با همتای روس خود دیدار و گفتگو کرد تا جمهوری اسلامی ایران دور تازه‌ای از نقش آفرینی و تاثیرگذاری خود را این بار در سطح جهانی تجربه نماید.
در همین ارتباط وزیر امور خارجه کشورمان در صفحه شخصی خود در فضای مجازی اینطور گفته که: «برای سفری کوتاه و ماموریتی مهم در روسیه به سر می برم. مورد اولی که از بخشهای مهم این سفر به حساب می آید پیام یکی از سران کشورهای اروپایی برای آقای دکتر رییسی است که از ایران خواسته شده در موضوع اکراین ورود کرده و برای توقف جنگ مساعدت کند. در این مورد در خصوص مباحث انسانی و از جمله آزادی اسرای اکراینی نیز گفتگو شد.»
اما به هرحال در این مدت تجربه نشان داده که در ماجرای اوکراین تصمیم درباره این بحران دست مردم اوکراین نیست که خواهان آرامش و امنیت مجدد هستند، بلکه در اختیار سیاستمداران آمریکا است و هر دفعه که بحث ایجاد راه حلی سیاسی برای اتمام بحران اوکراین مطرح می شود، آمریکایی ها به زلنسکی دستور می دهند تا جنگ را شعله ور کند و طرح صلح را به هم بزند.
به معنای واضح تر، آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی با سپر کردن اوکراین در تلاشند تا شرایطی ایجاد شود که تقابل خود با روسیه را شدت بخشند و امیدوارند با مقاومت بیشتر اوکراین و طولانی شدن تنازع میان آن دو، تحریم‌های گسترده غرب علیه مسکو کارساز شود و روسیه را تضعیف نمایند.
بنابراین، با همه موارد گفته شده در سطور فوق، ایران تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای میانجی‌گری انجام خواهد داد و روسیه هم همیشه اعلام کرده که راه دیپلماسی را در اولویت می داند و از هیچ تلاشی در این مسیر استنکاف نخواهد کرد.
بر اساس قاعده‌‌ای نانوشته در روابط بین‌الملل، هر کشوری که بتواند تاثیرگذاری خودش را در موضوعات و تحولات مختلف از طریق برخی اقدامات از جمله میانجگیری افزایش دهد، در واقع جایگاه و پرستیژ بین‌المللی آن ارتقا پیدا می‌کند که این نیز به معنای افزایش توان بازیگری خواهد بود.
در خاتمه این گفتار آنکه، ایران می‌تواند از برگ بازی خود که همان میانجگیری در جنگ اوکراین و روسیه است به نحوی استفاده کند که در این میان منافع ملی ایران به شکل حداکثری تامین گردد و از همین امروز رایزنی‌هایی را با طرف‌های غربی به منظور صادرات گاز و انرژی به خصوص در فصل سرمای پیش روی داشته باشد که البته در این خصوص وزارت نفت نیز دخیل است و همگرایی این دو وزارتخانه در این موضوع بسیار لازم است تا تحقق آنچه که منافع ملی می‌نامیم به سهولت صورت گیرد.