خداحافظی با خودروهای اسقاطی؟

مصطفی میرجانیان- مصرف بالای بنزین، آلودگی هوا، سلامت محیط زیست، معضل در خط تولید خودرو، اهمیت کاهش تصادفات، اشتغال زایی و...  که چندسالی بحث های زیادی به دنبال داشت، باعث شد نمایندگان روز گذشته به صورت جدی «لایحه اصلاح قانون اسقاط خودرو» را بررسی کنند. موضوع اسقاط و نابسامانی صنعت خودرو که کارت زرد مجلس برای فاطمی امین در خرداد 1401 را به دنبال داشت، سبب شد تا مجلس، فرایند اسقاط و خارج کردن خودروهای فرسوده را بررسی کند و رئیس مجلس و خود وزیر صمت هم از بی توجهی به فرسوده بودن خودروها انتقاد کنند. فاطمی امین در صحن علنی مجلس گفت: از سال 90 کار ویژه ای در حوزه اسقاط خودرو صورت نگرفته و  با یک چالش اساسی مواجه هستیم. قالیباف هم در ادامه گفت: چرخه تولید نباید متوقف شود. اسقاط نکردن، معضلی در خط تولید برای ما ایجاد کرده است؛ اما امروز مردم توان اسقاط و قدرت خرید یک موتور سیکلت ۴۰ میلیون تومانی را هم ندارند. این در حالی است که دیروز نمایندگان مجلس با کلیات لایحه دوفوریتی الحاق یک تبصره به ماده ۱۰ قانون سامان دهی صنعت خودرو مربوط به اسقاط خودرو موافقت کردند. حال سوال این جاست که این لایحه می تواند میلیون ها خودروی فرسوده کشور را تعیین تکلیف کند؟
 
لایحه اصلاح قانون اسقاط خودرو چه بود؟ نمایندگان مجلس در حالی  با «لایحه اصلاح قانون اسقاط خودرو» موافقت کردند که در کشورمان، روزانه 110 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود اما ترکیه با داشتن جمعیتی برابر جمعیت ما، صرفا روزانه 10 میلیون لیتر بنزین مصرف می کند و خودروها، کامیون‌ها و موتورهای فرسوده نقش موثری در این مصرف بسیار بالا دارند. طی سال های گذشته هرچند قوانینی برای اسقاط خودروها همچون «قانون هوای پاک»، «قانون سامان دهی صنعت خودرو» و... در کشور تدوین شده است اما متاسفانه این قوانین به دلایل مختلفی به درستی اجرا نشده‌اند و اکنون بازار سیاهی برای گواهی اسقاط ایجاد شده که هزینه اسقاط را در کشور بسیار گران کرده و همین موضوع باعث شده چرخه تولید با چالش‌هایی رو به رو شود، به همین دلیل دولت لایحه‌ای باعنوان «لایحه دوفوریتی الحاق یک تبصره به ماده(10) قانون سامان دهی صنعت خودرو» را درباره اصلاح فرایند اسقاط خودرو به مجلس آورد تا درصورت نبود گواهی اسقاط به میزان کافی، درصدی از قیمت خودرو به جای این گواهی اسقاط به صندوقی واریز شود که امروز کلیات این لایحه با موافقت نمایندگان رو به رو شد. خیابان ها به پارکینگ تبدیل می شود! تصمیم مجلس برای تعیین تکلیف سرنوشت میلیون ها خودروی فرسوده در حالی است که روز گذشته رئیس پلیس ترافیک شهری فراجا از افزایش شش برابری شمار وسایل نقلیه کشور طی یک دهه اخیر خبر داد. سردار محمد باقر سلیمی افزود: در افزایش تعداد موتور سیکلت‌ها در کشور رشد ۱۲ برابری و در تعداد خودروها رشد 3.5 تا 4 برابری داشته‌ایم. حمل و نقل، زیر ساخت توسعه است و در کنار مزایای بسیار خوبی که دارد، معضلات و مشکلاتی مانند آلودگی محیط زیست، آلودگی صوتی، مصرف بی رویه سوخت، ایجاد گره‌های ترافیکی، حوادث رانندگی و تصادفات و... را نیز درپی دارد.  رئیس پلیس راهور فراجا هم گفته است:  الان سالانه 1.5 میلیون وسیله نقلیه اضافه و کم کم خیابان‌های ما به پارکینگ تبدیل می‌شود.  رئیس انجمن اسقاط و بازیافت خودرو‌: این لایحه را موثر نمی دانم با تصویب لایحه اصلاح قانون اسقاط خودرو سوالی مطرح می شود که آیا با موافقت نمایندگان، گره سامان دهی خودروهای فرسوده و اسقاطی باز می شود؟ به سراغ رئیس انجمن اسقاط و بازیافت خودرو رفتیم. محمود مشهدی شریف به خراسان می گوید:  قانون سامان دهی صنعت خودرو در خرداد 1401 در مجلس تصویب و طی آن سه ماه به دولت فرصت داده شد تا آیین نامه اجرایی اسقاط خودرو را وزارت صمت آماده کند و به تصویب هیئت وزیران برساند. در 2 شهریور 1401 یک لایحه دوفوریتی به تصویب دولت رسید و تقدیم مجلس شد که طبق آن اگر گواهی اسقاط موجود نبود شماره گذاری خودروها متوقف نشود. طبق قانون سامان دهی بازار خودرو به ازای هر چهار خودرویی که تولید می شود، یک خودرو باید اسقاط شود اما اگر به هردلیلی این گواهی وجود نداشت، باید تولید و شماره گذاری خودروها متوقف شود؟ طبیعتا نباید این اتفاق بیفتد. این استدلال سبب شد که یک لایحه به مجلس بیاید که طبق آن در صورتی که گواهی اسقاط موجود نبود، یک درصد قیمت خودرو به صندوق «محیط زیست» واریز و مبالغ آن صرف تسهیلات به صاحبان خودروهای فرسوده شود تا خودروهایشان را به مراکز اسقاط تحویل دهند اما در واقعیت چیز دیگری اتفاق می افتد. شما هدف گذاری می کنید به ازای تولید هر چهار خودرو یک خودرو باید اسقاط شود. ما در کشور یک میلیون و 400 هزار خودرو تولید می کنیم. این عدد را اگر بر 4 تقسیم کنیم یعنی سالانه 350 هزار خودرو باید اسقاط شود. این خودروهای اسقاطی بعضی هایشان یک یا دو و حتی تعداد بیشتری گواهی دارند و ما سالانه 500 هزار گواهی نیاز داریم و اگر واقعا قانون گذار می خواهد در سال 500 هزار گواهی اسقاط داشته باشیم با عدد یک درصد قابل دسترسی نیست. رئیس انجمن اسقاط و بازیافت خودرو‌ ادامه می دهد: ما تعداد تولید خودروها و قیمت دولتی خودروها را محاسبه کردیم و با عدد یک درصد برای گواهی اسقاط به این نتیجه رسیدیم که هر خودرو در نهایت تا 20 میلیون اسقاط می شود. آیا کسی حاضر است با 20 میلیون تومان خودروی فرسوده خودش را به مراکز اسقاط تحویل بدهد؟ در کمیسیون صنایع این یک درصد را به 1.5 درصد تغییر دادند یعنی هر خودرو با  قیمت حدود 26 میلیون تومان اسقاط شود. با این مبلغ چقدر خودروی فرسوده می شود تهیه کرد؟  اگر می خواهیم 500 هزار گواهی اسقاط صادر کنیم با این 1.5 درصد هم به این عدد 500 هزار نمی رسیم. کار کمیسیون صنایع خوب است  اما باز هم نمی توانیم به هدف گذاری 500 هزار گواهی برسیم. اگر هدفمان این است که سالانه 500 هزار گواهی اسقاط صادر شود، راهش این است که درصد خرید خودروی فرسوده را بالا ببریم تا انگیزه بیشتری برای صاحبان خودرو ایجاد کنیم. این البته باعث می شود قیمت خودرو هم بالا برود. آمار وحشتناک خودروهای فرسوده در ایران مشهدی شریف ادامه می دهد: اگر هدف گذاری ما این است که هوای پاکی داشته باشیم، سالانه 17 هزار نفر در تصادفات فوت نکنند، 13 هزارنفر به خاطر آلودگی هوا کشته نشوند، 70  هزار نفر در تصادفات مجروح نشوند، 30 میلیون لیتر بنزین اضافی که توسط خودروهای فرسوده مصرف می شود صرفه جویی شود، مبلمان شهری زیباتری داشته باشیم و... باید انگیزه مردم برای اسقاط خودرو را بیشتر کنیم. او درباره تعداد خودروهای فرسوده هم می گوید: ما 220 مرکز اسقاط داریم که هرکدام از 7 تا 15 هزار دستگاه را می توانند اسقاط کنند. اگر فرض را عدد حداقلی بگیریم یعنی سالانه 1.5 میلیون خودرو را می توانیم اسقاط کنیم. کمبود ظرفیت نداریم و توان اسقاط خودرو را داریم. ما حدود سه میلیون خودروی فرسوده و 9 میلیون موتورسیکلت فرسوده داریم. یعنی در مجموع نزدیک 12 میلیون خودرو و موتور سیکلت فرسوده داریم در حالی که جمع خودرو و موتورسیکلت های کشورما حدود 30 میلیون دستگاه است. یعنی 35 درصد خودروهای ما فرسوده است. این عدد وحشتناکی است!