جنگ اوکراین در نقطه کور

جنگ اوکراین به پایان دهمین ماه خود نزدیک شده و پایانی برای آن به چشم نمی‌خورد. حرف‌هایی طی یکی دو ماه گذشته در مورد انجام مذاکراتی بین روسیه و اوکراین زده شد و حتی ولودیمیر زلنسکی طرح ۱۰ ماده‌ای به مسکو پیشنهاد کرد، هرچند که طرف روس طرح او را رد کرد و پیشنهاداتش را صرفاً «فهرست آرزوها» نامید. این در حالی است که دولت امریکا به عنوان اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین حامی اوکراین در این جنگ می‌گوید که هنوز زمان آن نرسیده تا اوکراین با روسیه وارد مذاکره شود. با این حال، یکی از کارکشته‌ترین دیپلمات‌های حال حاضر امریکا عقیده‌ای درست برخلاف این دولت دارد و می‌گوید که دولت امریکا باید فوراً مذاکرات با روسیه را برای رسیدن به صلح در اوکراین شروع کند تا تجربه امریکا در خلال جنگ جهانی اول دوباره تکرار نشود.
هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی و وزیر خارجه سابق امریکا، نامی آشنا در عرصه بین‌الملل است و مقاله‌ای را با عنوان «چگونه از جنگ جهانی دیگر پرهیز کرد» روز شنبه ۱۷ دسامبر در تارنمای اسپکتیتور منتشر کرده است. همچنان که از عنوان این مقاله پیدا است، نگرانی او از کشیده شدن جنگ اوکراین به یک جنگ جهانی دیگر است و بیش از همه نگاهش به شباهت موقعیت فعلی دولت امریکا با اوت ۱۹۱۶ است، زمانی که جنگ جهانی در اوج خود بود و طرف‌های جنگ در بن‌بست آن گیر کرده بودند و تنها فرصت برای دولت امریکا بود تا با میانجیگری مانع از ادامه جنگ شود. کیسینجر می‌نویسد: وودرو ویلسون، رئیس‌جمهور وقت امریکا، مذاکرات را تا زمانی که بتواند در نوامبر دوباره به ریاست جمهوری برسد، به تعویق انداخت، اما آن زمان دیگر خیلی دیر شده بود و جنگ دو سال دیگر هم ادامه یافت و «به طور جبران‌ناپذیری به تعادل برقرار شده اروپا آسیب رساند». به این جهت، او معتقد است که دولت امریکا تا دیر نشده برای مذاکرات دست به کار شود و حتی پیشنهاد‌های مشخصی نیز برای دستور کار دولت در این زمینه ارائه می‌دهد.
با وجود اینکه کیسینجر با تأمل تاریخی خود نگران وضعیت فعلی است، اما به نظر می‌رسد که سیاستگذاران کاخ سفید نگرانی جدی از این بابت ندارند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا، به سرعت پاسخ کیسینجر را داد و در اندیشکده کارنگی ایندومنت گفت: «هنوز زمان آن فرا نرسیده تا اوکراین با روسیه وارد مذاکره شود.» سالیوان برای توجیه حرف خود به برخی پیروزی‌های اخیر ارتش اوکراین اشاره کرده و اینکه به قول وی، اوکراین توانسته «متجاوزان روسی را از اکثر نقاط کشورش بیرون براند و برای پس گرفتن اراضی باقیمانده می‌جنگند.» این نوع ارزیابی از وضعیت میدانی جنگ به خوبی نشان‌دهنده روحیه جنگ‌طلبی حاکم بر کاخ سفید است که درست در مقابل تجربه و تعمق قابل‌توجه تاریخی کیسینجر قرار دارد. در واقع، سیاستگذاران فعلی امریکا نظیر سالیوان با چنین روحیه جنگ‌طلبی از تندرو‌ترین جنگ‌طلبان سنتی امریکا در میان حزب جمهوریخواه نیز پیش‌تر رفته و حالا تصور می‌کنند که می‌توان کار رقیب دیرینه امریکا را در جنگ اوکراین یکسره کرد و روسیه را دچار چنان شکست و تحقیری بکنند که دیگر نتواند به عنوان قدرتی قابل توجه در عرصه بین‌الملل قد علم کند. با این حال، کیسینجر که تجربه سال‌های جنگ سرد را دارد به خوبی می‌داند چنین چیزی جز یک توهم گذرا و از سر خامی امثال سالیوان نیست و در مقابل، ترس از این دارد که لجاجت بر سر ادامه این جنگ باعث شود امریکا فرصت یافتن راه‌حلی برای رسیدن به صلح را از دست بدهد. با این حال، نکته قابل توجه در این است که سالیوان تنها یک نفر نیست بلکه نه تنها نماینده تمایلات جنگ‌طلبانه طبقه حاکم بلکه نماینده دستگاه عظیم تبلیغاتی غرب است که روس‌هراسی آن در این ۱۰ ماه چنان به افراط پیش رفته که افکار عمومی نیز چیزی جز شکست روسیه در جنگ و نه مذاکره با آن نمی‌خواهد. به این جهت است که همین کیسینجر در ماه مه متهم به دشمنی با اوکراین شد و حالا هم به نظر نمی‌رسد که نگرش او راه به جایی ببرد و باید گفت جنگ اوکراین به واسطه جنگ‌طلبی کاخ سفید است که دچار نقطه کور شده و نمی‌توان پایانی برای آن تصور کرد.