آب که سربالا رود

سیدجلال ساداتیان سفیر اسبق ایران در لندن «آب که سر بالا رود، قورباغه ابوعطا مي‌خواند»؛ ضرب‌المثلي که حال و روز اين روزهاي سياست خارجي است. زماني که ديپلماسي و ارتباطات بين‌الملل آنچنان که بايد و شايد مورد توجه نيست، هرکشوري تلاش مي‌کند که در حيطه نفوذ ايران در کشورهاي منطقه سخني بگويد. پادشاه عربستان، شي‌جي پينگ را دعوت کرده و در شوراي همکاري خليج فارس از وي مي‌خواهد عليه تهران موضع‌گيري کند. مکرون هم عراق را نشانه رفته است و قصد دارد منافع کشورش را در عراق دنبال کند. عراق موقعيت بالايي دارد بر اساس برآوردهاي اعلام شده ذخاير نفت عراق را 140 ميليارد مترمکعب تخمين مي‌زنند که اگر آن را به بشکه درآوريم ارقام آن از ذخاير نفت عربستان فراتر خواهد رفت. از اين رو فرانسوي‌ها به دنبال روابط نزديک‌تر با عراق هستند. قبل از اين نيز آمريکايي‌ها بر روي برداشت منابع نفتي در عراق فعاليت کردند. فرانسه در شرايطي که آمريکا قصد ترک منطقه را دارد با اين تحرکات در غياب آمريکا تلاش دارد جاي آن‌ها را پر کند. آنچه تحت عنوان کنار زدن ايران از مسائل عراق و حتي منطقه در حال پياده‌سازي است به کاستي‌ها از سوي ايران باز مي‌گردد. ايران بايد بتواند نوعي توازن در رفتارهاي خود نسبت به کشورهاي مختلف برقرار کند. در اين صورت کشورهاي فرامنطقه‌اي اين جرات را پيدا نخواهند کرد که صراحتا اعلام کنند که در صدد تقابل با ايران و کاهش نفوذ منطقه‌اي تهران هستند. فرانسوي‌ها بايد بدانند که عراق در همسايگي ايران و تحت نفوذ فرهنگي تهران قرار دارد. ايران و عراق با يکديگر داراي پيوندهايي هستند که اين پيوندها از نظر مذهبي و تاريخي برقرار است. پيوندهايي که به سادگي نمي‌توان از آن غفلت کرد. ايران بايد از نظر ديپلماتيک نوعي توازن در روابط خود با قدرت‌ها و کشورهاي مختلف برقرار کند تا ساير کشورها از قدرت و نفوذ ايران باخبر شوند و به صراحت از حذف ايران سخن نگويند. آن هم نه حذف از هر جايي بلکه حذف از عراق که ايران بيش‌ترين نفوذ مذهبي، مادي و جغرافيايي را دارد. عراق نيز بايد به خوبي به اين درک برسد که بسيار مديون ايران است. عراق در جنگ با ايران کشور مهاجم شناخته شده است و بر اساس قواعد کشور مهاجم بايد کليه خسارت‌هاي وارده را به عنوان مقصر بپردازد. بر اساس آمارها عراق چيزي در حدود 1000 ميليارد دلار به ايران بدهي ناشي از خسارات وارد شده به ايران را دارد و اگر ايران ادعايي در اين زمينه داشته باشد، عراق موظف به پرداخت آن به ايران است؛ بدهي‌اي که مي‌تواند مسيري که عراق براي توسعه خود ايجاد کرده است را با چالشي عميق روبه‌رو کند. عراق در زمان حمله داعش به اين کشور کاملا در معرض نابودي و تسخير قرار داشت حتي اقليم کردستان نيز در حال سقوط بود اما ايران مشتاقانه به کمک مردم و دولت عراق شتافت و داعش نتوانست عراق را همانند سوريه با بحران روبه‌رو کند. ايران در آن مرحله به کمک عراق توانست تماميت ارضي عراق را حفظ کند. حال به محض اينکه فرصتي فراهم شده عراق امکانات و امتيازات خود را در اختيار ديگراني قرار مي‌دهد که هيچ نقشي در حفظ تماميت ارضي عراق نداشتند بلکه نقشي کاملا منفي در تحرکات داعش در عراق داشت. از اين جهت دستگاه ديپلماسي ايران بيش از اينکه بخواهد به مکرون ايراد بگيرد، بايد به خود رجوع کند که چرا نتوانستيم تعادل و توازن را در روابط خارجي برقرار کنيم و با نقد گذشته تلاش نمايد در آينده اين توازن به نفع منافع ملي و توسعه منطقه برقرار شود.