نگاه‌های مختلف به احیای برجام

جعفر قنادباشی کارشناس مسائل بین‌الملل  
نگاه‌هاي مختلف نسبت به احياي برجام و توافق با غرب وجود دارد که هر کدام در جاي خود قابل ملاحظه و بررسي است. يک مساله اين است که غربي‌ها امروز همان حرفي را مي‌زنند که در اوايل تا اواسط تابستان گذشته مي‌زدند که داريم به سمت توافق پيش مي‌رويم و هيچ مشکلي وجود ندارد. لذا اينکه غربي‌ها تا ديروز برجام را غير قابل احيا و مذاکره مي‌دانستند و امروز از لزوم احياي برجام و بدون جايگزين بودن آن سخن مي‌گويند ناشي از اين مساله است که آنها در اواخر تابستان امسال به اعتراضات داخلي در کشور اميد بستند و تصور مي‌کردند که اگر پروژه آشوب را اجرا کنند ايران را وادار خواهند کرد که از خواسته‌هاي خود دست برداشته و عقب نشيني کند. اما چون پروژه آشوب جواب نداد و اکنون همه محاسبات آنها بر اين مبناست که ايران خيلي مستحکم‌تر از آن است که با اين آشوب‌ها تغيير مواضع بدهد لحن خود را تغيير داده‌اند و به مواضع پيش از آشوب‌هاي اخير خود برگشته‌اند. هر چند که پيش از اين نيز بسيار مطرح مي‌شد و تحليلگران بسياري مي‌گفتند که اگر اين آشوب‌ها تمام شود اروپايي‌ها تازه متوجه مي‌شوند که با چه قدرت و اقتداري روبه‌رو هستند و طبيعتا برخواهند گشت. نگاه ديگري که خيلي مهم است نيز از اين قرار است که اروپايي‌ها در محاسبات خود به اين نتيجه رسيدند که ايران در حال عبور است و احتياجي به برجام ندارد. چرا که اساسا گفت‌وگو‌هايي که تحت عنوان برجام شروع شد از نوع مداخله قدرت‌هاي بزرگ بود و مجموعه اينگونه بود که آنها از لحاظ قانوني با ايران مذاکره نمي‌کردند و روال بين‌المللي که طبق آن کشورها داراي حقوق مساوي هستند به غربي‌ها اجازه نمي‌دهد که بيايند و راجع به ميزان غني سازي ايران صحبت کنند. حتي عضويتشان در شوراي امنيت سازمان ملل نيز چنين حقي به آنها نمي‌دهد. در واقع مذاکره با آنها به معناي پذيرش يک مداخله غير قانوني است. بله اگر ايران هم اجازه داشته باشد که در رابطه با ميزان غني سازي در کشورهاي آنها نظر دهد اين درست است و آن زمان آنها نيز مي‌توانند اظهار نظر کنند اما آنها نه تنها حاضر به اين کار نيستند بلکه به دنبال مداخله در ساير کشورها هستند. بر اين نوع نگاه عده‌اي معتقدند که غربي‌ها نگرانند که ايران از اين مرحله پذيرش مداخله آنها در امور کشورمان در حال عبور است و پس از اين آشوب‌ها به اين نتيجه رسيده که مواضع غربي‌ها مواضع خصمانه‌اي است. لذا ايران احتياج ندارد با کشورهايي که مواضع خصمانه دارد مذاکراتي داشته باشد.