روزنامه قانون
1396/04/25
معادله اي كه حل نشد!
دیروز، شروع هفته غمناکی برای ایرانیان در سرتاسر جهان بود. دانشمند جوان ایرانی، مریم میرزاخانی پس از هفته ها دست و پنجه نرم کردن با سرطان، درگذشت. دیروز ایرانیان در هر جای دنیا برای از دست دادن این ریاضیدان نخبه، غمگين بودند. بانو و مادری ایرانی که به نماد پیشرفت و تعالی برای تمام دختران سرزمین پارس تبديل شد. اكنون آناهیتا و آناهیتاها وقتی بزرگ شوند، می‌دانند که الگویی مثل مریم میرزاخانی در گذشته ای نه‌چندان دور، نشان داده که حتی می‌توان از یک کشور به اصطلاح جهان سومی به مراتب عالی علمی رسید و جوایز و افتخارات مهمی را به‌دست آورد.زندگی‌نامه
مریم میرزاخانی۱۳ اردیبهشت در تهران به دنیا آمد .او با اتمام تحصیلات ابتدایی با شرکت در اولین دوره جذب استعدادهای درخشان وارد دبیرستان فرزانگان تهران (زیر نظر سمپاد) شد. مریم میرزاخانی در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ (سال سوم و چهارم دبیرستان) از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و بعد از آن در سال ۱۹۹۴ در المپیاد جهانی ریاضی هنگ‌کنگ با ۴۱ امتیاز از ۴۲ امتیاز مدال طلای جهانی گرفت. سال بعد یعنی ۱۹۹۵ در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با ۴۲ امتیاز از ۴۲، رتبه اول طلای جهانی را به دست آورد. میرزاخانی دوره لیسانس و فوق لیسانس ریاضی را در دانشگاه صنعتی شریف طی کرد. وی در سال ۲۰۰۴ با اخذ مدرک دکترای دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک‌مولن، از برندگان جایزه فیلدز، در دانشگاه‌های پرینستون و استنفورد به تدریس مشغول شد. یک سال بعد در سال ۲۰۰۵ نشریه پاپیولار ساینس آمریکا او را به عنوان یکی از ۱۰ ذهنِ جوان جهان برگزید و از اوتجلیل کرد. میرزاخانی مدتی در پرینستون درس می‌داد ولی بعد به استنفورد رفت و کار تدریس و پژوهش را در آنجا پی گرفت. او در شهریور ۱۳۸۷ (اول سپتامبر ۲۰۰۸) و در ۳۱ سالگی به درجه استادی این دانشگاه رسید. میرزاخانی در سال ۲۰۰۹ به خاطر دستاوردهایش در ریاضیات، برنده جایزه بلومنتال شد. در اعلامیه‌ای که انجمن ریاضی آمریکا به مناسبت برنده شدن این جایزه برای میرزاخانی منتشر کرد، دلیل گرفتن این جایزه مهم ریاضی، خلاقیت استثنایی و تز (دکترای) مبتکرانه‌اي بيان شد که در آن، ابزارهای گوناگونی از هندسه هذلولی گرفته تا روش‌های کلاسیک فرم‌های اتومورفیک و تقلیل سیمپلکتیک برای به‌دست آوردن نتایجی كه در سه مساله مهم ترکیب مي‌شوند، ارائه شدند.
نظر میرزاخانی درباره ریاضیات
دانشمند فقید ایرانی درباره ریاضیات، این‌گونه صحبت می‌کرد: «بدون علاقه داشتن به ریاضی ممکن است آن را سرد و بیهوده بیابید. اما زیبایی ریاضیات خود را تنها به شاگردان صبور نشان می‌دهد. پُرارزش‌ترین بخش [مطالعه ریاضی] لحظه‌ای است که می‌گویی آها! ذوق کشف و لذت فهمیدن چیزی جدید. احساس ایستادن بالای یک بلندی و رسیدن به دیدی شفاف و واضح».
میرزاخانی به تازگی به عضویت فرهنگستان هنر و علوم آمریکا در آمده بود.او یک سال پیش نيز عضو فرهنگستان ملی علوم آمریکا شده بود. «او با یان ووندارک»، ریاضیدان و استادیار دانشگاه استنفورد ازدواج کرده بود و دختر آن‌ها، آناهیتا، 6ساله است.
حادثه تصادف
در اسفند ۱۳۷۶ اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در بیست‌ودومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی که در آن تیمي متشکل از میرزاخانی، ایمان افتخاری و حسین نمازی رتبه اول کشور را کسب کرده بودند،از اهواز راهی تهران بود (مسابقات ریاضی دانشجویی در اهواز برگزار شد). اين اتوبوس به دره سقوط کرد و طی آن 6تن از دانشجویان نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف شامل آرمان بهرامیان، رضا صادقی - برنده دو مدال طلای المپیاد جهانی- علیرضا سایه‌بان، علی حیدری، فرید کابلی، دکتر مجتبی مهرآبادی و مرتضی رضایی، دانشجوی دانشگاه تهران که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی ریاضی بودند، جان باختند و مریم میرزاخانی از جمله دانشجویان بازمانده از این سانحه بود.
بیماری سرطان، بلای جان دانشمند جوان
در تیر ۱۳۹۶ اعلام شد میرزاخانی به دلیل ابتلا به سرطان سینه در بیمارستانی در آمریکا بستری است. او سرانجام در 24 تیر 1396 درگذشت.
واکنش ها در شبکه های اجتماعی
از همان لحظات نخستین انتشار خبر درگذشت مریم میرزاخانی، شبکه های اجتماعی به سرعت به این موضوع واکنش نشان دادند. اینستاگرام، توییتر، فیسبوک و تلگرام مملو از پست‌هایی احساسی درباره دانشمند جوان ایرانی شد. کار به جایی رسید که هشتگ #مریم_میرزاخانی به یکی از 10ترند برتر جهانی تبدیل شد. رسانه‌های بزرگ جهان خبر درگذشت مریم میرزاخانی را با عناوینی چون مرگ نابغه ریاضی پوشش دادند.
پیام تسلیت مسئولان ایرانی
از رییس‌جمهور روحانی گرفته تا محمدجواد ظریف، از علی لاریجانی گرفته تا حداد عادل، از وزرای علوم، معاون علمی وفناوری رییس جمهور تا بقیه مقامات ارشد کشور، همه و همه برای درگذشت نابهنگام و غم‌انگیز دانشمند جوان ایرانی، پیام تسلیت صادر کردند.
دکتر روحانی در بخشی از پیام خود نوشت: «درگذشت اندوهبار مریم میرزاخانی، نابغه نامدار ریاضی ایران و جهان موجب تالم و تاثر فراوان شد.درخشش بی نظیر این دانشمند خلاق و انسان متواضع که نام ایران را در مجامع علمی جهانی طنینانداز کرد، نقطه عطفی در معرفی همت والای زنان و جوانان ایرانی در مسیر کسب قله‌های افتخار و عرصه های گوناگون بین المللی بود.
اینجانب ضمن ارج نهادن به خدمات علمی و آثار ماندگار این فرزند فرهیخته ایران، مصیبت وارده را به جامعه علمی کشور و خانواده محترم آن عزیز از دست‌رفته، صمیمانه تسلیت میگویم و از درگاه خداوند متعال برای ایشان رحمت الهی و برای عموم بازماندگان صبر و اجر مسالت دارم».
فیروز نادری، دانشمند ایرانی-آمریکایی که سابقه مدیریت در ناسا را دارد، گفته است: «امروز چراغی خاموش شد. قلبم شکست... خیلی زود رفت».
ادوارد فرنکل، ریاضیدان مشهور و نویسنده کتاب عشق و ریاضی ، مریم میرزاخانی را ریاضیدانی بزرگ و انسانی فوق‌العاده خوانده و با اشاره به پیشتازی او به عنوان یک ریاضیدان زن، گفته است که کارهای خانم میرزاخانی، الهام‌بخش زنان و مردان بسیاری است.
