ترمز طلایی بر بازار ارز!

محمد حقگو- رئیس کل بانک مرکزی در همایش چشم انداز سال آینده اقتصاد ایران، ضمن اشاره به سیاست های این بانک در 1403، به موارد مهمی درباره مدیریت بازار ارز از جمله دادن نقش پررنگ تر به بازار طلا و به طور خاص ادامه حراج طلا در مرکز مبادله ارز و طلا اشاره کرد. موضوعی که اتفاقاً سابقه تلخی از آن در سال های گذشته وجود دارد. اما به نظر می رسد شرایط کنونی، متفاوت از گذشته است. در عین حال، با توجه به تجربه گذشته رعایت یک الزام مهم در این رابطه به نظر ضروری است و آن پرهیز از طلاپاشی به شیوه سال های 96 و 97 است.   تاکید فرزین به توجه به بازار طلا به عنوان جایگزین ارز به گزارش خراسان، دیروز رئیس کل بانک مرکزی جزئیات سیاست های این بانک در سال آینده را تشریح کرد که نشان می دهد با پیشرفت برنامه های بانک مرکزی در بازار ارز، برنامه های مکمل ارزی نیز در حال پیگیری بوده و توجه به بازار طلا از این جمله است. به گزارش تسنیم، محمدرضا فرزین با بیان این که نوسانات ارزی می‌تواند انتظارات تورمی را تشدید کند، گفت: در بازار غیررسمی ارز به دلیل مباحث تحریم و جنگ از طرف دیگران با مداخله برای ایجاد نوسان مواجه هستیم. بر همین اساس نقش مرکز مبادله ارز و طلای ایران در حوزه تنظیم‌گری بازار ارز و طلا توسعه پیدا می‌کند. وی افزود: طلا جایگزین ارز است و نباید از آن غافل باشیم؛ بنابراین برای کنترل ارز باید به بازار طلا نیز توجه کنیم، در راستای ایجاد بازار برای طلا و ارز از ابزار‌های بازارمحور در مرکز مبادله و بازار ارز و طلا استفاده می‌کنیم، در حال حاضر در مرکز مبادله طلا و ارز به طور هفتگی حراج داریم و این حراج‌ها را ادامه می‌دهیم. رئیس کل بانک مرکزی گفت: به سمتی پیش می‌رویم که مرکز مبادله تابلو‌هایی داشته باشد که نرخ آن به نرخ مرجع تبدیل شود. اگرچه این کار با سختی‌هایی مواجه است؛ چراکه صد‌ها رسانه از اقصی نقاط جهان سعی می‌کنند هدایت نرخ ارز را داشته باشند. وی تصریح کرد: سامانه‌های فعلی بازار غیررسمی بازارمحور نیستند و حجم معامله و پول در گردش آن شفاف نیست و منجر به پولشویی و قاچاق می‌شود و علامت دهی آن به اقتصاد کشور و فعالان اقتصاد یکی از معضلات مهم اقتصاد کشور است.   منطق طلایی مهار ارز و یک تجربه تلخ منطق اقتصادی، صحیح بودن جهت گیری اخیر بانک مرکزی را نشان می دهد. طلا به مانند ارز، یک ابزار ذخیره حفظ ارزش دارایی مردم در هنگام شوک های تورمی است و از منظر کلان می تواند تقاضا برای ارز را که موجب شوک هزینه ای به تولید شود نیز کاهش دهد. از سوی دیگر محدودیت های قانونی که هم اینک برای معاملات ارز وجود دارد، درباره طلا مطرح نیست. با این حال یک تجربه تلخ در سال های گذشته در این زمینه وجود دارد. گزارش الف به نقل از فارس در اول خرداد 1400 این گونه روایت کرده است که در ماه های پایانی 96 و هفته های آغازین سال 97، بازار ملتهب سکه و ارز با سیاست پیش فروش سکه روبه رو شد. موضوعی که با توجه به افت روزافزون ارزش پول ملی، عطش فزاینده مردم برای خرید این سکه ها را در پی داشت. به طوری که عده ای وام های میلیاردی گرفتند و با آن تسهیلات، هزاران سکه ارزان پیش خرید کردند. این گزارش می افزاید، زمانی این سیاست متوقف شد که بیش از 7.6 میلیون قطعه سکه معادل 62 تن از ذخایر طلای کشور چوب حراج خورده و پدیده‌هایی مانند سلاطین سکه را به‌وجود آورد.   تفاوت های حال حاضر با دوران سیاه پیش فروش سکه  آن چه که درخصوص سیاست خسارت بار پیشین مطرح می شود، دو نکته است. اول خالی شدن خزانه بانک مرکزی از سکه طلا به عنوان یکی از پشتوانه های استراتژیک این بانک، دوم انجام پیش فروش بدون توجه به واقعیات بازار و با قیمت قطعی. با این اوصاف، به نظر می رسد شرایط کنونی که در آن بر حراج طلا تاکید شده، تفاوت های قابل ملاحظه ای با گذشته به شرح زیر دارد: 1-پیشرفت برنامه مهار نقدینگی: با سیاست های بانک مرکزی، کنترل نقدینگی در حال حاضر به شکلی موثر دنبال می شود. این در حالی است که این کنترل بر بانک ها در دوران پیشین وجود نداشت و در نتیجه اتخاذ سیاست های مهار ارز (و به عنوان مثال پیش فروش سکه) با رشد بی ضابطه نقدینگی خنثی می شد. 2-حراج طلا با کشف قیمت: تاکنون و در یک ماه گذشته، 8 جلسه موفق حراج حضوری شمش طلا در مرکز مبادله ارز و طلا برگزار شده که منتهی به فروش تنها 431 کیلو شمش طلا شده است و اعلام شده که مرکز مبادله در 13 اسفند امسال عرضه گسترده سکه را نیز آغاز خواهد کرد. این آمارها (که نشان می دهد طلاپاشی اجمالاً صورت نگرفته) و نیز قیمت بازاری طلا(برخلاف تجربه پیشین) یکی از نقاط مثبت سیاست کنونی به شمار می رود. حتی هم اینک با معلوم شدن تاثیر نه چندان زیاد سیاست گواهی سپرده 30 درصدی در مهار خیز ارزی اخیر، گزینه محتمل در این زمینه، عرضه شمش طلا در هفته های اخیر است.   3- اتصال مسیر دوم سیاست رفع تعهد ارزی برای مهار بازار ارز: نکته مرتبط دیگر این است که در سال جاری، بانک مرکزی تسهیل در واردات طلا و رفع تعهد ارزی صادرکنندگان را به یکدیگر گره زده که هر چند در ماه های قبل با ایراداتی همراه بود، اما به نظر می رسد پتانسیل خوبی برای افزایش عرضه طلا و مهار تقاضای سفته بازی صرفاً با طلاهای وارداتی صادرکنندگان (و نه ذخایر بانک مرکزی) فراهم آمده است. این موضوع، جدای از پیگیری افزایش عرضه ارز با استفاده از رفع تعهد ارزی صادرکنندگان است. در مجموع به نظر می رسد با به کارگیری درست سیاست مهار بازار ارز با بازار طلا و به خصوص پرهیز از حراج بی ضابطه ذخایر بانک مرکزی در این راستا، می توان نسبت به شکل گیری یک ضربه گیر مناسب برای شوک های ارزی امیدوار بود.