دیوار حائل در مرز ایران و ترکیه

ساخت دیوار حائل در مرز ایران و ترکیه در حالی‌ آغاز شده که درگذشته نیز برخی منابع خبری از قصد ترکیه برای ایجاد این دیوار سخن گفته بودند. ساخت این دیوار چند علت دارد که برخی از علل آن مورد حمایت متحدان اروپایی ترکیه خواهد بود. ازجمله اینکه کردهای پ.ک.ک زمانی که در ترکیه در مواجهه با نیروهای نظامی ترک مجبور به فرار به سمت کوهستان‌های مرز ایران می‌شوند، درکوه‌ها و مناطق مرزی با ایران به بازسازی خود پرداخته و مجددا برای ترک‌ها مشکل ایجاد می‌کنند. به‌نظر می‌رسد احداث این دیوار، به‌نفع ایران هم خواهد بود تا چنین عناصری وارد ایران نشوند و در ایران مشکلی ایجاد نکنند. ضمن اینکه سوء‌تفاهمات احتمالی نیز در ارتباط با این گروه‌ها بین ایران و ترکیه حل‌و‌فصل خواهد شد. هزینه این دیوار تنها برعهده ترکیه است و برای ایران هزینه‌ای دربرندارد. این دیوار به هیچ‌وجه مانند دیوار حائلی که آمریکا قصد دارد در مرزهای مکزیک به وجود آورد، نیست. دیوار مرزی بین آمریکا و مکزیک طرح ترامپ برای جلوگیری از عبور مهاجران مکزیکی به آمریکاست، درحالی که بین ایران و ترکیه هیچ‌گونه ویزایی وجود ندارد که کسی برای سفر بخواهد از مرزهای کوهستانی وارد ایران یا ترکیه شود. علت دیوارکشی به‌خاطر جلوگیری از تحرک شورشیان کرد تا حدی قابل درک است، اما با بسته شدن مرزهای ترکیه بسیاری از نیروهای پ.ک.ک وارد عراق خواهند شد و در نتیجه این نیروها اگر قصد ورود به ایران را داشته باشند با ورود به عراق به ایران خواهند آمد. اگر ترکیه بخواهد موضوع نقل و انتقال نیروهای پ.ک.ک را حل کند، در مرزهای خود با عراق نیز این دیوار را باید ادامه دهد، زیرا اگر این اقدام صورت نگیرد، هزینه بسیار گزافی بر روی دست ترکیه خواهد ماند. دومین مساله‌ای که ترک‌ها با توسل به آن برای ساختن این دیوار مشروعیت ایجاد کرده‌اند، جلوگیری از قاچاق است. قاچاق چند جنبه دارد، از جمله قاچاق مواد مخدر که از افغانستان آغاز شده و گاه مسیر خود را از ایران و ترکیه تا اروپا هم ادامه می‌دهد. البته تجربه گذشته نشان داده که ساخت دیوار حائل چندان هم نمی‌تواند در جلوگیری از قاچاق موثر باشد. با این حال با احداث این دیوار نقل و انتقال و قاچاق مواد مخدر از مرز‌های شمال غربی ایران به اروپا با مانع روبه‌رو خواهد شد و بخشی از آن به داخل ایران برمی‌گردد و مواد مخدر در ایران افزایش خواهد یافت. اگر چه بخشی از کارکرد دیوار به جلوگیری از ورود مواد مخدر به ترکیه هم مربوط می‌شود، اما ترکیه ضمن همکاری با ایران در مبارزه با قاچاق مواد مخدر می‌توانست با هزینه کمتری از ورود مواد مخدر به کشورش جلوگیری‌کند. در عین حال اقدام به مبارزه با قاچاق مواد مخدر باید به فرهنگی عمومی تبدیل شود. باید برای همه روشن شود که بخشی از پولی که قاچاقچیان از این راه به دست می‌آورند، صرف آموزش گروه‌های سلفی تندرو در منطقه می‌شود و این گروه‌ها برای دو کشور ایران و ترکیه همواره خطرآفرین بوده و خواهند بود. جلوگیری از تحرک عناصر پ.ک.ک و مبارزه با قاچاق مواد مخدر دو علت عمده کشیدن این دیوار است، اما به‌لحاظ دیپلماتیک این دیوار برای ایران دردسری نخواهد داشت.
* کارشناس روابط بین‌الملل