روزنامه ابتکار
1396/07/11
نمایندگان مجلس در گفت‌وگو با «ابتکار» بررسی کردند تکرار زمزمه های نظام پارلمانی
معصومه معظمیموضوع تغییر نظام ریاستی به پارلمانی، طی چند سال اخیر بارها از سوی نمایندگان مجلس مطرح و مورد پیگیری قرار گرفته ولی با گذشت سال‌ها هنوز نتیجه خاصی نداشته است. البته طرح این موضوع ریشه در قانون اساسی دارد و به اختلافات بین مجلس و رئیس جمهوری مرتبط می شود. با وجود اینکه در جمهوری اسلامی ایران نظام ریاستی حاکم است، ولی مجلس دارای اختیارات زیادی از جمله نظارت بر دولت است و دولت مثل برخی کشورها برآمده از مجلس نیست و رئیس جمهوری در ایران فاقد برخی اختیارات مانند فرماندهی نیروهای مسلح یا انحلال پارلمان است. مسئله ای که اختیارات رئیس جمهوری را تا حد
نخست وزیر کاهش می دهد.
برخی نمایندگان مجلس بر این باورند که باید نظام ریاستی در ایران به نظام پارلمانی تغییر کند. البته نه نظام
نخست وزیری که از سال 58 تا 68 در کشور حاکم بود، بلکه تغییری اساسی که با آن مدل تفاوت دارد. در نظام «نخست وزیری اوایل انقلاب» رئیس جمهوری با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شد، بعد نخست وزیر را به مجلس معرفی می‌کرد تا در صورت به دست آوردن رای اعتماد نسبت به تشکیل کابینه اقدام کند. اما در «نظام پارلمانی» مد نظر نمایندگان فعلی مجلس،
نخست وزیر توسط مجلس انتخاب می شود و عملا نخست وزیر، رئیس دولت خواهد بود و در این صورت می‌تواند عنوان رئیس جمهور یا نخست وزیر داشته باشد.
روشن شدن اولین جرقه از سوی رهبر انقلاب
اولین جرقه تغییر نظام از ریاستی به پارلمانی در سفر رهبر انقلاب به استان کرمانشاه در سال 90 کلید خورد. ایشان در دیدار با دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه در بخشی از سخنان خود تاکید کردند: «... فرض بفرمائید ما یک روزی در قانون اساسی نخست‌وزیر و رئیس جمهوری داشتیم، با یک شکل خاصی؛ بعد تجربه به ما نشان داد که این درست نیست. امام دستور دادند گروهی از خبرگان ملت، از دانشگاهیان، از روحانیون، از مجلس شورای اسلامی، از برجستگان و نخبگان بنشینند و آنچنان که بر طبق نیاز است، آن را تغییر بدهند. همین کار را هم کردند. یا در زمینه قضا همین جور. در آینده هم این‌ها قابل تغییر است. امروز نظام ما نظام ریاستی است؛ یعنی مردم با رای مستقیمِ خودشان رئیس جمهوری را انتخاب می‌کنند؛ تا الان هم شیوه بسیار خوب و تجربه‌شده‌ای است. اگر یک روزی در آینده‌های دور یا نزدیک (که احتمالاً در آینده‌های نزدیک، چنین چیزی پیش نمی‌آید) احساس بشود که به جای نظام ریاستی مثلاً نظام پارلمانی مطلوب است - مثل اینکه در بعضی از کشورهای دنیا معمول است - هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند. و از این قبیل...»
بنابراین پس از سخنان رهبری در آن سال، یونس اسدی نماینده اصولگرای مجلس نهم طی گفت وگویی از احیای «پست نخست وزیری» خبر داد، خبری که واکنش‌های مختلف رسانه ها را به همراه داشت. او گفته بود که مجلس تلاش می‌کند «پست نخست وزیری» را در کشور احیا کند و مجلس تکلیف طرح «نظام پارلمانی» را تا پاییز 93 روشن خواهد کرد. ولی با گذشت 3 سال از آن موضوع هنوز آن وعده محقق نشده است. البته روز گذشته عزت الله یوسفیان ملا، نماینده اصولگرای آمل و لاهیجان در مجلس و عضو کمیسیون ولایی از احتمال ارسال نامه برخی نمایندگان به مقام رهبری جهت بازنگری در قانون اساسی خبر داد. رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس در این باره تصریح کرد که برای بازنگری در قانون اساسی نمایندگان قصد دارند نامه‌ای به رهبری تقدیم کنند تا اینکه معظم له، دستور بازنگری قانون اساسی را به رئیس‌جمهوری ابلاغ کنند. رئیس کمیسیون آیین نامه داخلی مجلس در گفت‌وگو با خانه ملت با اشاره به اظهارات رهبری در سفر به استان کرمانشاه در این باره تصریح کرد: از زمانی که ایشان این مسئله را بیان کرده‌اند، موضوع ایجاد نظام پارلمانی در ذهن صاحبنظران همچنان مطرح است، زیرا شرایط فعلی پاسخگوی نیازها نیست.
زمینه تغییر نظام ریاستی به پارلمانی مهیا نیست
البته محمدجواد کولیوند، رئیس کمیسیون شوراهای مجلس نیز در گفت‌وگو با «ابتکار» با اشاره به اظهارات رهبری در این باره گفت: «لازمه اجرای خواست رهبری درباره اجرای نظام پارلمانی این است که به طور همه جانبه در کشور روی این موضوع مطالعه شود. نمی توانیم بدون برنامه و بررسی لازم یک دفعه برای تغییر و اصلاح قانون اساسی همه پرسی بگذاریم و آن را تغییر دهیم و انتخاب ریاست جمهوری را پارلمانی کنیم.» او همچنین تاکید کرد: «نباید بدون مطالعه لازم و بررسی دقیق وکافی در این باره به سرعت به سمت تغییر قانون اساسی و همه پرسی حرکت کنیم و از رهبری بخواهیم که چنین
اجازه ای بدهند.» پیش ازاین در مجلس گذشته، محمد دهقانی، نماینده اصولگرای مجلس که به دنبال اجرای این موضوع بود به باشگاه خبرنگاران گفته بود: «برای تغییر نظام فعلی کشور به «نظام پارلمانی» نیاز به اصلاح قانون اساسی با دستور مقام معظم رهبری و به رفراندم گذاشتن موضوع است و باید جامعه و رهبران فکری فعال شوند تا به نوعی درخواست از متن جامعه ایجاد شود تا مسئولان ارشد نسبت به آن تصمیم گیری کنند.» همانطور که در اول گزارش اشاره شد؛ یوسفیان ملا هم در گفت وگوی خود اختلاف بین مجلس و رئیس جمهور در برخی موارد را دلیل تغییر نظام ریاستی دانست و گفت که مجلس اگر بخواهد با دولت تعامل داشته باشد، باید چشم‌پوشی‌های فراوانی انجام دهد، ولی در حال حاضر مجلس مسائل فراوانی را می‌بیند که به خاطر تعامل صحبتی نمی‌کند. مسئله نظارت مجلس با قوانین و مقررات فعلی به معنای درگیر شدن با دولت است و بسیاری تعامل را در این می‌دانند که سوال و استیضاح مطرح نشود. لازم به ذکر است؛ هروقت ضرورتی برای تغییر یا اصلاح در قوانین بالادستی یا حتی پایین دستی به وجود آیند، طبیعی است که این تغییر و اصلاح باید همراه با زمینه چینی و تحقیق و بررسی زیاد باشد. بنابراین تغییر یا اصلاح در قانون اساسی که بالاترین سند قانونی کشور است نیازمند بررسی زیاد است و باید زمینه این اصلاح و تغییر در زمان مناسب آن فراهم شود. بنابراین همه نمایندگان حتی آنهایی که معتقد به تغییر در نظام ریاستی هستند، تاکید دارند که اول باید زمینه های زیرساختی تغییر مهیا شود، بعد برای اجرای آن اقدام شود.
بی‌گدار به آب نزنیم
قاسم میرزایی نکو، دیگر عضو کمیسیون شوراها نیز که با «ابتکار» گفت‌وگو می کرد بر این عقیده است که فعلا زمینه اجرای نظام پارلمانی مهیا نیست و قبل از طرح هرکاری باید کالبد شکافی و ارزیابی وضعیت ساختاری انجام شود. او گفت:«این کار باید از طرف نمایندگان مورد مطالعه قرار بگیرد و در نهایت دو یا سه گزینه را در قالب طرح بیان کنند و در نهایت نسبت به آن تصمیمی جمعی بگیرند. نباید بی‌گدار به آب زد و کاری کرد که نتیجه عکس بدهد.» میرزایی نکو در پاسخ به این صحبت یوسفیان ملا که اعلام کرده بود به زودی نامه‌ای از سوی نمایندگان به رهبری درباره تغییر نظام ریاستی به پارلمانی نوشته میشود با بیان اینکه هنوز در محافل رسمی هیچ حرفی در این باره زده نشده است، گفت: تا کنون موضوع تغییر نظام پارلمانی از سوی کسی در محفلی رسمی مطرح نشده و ظاهرا برخی اعضای فراسیون ولایی که دوستان آقای یوسفیان ملا هستند بین خودشان این موضوع را مطرح کرده اند و هنوز چیزی روی کاغذ به صورت رسمی نوشته نشده است.» سلیمی نیز با بیان اینکه هنوز زمان طرح چنین موضوعی زودهنگام است اعلام کرده است: «هم‌اکنون انتخابات در کشور ما حزبی نیست و شاهدیم در زمان انتخابات، جبهه‌هایی تشکیل می‌شوند و احزاب نیز صرفاً در مقاطع انتخاباتی فعال می‌شوند. طبیعتاً اگر بخواهیم نظام پارلمانی را جایگزین کنیم تا رئیس‌جمهوری یا نخست‌وزیر از سوی پارلمان انتخاب شود، ابتدا باید مقدمات لازم فراهم شود و برای تحقق این مسئله، پیش از هرچیز نیازمند احزاب فعال، شناسنامه‌دار، شفاف و پاسخگو هستیم که بتوانند با عضوگیری، تربیت نیروها و حضور حزبی در انتخابات، نیروهای خود را به پارلمان بفرستند و این نیروها نیز به پشتوانه فعالیت حزبی در مجلس فعال و منسجم عمل کنند.» بنابراین هیچ یک از نمایندگان موافق نیستند که به این زودی و با عجله پیشنهاد نظام پارلمانی به همه پرسی گذاشته شود. با این حال کولیوند، رئیس کمیسیون شوراهای مجلس روزگذشته بابیان اینکه تغییر نظام ریاستی به پارلمانی را در حال حاضر موفق نمی دانم، به «ابتکار» گفت: «با توجه به اینکه انتخابات مجلس استانی نیست و افرادی که به مجلس می آیند توسط مردم انتخاب می شوند و رای کسی که با انتخاب یک میلیون رای به مجلس می آید با رای کسی که با نظر 20 هزار نفر به مجلس می آید تفاوتی ندارد، به نظرم اجرای نظام پارلمانی در این شرایط جواب نمی دهد و زمینه اجرای آن فعلا مهیا نیست.» او همچنین با اشاره به مشکلاتی که سرراه این موضوع قرار دارد، اظهار کرد: «درحال حاضر مشکلاتی که در مجلس وجود دارد موضوعات مربوط به شهرستان ها و حوزه های انتخابیه است در صورتی که بسیاری از آن مشکلات به نظام پارلمانی شورایی ربط دارد و باید شورای شهرها آنها را حل کند. مثلا بحث آب و راه به پارلمان مربوط نیست، ولی متاسفانه مجلس گرفتار این مباحث استانی و شهرستانی است و ت زمانی که این مسئله حل نشود نمی توان به اجرای نظام پارلمانی فکر کرد.» کولیوند با بیان اینکه پیش نیاز نظام پارلمانی این است که اول باید شوراها را به جایگاه اصلی شان برسانیم و خدمات واحد هر شهر را به شوراها بسپاریم، بعد به سمت نظام پارلمانی قدم برداریم. اکنون که نمایندگان درگیر جزئی ترین مشکلات خدماتی شهری و روستایی هستند نمی توانیم چنین توقعی داشته باشیم و در اجرای نظام پارلمانی موفق باشیم. رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس با بیان اینکه این کار در زمان فعلی که زیرساخت های آن مهیا نیست تبعات زیادی دارد، افزود: نمی توانیم نظام انتخاباتی دموکراسی که مردم رئیس جمهورش را انتخاب می‌کنند بر اساس مطالعه یکی دو
هفته ای آن را تغییر دهیم، این کار غلط است. اول باید خدمات ویژه شهرها و روستاها را به شورای شهرها واگذار کنیم بعد به سراغ مباحث دیگر پارلمان برویم.»
به هرحال موضوع قابل توجه در تلاش برخی نمایندگان برای تغییر نظام ریاستی به پارلمانی مربوط به حوزه اختیاراتی است که در صورت نبود رئیس جمهوری این اختیارات به مجلس داده می شود. یعنی این نمایندگان هستند که رئیس جمهوری یا نخست وزیر را انتخاب می کنند و می‌توانند بر او نظارت داشته باشند. اگر «نظام پارلمانی» عملی شود مجلس اعضای کابینه دولت و رئیس دولت را معرفی خواهد کرد، به عبارتی قوه مقننه کارهای اجرایی کشور را نیز انجام خواهد داد و حتی ممکن است اعضای کابینه دولت از نمایندگان مجلس باشند. بنابراین نمایندگان می توانند هرآنچه تصور می کنند به صلاح مردم است بدون هیچ دغدغه ای در کشورپیاده کنند. در این صورت یکی از رویایی ترین حالت ها برای نمایندگان ایجاد خواهد شد. ولی نمایندگان نباید فراوش کنند که در زمانی که پارلمان ایران هنوز درگیر مسائل حاشیه ای مربوط به آب و راه و نان مردم حوزه‌های انتخابیه خود در شهرها و روستاها است،
نمی توانند توقع براورده شدن چنین مسئله ای را داشته باشند. پس باید اول زیرساخت های این مهم فراهم شود بعد چشم اندازی چنین وسیع برای پارلمان ایران ترسیم کنند.
سایر اخبار این روزنامه
آیا از شبانه شدن موزه‌ها استقبال میشود؟
موزه‌های شب زنده‌دار
«ابتکار» از تاسیس مدرسه توسط احزاب سیاسی و ابهامات آن گزارش می‌دهد
مشق سیاست در مدارس حزبی
« ابتکار» از افزایش قابل توجه بیماری «هاری» در ایران و تلاش‌ها برای حذف این بیماری گزارش می دهد
جلال خوشچهره
هوشمندی در چالش استقلال‌خواهی اقلیم کردستان عراق
نمایندگان مجلس در گفت‌وگو با «ابتکار» بررسی کردند
تکرار زمزمه های نظام پارلمانی
«ابتکار» از دلایل به تعویق افتادن واریز سود سهام عدالت گزارش می‌دهد
ناهماهنگی‌های یک برنامه‌ریزی دقیق!
افزایش ۱۰ برابری سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت و معدن تا 1400 محقق می شود؟
چالش های یک وعده در افق سرنوشت برجام
«ابتکار» از یک سبک ادبی جدید گزارش می‌دهد
فراتر از «سپید» شعری هست!
صادق زیبا کلام در گفت و گو با «ابتکار» تشریح کرد
راه حل رفع نگرانی ایران از استقلال کردستان عراق
تیراندازی به سوی شرکت کنندگان فستیوال موسیقی
در آمریکا 50 کشته و 400 زخمی برجای گذاشت
با تایید کمیته فنی، جانشین منصوریان از آلمان آمد
وینفرد شفر سرمربی استقلال شد
سیدحسین هاشمی:
ولله به هیچ کس باج ندادم
سفیر چین در تهران:
همه طرف‌ها با مذاکره مجدد درباره برجام مخالفند
