میانجیگری عراق بین ایران و عربستان!

فواد معصوم رئیس‌جمهور عراق به تازگی مساله پا در میانی یا به تعبیری میانجیگری عراق بین ایران وعربستان را مطرح کرد که این پیشنهاد او آن‌هم برای چندمین بار جای بسی تامل دارد. اما قبل از هر چیز باید اذعان داشت که عراق به دلیل ساختار داخلی میان دو دایره عقیدتی و عربی قرار دارد به همین دلیل همه اختلافات منطقه‌ای در این دو حوزه بر ساختار اجتماعی عراق تاثیر منفی بر جای می‌گذارد. عربستان که عراق را عضوی از دایره عربی می‌داند تلاش می‌کند که بدون توجه به موضع عقیدتی عراق نفوذ خود را بر این کشور تثبیت کند. نگاه عربستان این است که باید مانند قبل از سال 2003 یک اقلیت پان‌عربیستی در عراق حاکم شود و صرف‌نظر از گرایش‌های منطقه‌ای در حوزه و دایره پان‌عربیستی گام بردارد به همین دلیل عربستان سعودی بعد از سرنگونی رژیم صدام در سال 2003 تلاش کرد تا اکثریت عراق را به حاشیه براند و یک حاکمیت کوچکی را درعراق مسلط کند. اما به دلیل وجود گرایش‌های عقیدتی درعراق که اکثریت را تشکیل می‌دهند، عربستان به شدت در عراق منزوی شد. حاکمیت عراق که یک حاکمیت متنوعی است و از سه قومیت بزرگ شیعه، سنی و کرد تشکیل شده است در کشاکش میان دو دایره عقیدتی و عربی قرار دارد. طبیعی است که عربستان سعودی از مدت‌ها پیش به ویژه از سه سال گذشته که حاکمیت در دست سلمان بن عبدالعزیز و فرزندش محمد بن سلمان ولیعهد عربستان قرار گرفته است؛ این کشور تلاش کرد که بدون توجه به گرایش‌های اکثریت ملت عراق، نفوذ خود را در حوزه عربی و پان‌عربیستی درعراق تقویت کند و اخیرا نیز محمد بن سلمان ولیعهد عربستان اظهار تمایل برای سفر و بازدید از عراق کرده است. عربستان نیز بخشی از گروه‌های وابسته به تشیع را جذب و اختلاف میان شیعیان عراق اختلاف ایجاد کرد. اکنون در تلاش است تا نفوذ ایران را درعراق کاهش دهد. اما به هر روی بافت عراق به‌ گونه‌ای است که عربستان دیگر جایگاهی‌ در عراق ندارد. از سویی حاکمیت عراق از جمله فواد معصوم رئیس‌جمهور کردتبارعراق، حیدرالعبادی نخست‌وزیر شیعه و سلیم الجبوری رئیس ‌سنی ‌مذهب پارلمان عراق تلاش می‌کنند که از اختلافات موجود میان ایران وعربستان که تاثیر خود را بر جامعه عراق باقی می‌گذارد نوعی وفاق ایجاد کنند و از طریق پادرمیانی و میانجیگری، اختلافات ایران و عربستان را کاهش دهند اما به هر روی حاکمیت در عربستان راهی را دنبال می‌کند که با مسیر و سیاست‌های ایران کاملا در تضاد است. سفرهای متعدد محمد‌بن سلمان و عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان به فلسطین اشغالی و تشکیل جبهه عبری و عربی علیه ایران و جریان سازی علیه محور مقاومت راه هرگونه سازش میان ایران و عربستان را بسته است و به نظر نمی‌رسد که عراق از این توانایی برخوردار باشد تا بتواند پل‌های تخریب شده میان ریاض و تهران ترمیم کند. زیرا عربستان استقلال سیاسی در حوزه سیاست خارجه ندارد و سیاست خارجه عربستان تابع سیاست‌های آمریکاست در نتیجه بدون اجازه آمریکا نمی‌تواند روابط خود را با تهران بهبود ببخشد. اما پیشنهاد فواد معصوم رئیس‌جمهور عراق برای میانجیگری میان ایران و عربستان جای تامل دارد و نشان از اراده قوی مقامات عراقی برای کاهش اختلافات ایران و عربستان است اما بعید به نظر می‌رسد که عراق از این ظرفیت برای پا درمیانی میان ایران وعربستان برخوردار باشد.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل