نمی‌توان جلوی سخن گفتن مردم را گرفت

آرمان: تاریخ نگاری از موضوعات بسیار مهمی است که در هر دوره‌ای برای ثبت وقایع و رویدادهای آن مقطع صورت می‌گیرد. در این راستا ناگفته پیداست شخصی که تاریخ نگاری یا به عبارتی به نقل خاطره تاریخی می‌پردازد باید ابتدا بدون هیچ پیش زمینه ذهنی و حب و بغضی نسبت به شخصی که خاطره‌ای از او نقل می‌شود به بیان خاطره خود بپردازد. تاریخ انقلاب نیز از این قاعده مستثنی نیست و باید دید کسانی که به نقل خاطره از امام می‌پردازند در زمان حیات امام چگونه ارتباطی با ایشان داشته‌اند و اکنون از چه موضعی به بیان این خاطرات می‌پردازند.. از این جهت باید مساله تاریخ نگاری انقلاب و جمع‌آوری خاطره‌ها ساماندهی و سازماندهی منسجمی شود.
نحوه روایت تاریخ انقلاب
آیت‌ا... سیدحسن خمینی با اشاره به اینکه ما با حجم بسیار بالایی از تاریخ شفاهی مواجه هستیم، یادآور شد: این هم فقط مربوط به دوستداران انقلاب نیست و حجم بسیار بالایی از آن مربوط به مخالفان است که شاید فرصت بیشتری هم داشته‌اند. تاریخ شفاهی آکسفورد و تاریخ شفاهی هاروارد خیلی معروف است که مجموعه‌هایی را منتشر کرده‌اند و متصدیان برخی از آنها مخالفان قسم خورده انقلاب بوده‌اند. وی گفت: در جلسه بنیاد تاریخ با حضور آقای هاشمی جرقه‌ای زده شد که به جای تولید بخش دیگری از خاطرات بحثی در رابطه با «حجیّت» در تاریخ داشته باشیم. اگر ما بتوانیم ملاکی ارائه دهیم که با آن بتوان نقد کرد و بتوان گفت که کدام درست و کدام غلط است خیلی راحت‌تر می‌توانیم به کمک تاریخ انقلاب بیاییم. یادگار امام، با بیان اینکه من نام این ملاک را «اصول تاریخ» گذاشتم، تصریح کرد: «اصول» لفظ بسیار مبهمی است و هیچ تعصبی روی آن ندارم و می‌توانیم اسم دیگری برای آن پیدا کنیم که کمتر کژتابی داشته باشد، اما ما در فقه علمی به اسم «اصول فقه» داریم که کارش پیدا کردن حجت علم فقه است؛ کار علم اصول این است که فقه را با آن محک می‌زنیم. آیا می‌توانیم اصولی برای تاریخ پیدا کنیم؟ تولیت حرم مطهر امام(ره) با تأکید بر اینکه یکی از بحث‌ها «اجتهاد در اندیشه امام» است، گفت: به نظر من بسیار مهم است که خاطره امام را چه کسی نقل کرده است.
اصحابِ سِرّ امام و انقلاب


سیدحسن خمینی ادامه داد: مهم‌تر از زمان تلقی، زمان نقل است که رابطه فرد با آن شخصیت (در موضوع بحث امام است) چه بوده است؟ فردی سال 56 یا 60 جزو نزدیکان امام بوده اما بعدا به عللی مطرود شده و سال 79 خاطره‌ای را نقل می‌کند. کسی که این خاطره را سال 79 نقل می‌کند، آیا حبّ و بغض شخصی در نقلش هست؟ وی تأکید کرد: زمان تلقی و زمان انتقال مسأله بسیار مهمی است که متأسفانه در تاریخ نقل شیعه گم شده است. ما الآن نمی‌دانیم این اصحاب حضرت قصه‌ای که نقل کرده در زمان رفاقتش بوده یا زمانی بوده که حضرت به عللی او را بیرونش کرده است؟ ممکن است او راوی خوبی باشد، اما زمانی حضرت او را طرد کرده یا قهر کرده باشد. ما آدم‌هایی که قهر کرده‌اند کم نداریم. این درد را در تاریخ اسلام نمی‌توانیم کاری کنیم‌، اما در تاریخ انقلاب می‌توانیم کاری کنیم. یادگار امام با بیان اینکه یکی از اموری که در تاریخ انقلاب به شدت به آن نیاز داریم «تراجم» است، افزود: ما در تاریخ انقلاب به سیر اَعلام و تراجم نیاز داریم. نکته بعدی این است که فهم و شعور انسان‌ها یکسان نیست، مثلا من اسم نمی‌آورم، اما دو آیت‌ا... درجه یک که هر دو هم به رحمت خدا رفته‌اند، هر دو هم از نظر رده در جمهوری اسلامی دارای یک رده بوده‌اند، یکی از آنها با اینکه اگر بود من پشت سرش نماز می‌خواندم و بسیار آدم خوبی هم بود، هرچه از امام نقل کرده را اصلا محل نگذارید! چون خیالاتی و در تلقی عوام بود، اما دیگری باهوش است. آیت‌ا... سیدحسن خمینی عنوان کرد: در روایت شیعه بعضی‌ها اصحابِ سِرّ حضرت هستند. باید ببینیم کسی که تاریخ می‌گوید اصحاب سِرّ امام و انقلاب است و میزان دسترسی او چقدر بوده یا عوام است؟ قضایایی نقل می‌کند و واقعا هم باورمند است، اتفاقا اشکال قضیه در کسانی است که زودباور هستند؛ چون صادقند و به همین دلیل حرفشان اثر می‌گذارد. یعنی وقتی که صادق باشید حرف شما به دل می‌نشیند.
نقل راست و دروغ
آیت‌ا... سیدحسن خمینی، اجتهاد در اندیشه امام را علم رجال انقلاب دانست و اظهار کرد: برای اینکه تاریخ انقلاب را از «تکثر غیر مبارک» نجات دهیم باید در مورد روش شناسی آن را بحث کنیم. قاعده و روشی بگذاریم که اگر 50 سال دیگر کسانی آمدند بتوانند در میان راست و دروغ‌ها و زاویه‌های دید مختلفی که وجود دارد، نمی‌خواهیم بگوییم همه هم دروغ می‌گویند، حقیقت را پیدا کنند. وی با تأکید بر اهمیت تاریخ تصریح کرد: یقین بدانید با شیوه‌ای که ما پیش می‌رویم تاریخ انقلاب در میان صدها هزار نقل راست و دروغ گم است. گرفتاری ما این است که هرکس رسیده سخنی گفته و نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم؛ مگر می‌شود جلوی سخن گفتن را گرفت؟ آن هم با این فضایی که همه تریبون دارند. همین جلسه امروز را افراد بروند و به همین مجموعه بفرستند؛ ببینید چه اختلافی در بیان پدید می‌آید!