روزنامه ابتکار
1397/05/08
« ابتکار» شروع مجدد جدال لفظی میان ترکیه و آمریکا را بررسی می‌کند حرکت پاندولی آنکارا در سیاست خارجی
محمدرضا ستاریبا بالا گرفتن مجدد تنش لفظی میان آمریکا و ترکیه، رجب طیب اردوغان روز گذشته گفت که با تحریم وادار به عقب نشینی نشده و در صورت ادامه کارشکنی‌های آمریکا دست به اقدام جدی خواهیم زد.
تهدید اردوغان به مقابله به مثل با آمریکا در حالی مطرح میشود که آنکارا و واشنگتن طی هفته‌های گذشته بر سر تحویل جنگنده‌های اف- 35، موضوع براندون جانسون کشیش آمریکایی که در حبس خانگی به سر می‌برد، بحث تحریم‌های ایران، پرونده فتح‌الله گولن و حمایت آمریکا از نیروهای کرد در سوریه دچار اختلافات اساسی بوده‌اند. در همین راستا اردوغان روز گذشته اعلام کرده است که در صورت عدم تحویل جنگنده‌های اف- 35 به سراغ حکمیت بین‌المللی رفته و واشنگتن آگاه باشد که ممکن است یک هم‌پیمان قوی را از دست بدهد. آمریکایی‌ها ماه گذشته تهدید کرده بودند که در صورت خرید سامانه پدافندی اس-400 از روسیه، واشنگتن طرح انتقال هواپیماهای اف-35 به ترکیه را بلوکه خواهد کرد؛ امری که از همان زمان یکی از پایه‌های اساسی جدال لفظی میان دولتمردان ترکیه و آمریکا بوده است.
معمای براندون جانسون
از سوی دیگر در حالی که برخی از رسانه‌های آمریکایی خبر داده بودند که آمریکا و ترکیه بر سر آزادی براندون جانسون در ازای آزادی یک زندانی زن ترک در اسرائیل به توافق رسیده‌اند، اردوغان ضمن تکذیب این خبر، تصریح کرد: هیچ‌گاه از کشیش برانسون به عنوان اهرمی برای چانه‌زنی استفاده نکرده است. این کشیش آمریکایی بیش از 20 سال است که در یک کلیسای پروتستان در شهر ازمیر ترکیه زندگی می‌کند و ترکیه وی را به اتهام شرکت در عملیات تروریستی، همکاری با گروه فتح‌الله گولن در جریان کودتای سال 2016 و نیز همکاری با پ ک ک بازداشت کرده است.
جانسون که به یکی از محورهای مهم جدال لفظی میان آمریکا و ترکیه بدل شده است در طول دو سال گذشته در زندان به سر برده و گفته میشود که دادستانی ترکیه برای او درخواست 35 سال حبس کرده است. این مساله هنگامی تشدید شد که ترکیه جانسون را تا روز دادگاه در حبس خانگی نگاه داشته و پس از این ماجرا دونالد ترامپ در پیامی توئیتری تهدید کرده است که در صورت عدم آزادی براندون جانسون، ترکیه را با وضع تحریم مجازات خواهد کرد.
ماجرای فتح‌الله گولن
یکی دیگر از موارد اختلافی میان آنکارا و واشنگتن مساله فتح‌الله گولن است. او به عنوان سرسخت‌ترین رقیب اردوغان، یک واعظ و مدرس الهیات است که قرائتی جدید به نام اسلام آناتولیایی مبتنی بر آموزه‌های سعید نورسی را ترویج می‌کند. گولن به واسطه تمکن مالی، مجموعه بسیار بزرگی به نام جنبش گولن در زمینه خدمات اجتماعی ایجاد کرده و هر چند در ابتدای امر با اردوغان و حزب عدالت وتوسعه دارای پیوندهای عمیقی بود اما بعدها با شروع اختلافات در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند.
دولت ترکیه مدعی است که بسیاری از کارشکنی‌های موجود در داخل توسط گولن طراحی شده و حتی مسئولیت کودتای نافرجام سال 2016 را نیز تماماً متوجه او می‌داند. در همین رابطه بسیاری از مقامات و شخصیت‌های ترکیه به اتهام ارتباط با فتح‌الله گولن دستگیر شده و دولت این کشور بارها تقاضای استرداد او به ترکیه را مطرح کرده است.
سیاست خارجی پاندولی آنکارا
از جمله موارد دیگری که بر دامنه اختلافات میان ترکیه و آمریکا دامن زده است، موضوع حمایت آمریکا از نیروهای کرد در شمال سوریه است. پس از تغییرات ملموس سیاست خارجی ترکیه در کوران حوادث انقلاب‌های عربی که مشی تنش‌زدایی صفر با همسایگان را تبدیل به نوعی سیاست تهاجمی کرد، کارشناسان معتقدند ترک‌ها در طول این سال‌ها از نوعی سیاست پاندولی تبعیت کرده‌اند. یعنی در عین حال و بنا به موارد و موضوعات مختلف مواضعی گاه متضاد با راهبردهای اعلامی خود را پیش گرفته و دنبال کرده‌اند. این امر در بحران سوریه به خوبی نمایان است، جایی که آنکارا ضمن همراهی با کشورهای عربی مخالف اسد در عین حال در روند گفت وگوهای آستانه با ایران و روسیه شرکت کرد و از سوی دیگر علیرغم همکاری و توافقات گسترده با آمریکا در تحولات سوریه، در مواردی نظیر موضوع کردها با واشنگتن دچار اختلاف دیدگاه شده است.
دیدگاه ترکیه در مورد فشار علیه ایران
این در حالی است که مواضع جدید ترکیه در مورد حمایت از ایران در برابر تحریم‌های آمریکا نیز یکی دیگر از عوامل جدال لفظی میان رهبران ترکیه و آمریکا در طول هفته‌های اخیر بوده است. ترک‌ها از همان زمان خروج یکجانبه آمریکا از برجام بر لزوم حمایت از این توافق بین‌المللی تاکید داشته و در همین دو روز اخیر رجب طیب اردوغان ضمن اعلام اینکه ایران شریک استراتژیک ماست، تاکید کرده است: به همکاری‌های خود با تهران ادامه خواهیم داد. ما مشتری گاز ایران هستیم و در صورت عدم همکاری با این کشور، چه کسی خانه‌های ما را در زمستان گرم خواهد کرد؟
در این میان دو موضوع از سوی ناظران در خصوص دیدگاه ترکیه به بحث تحت فشار قرار گرفتن ایران از سوی آمریکا مد نظر قرار دارد. گروهی از کارشناسان معتقدند که موضوع تحریم و انزوای ایران یکی از موارد دلخواه کشورهای همسایه ایران است، به این دلیل که تمامی ظرفیت‌های موجود کشور در چنین شرایطی به سمت آنها جذب و روانه میشود. از این رو هر چند در مواردی کشورهایی مانند ترکیه به عنوان همسایه یا چین و روسیه به عنوان دو شریک سیاسی و اقتصادی ایران، نسبت به موضوعاتی همچون خروج آمریکا از برجام یا بحث تحریم‌ها معترض هستند اما این اعتراض‌ها بیشتر به جنبه‌های امنیتی و سیاسی مربوط میشود.
از سوی دیگر برخی کارشناسان نیز معتقدند بر فرض صحیح بودن فرضیه فوق، موضوع انزوای ایران و تخلیه ظرفیت کشور نمی‌تواند ارتباطی منطقی با بحث تحریم‌ها داشته باشد. با توجه به حجم مراودات تجاری میان ایران و ترکیه که بخش اعظمی از آن را بخش خصوصی دو کشور بر عهده دارند، مساله تحریم‌ها و بی‌ثباتی اقتصادی در ایران تاثیرات ملموس خود را در اقتصاد کشوری مانند ترکیه خواهد گذاشت.
در این میان فرقی که وجود دارد این است که موضوع تحریم با مساله همه چیز منهای ایران که سال‌ها توسط امریکایی‌ها در منطقه ترویج می‌شد، متفاوت است. در بحث تحریم متضرر شدن شرکای ایران مطرح است و در طرح انزوا که قصد دارد در هیچ پروژه منطقه‌ای جدی ایران را دخالت ندهد موضوع تخلیه ظرفیت‌ها به نفع همسایگان و رقبا مد نظر قرار دارد.
از این رو است که ترک‌ها نیز از موضوع تحریم‌های ایران به شدت ناراضی هستند، همانطور که کشورهای اروپایی اکنون تلاش دارند به طرق مختلف طرح بازگشت تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران را خنثی کنند.
نگاه رئالیسم به واگرایی میان ترکیه و آمریکا
در همین رابطه است که می‌توان گفت هر چند اکنون میان ترکیه و آمریکا بحثی جدی مطرح است، اما در نهایت این دو کشور در قالب و چارچوب‌های مختلف با یکدیگر دارای پیوند و بستگی‌های استراتژیک هستند. هر چند سیاست نومحافظه‌کاران مستقر در کاخ سفید اکنون بر مبنای تهدید و واگرایی با متحدان سنتی قرار دارد اما این امر با توجه به چسبندگی‌های موجود در مواقع حساس و تصمیم‌گیری‌های غائی می‌تواند به میزان زیادی تعدیل شود. نمونه چنین مساله‌ای را می‌توان در بحران میان مسکو و آنکارا به سبب ترور سفیر روسیه در ترکیه مشاهده کرد؛ جایی که این مساله و موضوع ساقط شدن هواپیمای جنگنده روسی توسط ترک‌ها می‌رفت تا چالشی جدی در روابط دو کشور ایجاد کند و حتی روسیه تحریم‌های سنگینی را علیه ترکیه وضع کرد. اما طبق شواهد موجود در همان اوج سردی روابط میان دو کشور، در حدود 30 میلیارد دلار مراودات اقتصادی و مالی میان مسکو وآنکارا در جریان بود که باعث شد دو طرف علیرغم مواضع تند و گاهاً خصمانه علیه یکدیگر به میزان زیادی این تنش‌ها را مدیریت و واگرایی‌ها را تعدیل کنند. بنابراین در موضوع تنش میان ترکیه و آمریکا نیز این امر کاملاً صادق بوده و هر چند ممکن است طی روزهای آتی بر شدت آن افزوده شود، اما در نهایت لازم است این امر را در بستر واقع‌گرایی حاکم بر روابط بین‌الملل سنجیده و تحلیل کرد.
سایر اخبار این روزنامه
وزیر امور خارجه در همایش مشترک سفرا و روسای نمایندگی های ایران در خارج از کشور با بخش خصوصی :
دیروز اخبار ضد ونقیضی درباره اقدام به خروج غیر قانونی شهرام جزایری از مرز بازرگان منتشر شد
محمد هاشمی رفسنجانی در گفت‌وگو با «ابتکار»:
صدا و سیما دیگر نقش رسانه ملی و آثار رسانه ملی را ندارد
محمد صادق جنان صفت
بازار ناآرام ارز و احتمال استعفای دولت
«ابتکار» از عواقب احتمالی کنار گذاشته شدن ناگهانی 1200 مدیر بازنشسته گزارش می دهد
«ابتکار» از آمادگی های ایران در برابر تحریم‌های 13 مرداد آمریکا گزارش می‌دهد
«باطل السحر» همبستگی در برابر تحریم‌های خارجی
« ابتکار» شروع مجدد جدال لفظی میان ترکیه و آمریکا را بررسی می‌کند
حرکت پاندولی آنکارا در سیاست خارجی
نقش دست‌های پشت پرده در بازار آشفته اقتصادی چیست؟
از کودتای اقتصادی تا براندازی سیاسی
حاشیه های حمید هیراد تمام نمی شود
ایرادهای هیراد!
تغییرات عجیب میراث‌فرهنگی اصفهان در آثار تاریخی نصف جهان ادامه دارد
اولین حوض فرنگی ایران قربانی چوگان در نقش جهان
ثبات «بهشت» و مصلحت پایتخت
تا ثُریّا کى رود دیوار کج؟
